مطالب مرتبط با کلیدواژه

باروری


۱۶۱.

قصد و ایده آل بی فرزندی و تک فرزندی در شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم اجتماعی (فردوسی مشهد) سال ۲۰ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ 182 - 153

کلیدواژه‌ها: قصد فرزندآوری ایده آل فرزندآوری بی فرزندی تک فرزندی باروری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۱ تعداد دانلود : ۳۷۱
گسترش بی فرزندی و تک فرزندی در جهان از پیامدهای عمیق و چشمگیر کاهش سریع باروری در قرن بیستم بوده که چالش های متعددی را به همراه داشته است؛ بر این اساس در این مقاله به شیوع بی فرزندی و تک فرزندی و عوامل مؤثر بر آن در شهر تهران پرداخته شد. جامعه آماری این پیمایش با ابزار پرسشنامه، متأهلان شهر تهران بودند که با استفاده از فرمول کوکران و اثر طرح مطلوب، 1273 مرد و زن متأهل انتخاب شدند که سن زن در خانواده ایشان 15 تا 49 سال بود. شیوه نمونه گیری، خوشه ای چندمرحله ای بود و در تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و رگرسیون لجستیک دووجهی استفاده شد. یافته ها نشان داد که در شهر تهران، 4/2 درصد ایده آل بی فرزندی، 1/4 درصد قصد بی فرزندی، 5/16 درصد ایده آل تک فرزندی و 9/24 درصد قصد تک فرزندی را گزارش کردند. قصد و ایده آل بی فرزندی و تک فرزندی متأثر از مجموعه ای از متغیرهای زمینه ای، نگرشی، ساختاری و زوجی بوده است. ایده آل بی فرزندی در سطح معناداری متأثر از نگرش های برابرطلبانه و کاهش احساس امنیت، و قصد بی فرزندی در سطح معناداری متأثر از نگرش های برابرطلبانه، کاهش احساس امنیت و کاهش نشاط زناشویی بوده است. ایده آل تک فرزندی در سطح معناداری در مردان، در افراد با سنین کمتر، درآمد بیشتر، دین داری کمتر، نگرش های جنسیتی برابرطلبانه و احساس امنیت کمتر و قصد تک فرزندی در مردان، در افراد با سنین کمتر، تحصیلات بیشتر، دین داری کمتر، نگرش های جنسیتی برابرطلبانه و احساس امنیت کمتر، بیشتر گزارش شده است. به طورکلی می توان گفت، قصد و ایده آل بی فرزندی شایع نبوده و قصد و ایده آل تک فرزندی به مراتب بیش از آن ها بوده است. قصد بی فرزندی و تک فرزندی بیش از ایده آل بی فرزندی و تک فرزندی بوده است. در تبیین قصد و ایده آل بی فرزندی و تک فرزندی، سهم متغیرهای نگرشی بیش از دیگر عوامل است و با اتخاذ سیاست های مطلوب، شکاف میان ایده آل و قصد بی فرزندی و تک فرزندی کاهش و فرزندآوری افزایش خواهد یافت.
۱۶۲.

نگرش به هویت مادری و قصد فرزندآوری: مطالعه ای در میان زنان دارای حداقل یک فرزند مناطق شهری شهرستان کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در توسعه و سیاست دوره ۲۲ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ 245 - 270

کلیدواژه‌ها: باروری قصد فرزندآوری هویت مادری برابر طلبی جنسیتی کاشان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۱ تعداد دانلود : ۳۵۳
مادر شدن جنبه مهمی از زندگی زنان است که با دو کارکرد مهم زایش و پرورش فرزند، نمود پیدا می کند. با ظهور مدرنیته، مادرشدن و مادری کردن به عنوان نقش اصلی زنان مورد پرسش و بازتعریف قرار گرفته است. بررسی نگرش به هویت مادری در ارتباط با تمایلات فرزندآوری زنان می تواند در شناخت تحولات باروری در ایران کمک کننده باشد. در این راستا 385 نفر از زنان 18-44 سال دارای حداقل یک فرزند ساکن در مناطق شهری کاشان به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بیانگر میانگین 2/2 فرزند قصد شده در زنان مطالعه است. میانگین نمره نگرش به هویت مادری پاسخگویان، بالاتر از میانگین مورد انتظار است. این موضوع بیانگر آن است که هنوز هویت مادری برای بخش قابل توجهی از زنان در اولویت و اهمیت قرار دارد. نتایج تحلیل چند متغیره بیانگر آن است که با کنترل همه متغیرها، متغیر نگرش به هویت مادری به صورت مثبت و نگرش به برابر طلبی جنسیتی و تحصیلات به صورت منفی بر قصد فرزندآوری زنان تأثیرگذار هستند. از سوی دیگر نتایج تحلیل مسیر بیانگر نقش میانجی و واسطه ای نگرش به هویت مادری در ارتباط با تأثیرگذاری متغیرهای برابرطلبی جنسیتی و تحصیلات بر قصد فرزندآوری زنان است. با توجه به تغییراتی که در مولفه های گفته شده در حال وقوع است، پیشنهاد می شود سیاست گذاران گسترش تسهیلات و برنامه های حمایتی که منجر به کاهش تعارض بین مؤلفه های توانمندی و استقلال زنان با هویت مادری می گردند را در سیاست های جدید جمعیتی در نظر بگیرند.
۱۶۳.

تجربه مادری و چالش های فرزندآوری زنان شاغل: مطالعه کیفی در شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی سال ۱۲ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۴۲) 99 - 122

کلیدواژه‌ها: باروری قصد فرزندآوری زنان شاغل فرزندپروری کم فرزندآوری تعارض نقش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۲ تعداد دانلود : ۱۷۰
نزدیک به دو دهه است که میزان باروری کل در ایران، در سطح جانشینی و پایین تر از آن قرار گرفته است. از منظری دیگر، در بستر تحولات اجتماعی دهه های اخیر در ایران، در میان نسل های جدید جامعه ایرانی، روند مشارکت زنان در سطوح عالی آموزش و نیز در بازار کار، افزایش یافته است. در چنین شرایطی، در نگاه زنان، تحصیلات و اشتغال عاملی در تزاحم و گاهی در تعارض با فرزندآوری نمایان می شود. این مقاله با رویکرد پژوهش کیفی، چالش های فرزندآوری زنان شاغل را واکاوی کرده است. افراد مطالعه شده، شامل 22 زن ازدواج کرده شاغل در شهر تهران بودند که ازطریق نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و از آنها مصاحبه شد. گردآوری داده ها در بهمن سال 1401 تا اردیبهشت 1402 با ابزار مصاحبه عمیق و تحلیل داده ها با تکنیک تحلیل مضمون انجام شد. یافته های مطالعه حاکی از آن است که اهم چالش های مرتبط با فرزندآوری زنان شاغل شرکت کننده در این مطالعه، در 10 خرده مضمون و 4 مضمون اصلی احصاشدنی است که عبارت اند از: چالش های شغلی (محیط کار)، فرزندپروری، اقتصادی و آموزش فرزندان. برآیند این شرایط، تمایل زنان شاغل مشارکت کننده در این پژوهش را به داشتن فرزند کمتر، به عنوان یکی از راه های اجتناب از این تعارض ها و چالش ها سوق داده است. با این اوصاف، به نظر می رسد که طراحی برنامه ها و سیاست ها در جهت کاهش این تعارض ها و چالش ها، راهبرد مؤثری برای افزایش فرزندآوری زنان شاغل باشد.
۱۶۴.

بررسی چرخه سیاست گذاری افزایش جمعیت در جمهوری اسلامی ایران (با تمرکز بر دوره چهارم سیاست های جمعیتی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد اجتماعی فرهنگی سال ۱۲ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵۰ «ویژه نامه خانواده و جوانان» 1 - 30

کلیدواژه‌ها: ایران سیاست گذاری افزایش جمعیت باروری سیاست های جمعیتی طرح جوانی جمعیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۱ تعداد دانلود : ۱۹۵
جمعیت یکی از مولفه های قدرت ملی هر کشوری است لذا میزان جمعیت بهینه و سیاست گذاری در جهت نیل به آن ، همواره ازدغدغه های دولت ها است. در سال های اخیر به دلیل تغییر ناگهانی روند و الگوهای باروری مساله ی کاهش جمعیت تبدیل به یکی از مسائل عمده ایران شده است. در همین راستا و در پاسخ به تبعات احتمالی کاهش شدید میزان باروری، دولتمردان و سیاستگذاران جامعه از اواخر دهه ی ۸۰ به تجدیدنظر در سیاست های جمعیتی پرداخته اند. این پژوهش قصد دارد با استفاده از نظریه ی سیستمی در پاسخ به پرسش چگونگی چرخه ی سیاست گذاری افزایش جمعیت در ایران به توصیف مراحل گوناگون این امر پرداخته و اهداف و ابزار این سیاست را مورد ارزیابی قرار دهد. به نظر می رسد طرح جوانی جمعیت با توجه به انباشت مسائل موجود درحوزه ی اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی در جمهوری اسلامی ، همچنان از اولویت برای ورود به سیستم برخوردار نیست. کما اینکه ابزار و سیاست های تشویقی و تنبیهی اعمال شده نیز به جهت ناکافی بودن، ناکارآمدی و نقض حقوق شهروندی سودبخش واقع نخواهند شد.
۱۶۵.

مالکیت مسکن و ترجیح زمان گذار به والدینی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال ۱۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۶ 93 - 138

کلیدواژه‌ها: مالکیت مسکن باروری گذار به والدینی انتقال بین نسلی ثروت تحلیل پیشینه واقعه ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱ تعداد دانلود : ۱۸۵
رابطه بین مسکن و باروری در ادبیات جهانی مستند شده و مالکیت یا نوع تصدی مسکن به عنوان یکی از اصلی ترین سازوکارهای تأثیرگذار در این زمینه معرفی شده است. خلأ پژوهشی موجود در مطالعات داخلی نویسندگان را بر آن داشت تا با استفاده از اطلاعات پیمایش ملی ازدواج در سال 97-1396 و با روش آماری تحلیل پیشینه واقعه، به بررسی نحوه اثرگذاری مالکیت مسکن بر زمان مناسب تولد اولین فرزند پس از ازدواج (گذار به والدینی) بپردازند. یافته ها نشان داد زوجین ساکن در ملک پدری نسبت به زوجین صاحب خانه یا مستأجر، تمایل به فرزندآوری سریع تری دارند. علاوه براین، یافته دیگر مطالعه، مبنی بر تمایل به فرزندآوری زودهنگام تر در میان افرادی که خانواده پدری آنها درآمد بالاتری دارند، بر اهمیت نقش خانواده پدری از طریق تأمین مسکن و یا حمایت های مالی دیگر بر نگرش های مربوط به فرزندآوری در بستر ایران تأکید می کند. یافته ها همچنین حاکی از وجود رابطه مثبت بین تحصیلات و زمان مطلوب گذار به والدینی است که می توان آن را نشانه ای از معکوس شدن جهت رابطه تثبیت شده بین تحصیلات و فرزندآوری در ایران در نظر گرفت. مطالعات آینده می تواند با بررسی عوامل موثر بر این پدیده به تبیین آن کمک کند. 
۱۶۷.

تحلیل سرمایه ی اجتماعی و باروری زنان در مناطق شهری سبزوار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جغرافیایی مناطق خشک دوره ۱ تابستان ۱۳۹۰ شماره ۴ 79 - 94

کلیدواژه‌ها: مناطق شهری باروری سرمایه ی اجتماعی شبکه های اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۸۳
مقاله ی حاضر به بررسی رابطه ی سرمایه ی اجتماعی زنان متأهل و باروری آن ها و توزیع میزان باروری در مناطق مختلف شهری می پردازد. بدین منظور نمونه ای 384 نفری از زنان 20 تا 50 ساله ی ساکن در شهر سبزوار به صورت تصادفی مورد مصاحبه قرار گرفتند. متغیر وابسته ی تحقیق با شاخص تعداد فرزندان زنده به دنیا آمده سنجیده شده است. از مفهوم سرمایه ی اجتماعی به ابعاد ارتباطی و عینی آن اکتفا شده و متغیرهای عضویت در گروه های رسمی و عضویت غیررسمی به عنوان شاخص های مفهوم سرمایه ی اجتماعی مورد سنجش قرار گرفت. در کنار بررسی تأثیر متغیرهای مستقل یاد شده، تأثیر متغیرهای تحصیلات، درآمد، وضعیت اشتغال، محل تولد و میزان استفاده از رسانه ها نیز مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج مطالعه نشان می دهد که دو متغیر تحصیلات زن و عضویت در گروه های رسمی، به ترتیب مهم ترین عوامل تأثیر گذار در تعداد فرزندان به دنیا آمده هر زن می باشند که در مجموع 20 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین می کنند. متغیر تحصیلات دارای تأثیری منفی بر باروری است در حالی که اثر متغیر دیگر بر روی باروری مثبت است. هم چنین رابطه ی معنی داری میان منطقه ی محل سکونت و میزان باروری مشاهده شد. به این معنی که هرچه مناطق به لحاظ اجتماعی اقتصادی وضعیت بهتری دارند، دارای میانگین باروری کمتری هستند.
۱۶۸.

بررسی رابطه برابری جنسیّتی در خانواده و باروری زنان مطالعه موردی: زنان متأهّل20 تا 40 ساله شهر سبزوار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جغرافیایی مناطق خشک دوره ۳ بهار ۱۳۹۲ شماره ۱۱ 75 - 91

کلیدواژه‌ها: زنان خانواده برابری جنسیتی باروری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۱۰۱
مقاله حاضر به بررسی تأثیر برابری جنسیّتی (در خانواده میان زن و شوهر)، بر باروری زنان 20 تا 40 سال ساکن در شهر سبزوار می پردازد. بدین منظور نمونه ای 400 نفری از زنان مورد مصاحبه قرار گرفتند. متغیّر وابسته ی تحقیق با شاخص تعداد فرزندانی که زن قصد دارد به دنیا بیاورد، سنجیده شد. علاوه بر متغیّر مستقل برابری جنسیّتی، رابطه متغیّرهای تحصیلات، درآمد، وضعیّت اشتغال زن و شوهر، تعداد حاملگی های ناخواسته، تعداد سقط، تعداد مرگ و میر فرزندان و محلّ تولد زن نیز با متغیّر وابسته مورد بررسی قرار گرفت؛ تا تأثیر متغیّر برابری جنسیّتی در تحلیل چندمتغیّره بهتر مشخص شود. نتایج تحلیل تک متغیّره نشان می دهد که برابری جنسیّتی رابطه ی مستقیم و معنی داری با متغیّر وابسته دارد. تحلیل چندمتغیّره نیز نشان می دهد که با کنترل متغیّرهای اجتماعی اقتصادی، متغیّر برابری جنسیّتی وارد معادله می شود. این یافته ها مؤیّد نظریه برابری جنسیّتی مک دونالد است. او معتقد است زنان که در جامعه امروزی تحت تأثیر عقاید جدید برابری خواهانه در نهادهای فرد محور هستند، در صورتی که در نهاد خانوده، برابری جنسیّتی را تجربه نکنند، برای رسیدن به اهداف خود، از باروری شان می کاهند.
۱۶۹.

نقد اساطیری روایت های عاشقانۀ شهریارنامه برمبنای نظریه های یونگ و جرج فریزر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های بین رشته ای ادبی سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳شماره ۱۱ 33 - 68

کلیدواژه‌ها: شهریار اسطوره باروری کهن الگو اژدها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۲۰
یکی از رویکردهای نقد ادبی معاصر نقد اسطوره ای است که به بررسی ریشه های اساطیری آثار ادبی در حوزه شخصیت ها و روایت ها می پردازد. نظریه های اسطوره باروری و کهن الگویی دو رویکرد اسطوره ای شاخص در نقد آثار ادبی هستند که بیانگر زیرساخت روانشناسانه و اساطیری پیرنگ آثار ادبی هستند. منظومه پهلوانی شهریارنامه داستان سرگذشت و ماجراجویی های شهریار نوه سهراب است که در قرن دهم هجری توسط شاعری «مختاری» نام سروده شده است. این منظومه نسبتاً مفصل دارای خرده روایت های بسیاری درباره شهریار به ویژه در حوزه عاشقانه و غنایی است که به دلیل روایت کهن و نشانه های درون متنی دارای پیرنگی اساطیری با کارکرد باروری و تکامل تفردگرایانه است. در این نوشته با روش توصیفی- تحلیلی کنش های شهریار در دو خرده روایت عاشقانه این منظومه از زاویه نظریه تفرد (خویشتن شناسی) و اسطوره باروری مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهند که در یک خرده روایت عاشقانه، شهریار با ترک ایران و ورود به هند وارد حوزه ناخوداگاهی شده و پس از تجربه ساحات مختلف روانی (کهن-الگوها) به تکامل فردی و خودشکوفایی می رسد و در خرده روایت دیگر شهریار در هیأت خدای نباتی به مبارزه با اژدهای خشکسالی (مضراب دیو) می رود و با شکست او، الهه باروری و عشق (دلارام) را آزاد می کند.
۱۷۰.

اثر تمرین مقاومتی فزاینده بر اسپرماتوژنز و هورمون های تولید مثلی در موش های نر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ورزش و علوم زیست حرکتی سال ۴ بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۷) 14 - 21

کلیدواژه‌ها: هورمون مرد باروری تمرین مقاومتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷ تعداد دانلود : ۱۱۱
مقدمه: مطالعات زیادی در مورد اثرات تمرین استقامتی بر سیستم تولید مثل مردان وجود دارد. به هرحال، اثرات تمرین مقاومتی بر باروری و سیستم تولید مثل مردان روشن نیست. هدف: بنابراین، هدف این مطالعه بررسی اثرات تمرین مقاومتی بر کارکرد تولید مثل مردان بود. روش شناسی: بیست سر موش نر نژاد اسپراگ داولی به طور تصادفی به دو گروه 10 تایی کنترل و تمرین مقاومتی تقسیم شدند. برنامه تمرین مقاومتی شامل بالا رفتن از نردبان با حمل بار آویزان به دم حیوان بود (5 روز در هفته، 3 نوبت 4 تکراری). در طول 8 هفته تمرین وزنه ها به تدریج افزایش یافت و این میزان در هفته آخر به 200 درصد وزن بدن حیوان رسید. موش ها در گروه های مجزا بیهوش شدند و نمونه گیری انجام شد. غلظت های سرمی هورمون لوتئینی، تستوسترون، هورمون محرک فولیکول و پرولاکتین به روش رادیوایمنواسی اندازه گیری شد. نیمرخ منی شناسی تمام موش ها بر طبق روش نمره دهی جانسون ارزیابی گردید. آنالیز آماری با آزمون تی مستقل انجام شد. یافته ها: بعد از 8 هفته تمرین، موش های تمرین کرده کاهش معنی داری را در کیفیت اسپرماتوژنز در مقایسه با موش های گروه کنترل نشان دادند (05/0>P). در گروه تمرین تغییر معنی داری در سطوح هورمون های جنسی (تستوسترون، هورمون لوتئینی، هورمون محرک فولیکول و پرولاکتین) مشاهده نشد (05/0P>). نتیجه گیری: این نتایج پیشنهاد می کند که تمرین مقاومتی فزاینده ممکن است دارای اثرات تنظیمی منفی بر سیستم تولید مثلی مردان باشد.
۱۷۱.

بررسی عوامل مؤثر بر تعداد فرزند ایدئال در بین جوانان استان یزد

نویسنده:
منبع: فرهنگ یزد سال سوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۲ 33 - 58
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۹۴
پژوهش حاضر از نوع کمّی و با روش تحلیل ثانویه داده های سازمان ثبت احوال در طرح ملی ازدواج و طلاق در سال 1396 1397 به بررسی وضعیت ایدئال فرزند در بین 251 نفر از جوانان 20 تا 30 سال در شرف ازدواج که به دفاتر ثبت مراجعه کرده بودند پرداخته است. یافته ها نشان می دهد که عمده جوانان در زندگی به داشتن فرزند تمایل دارند و فقط 5درصد آنها تمایلی به داشتن فرزند ندارند. تمایل به فرزندآوری در بیشتر گروه های اقتصادی و اجتماعی یکسان است و اغلب داشتن دو فرزند را ترجیح می دهند؛ درنتیجه میل به فرزندآوری در بیشتر افراد وجود دارد و نیاز است سیاست های جمعیتیِ مشوق فرزندآوری متمرکز بر سال های ابتدایی زندگی و فرزندان اول و دوم خانواده باشد و عمده تمرکز روی فرزند سوم و بالاتر نباشد؛ درواقع خانواده ها برای همه فرزندان، بدون توجه به رتبه آنها و به ویژه برای اولین فرزند باید مورد تشویق قرار بگیرد.
۱۷۲.

تحلیل وجهه نظر و رفتار فرزندآوری در ایران برمبنای کاربرد مدل های خطی و غیر خطی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال ۱۹ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۷ 55 - 100

کلیدواژه‌ها: باروری سایه ابهام تحصیلات زنان رفتار فرزندآوری امنیت اقتصادی - اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۶۱
در این مقاله به ارائه تحلیل و تبیین وجهه نظر و رفتار فرزندآوری با استفاده از مدل های خطی و غیرخطی در ۱۹۰۰ واحد نمونه ای و به روش پیمایشی پرداخته شده است. در ساحت نظری، غنای چشم انداز شناختی نسبت به نگرش ها و رفتارهای باروری، با تأکید بر مفاهیم و معرف هایی مانند "معنای زیست جهان"، "سایه مبهم آینده"، "گسترش نااطمینانی وجودی و اقتصادی"، "کردارشناسی تغییر سلیقه و ترجیح" تقویت گردیده است. در تحلیل داده ها، به منظور فراهم شدن امکان تحلیل های چندلایه، تعداد واحدهای نمونه ای به روش تصادفی و در فرایندی چندمرحله ای با استفاده از مدل های هیبریدی، مانند مدل جنگل تصادفی و سطح تعمیم ۹۹ درصدی انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفتند. براساس یافته ها، بیش از ۶۰ درصد افراد در نمونه مورد بررسی، در دهه چهارم زندگی با نمای تحصیلات دانشگاهی قرار داشتند و فرایند های همسان همسری به طور فزاینده ای در حال افزایش است. در ایران، تمایل به فرزندآوری، بیش از رفتار محقق بچه آوری است. همچنین، تمایل زنان به فرزند بیشتر، کمتر از مردان است و در اقشار فقیرتر نیز کمتر از سطح جانشینی است. تمایل به داشتن سه فرزند کمتر از  پنج درصد؛ و چهار فرزند و بیشتر، در بین افراد متأهل کمتر از دو درصد برآورد و پیش بینی گردید. در شرایط کنونی، افزایش تحصیلات زنان به درک واقع بینانه تر و آگاهانه تر آنان در تصمیم گیری های باروری همبسته شده است. امنیت پایدار شغلی، اطمینان از تأمین مالی فرزندان در آینده و کیفیت مناسب مسکن از مؤلفه های مهم در راستای افزایش سطح باروری در کشور به  شمار می رود.
۱۷۳.

دلایل و عوامل قصد بی فرزندی در شهر همدان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 75 - 111

کلیدواژه‌ها: باروری زیر سطح جایگزینی قصد فرزندآوری قصد بی فرزندی باروری سیاست گذاری جمعیتی ایران همدان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵ تعداد دانلود : ۱۲۴
مقابله با باروری پایین نیازمند شناخت قصد فرزندآوری است. این پژوهش عوامل و دلایل مرتبط با قصد بی فرزندی را با استفاده از داده های پیمایش باروری و ازدواج سال 1397 شهر همدان (2002 زن 15-35 ساله همسردار ساکن در خانوارهای معمولی=n) بررسی می کند. بر اساس یافته ها، 3.7 درصد از کل نمونه قصد بی فرزندی داشته اند. در میان آنها حدود 77 درصد به ترتیب نگرانی از آینده فرزندان و مشکلات اقتصادی را دلیل اصلی نخواستن بچه عنوان کردند. نتایج تحلیل چندمتغیره رگرسیون لاجستیک نشان داد که نگرش منفی به پیامدهای فرزندآوری، عدم رضایت در تقسیم جنسیتی کارِ خانه، تحصیلات بالاتر از دیپلم و اشتغال به کار زنان، با احتمال بیشتر قصد بی فرزندی رابطه دارد؛ به طوری که پس از کنترل سایر متغیرها، زنان دارای نگرش منفی به فرزندآوری، 3.4 برابر زنان دارای نگرش مثبت احتمال قصد بی فرزندی داشتند. زنان ناراضی از تقسیم کار خانه نیز، 2.3 برابر زنان راضی احتمال قصد بی فرزندی داشتند. یافته ها نشان داد که قصد فرزندآوری، به عنوان عامل بلافصل رفتار باروری، متأثر از نگرش به پیامدهای فرزندآوری و رضایتمندی زنان از میزان مشارکت همسران در کارهای خانه است. بنابراین، سیاست گذاری جمعیتی در جهت افزایش باروری در ایران، نیازمند توجه به رفع هرگونه تعارض بین فرزندآوری، اشتغال و تحصیلات زنان است.
۱۷۴.

نقدی بر گزارش جمعیتی «ایران 2040 دانشگاه استنفورد: پویایی جمعیت ایران و فرصت پنجره جمعیتی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 349 - 370

کلیدواژه‌ها: پنجره جمعیتی دانشگاه استنفورد پویایی جمعیت باروری سیاست پروناتالیستی زودرس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲ تعداد دانلود : ۹۱
مقاله حاضر، نتیجه و خروجیِ تحلیل ها و سلسله بررسی هایی است که به منظور نقد و بررسی بخش جمعیت «پروژه ایران 2040 دانشگاه استنفورد» انجام شده است. پروژه استنفورد که به دلیل آینده نگر بودن، ایران 2040 نامیده شده است، یک ابتکار دانشگاهی است که به عنوان مرکز یا قطبی برای محققان در سرتاسر جهان، به ویژه محققان ایرانی خارج از کشور، برای انجام تحقیقات در زمینه مسائل اقتصادی و فنی مرتبط با توسعه بلندمدت ایران و ارزیابی پیامدهای احتمالی آنها در زمینه جهانی عمل می کند و ادعا دارد تنها هدف آن ارتقای همکاری های علمی در زمینه های اقتصادی و فنی مرتبط با پایداری توسعه بلندمدت ایران از طریق استفاده از ظرفیت های علمی پژوهشگران برجسته ایرانی خارج از کشور است. گزارش پویایی جمعیت ایران و فرصت پنجره جمعیتی در ارتباط با «ایران 2040 دانشگاه استنفورد» به لحاظ اینکه درک صحیح از پویایی جمعیت ایران برای درک پتانسیل توسعه بلندمدت ایران از اهمیت بالایی برخوردار است، به بررسی و ارزیابی روندهای گذشته و پیش بینی های آینده پویایی جمعیت ایران به همراه سهم عوامل اصلی تعیین کننده آن (باروری، مرگ ومیر و مهاجرت) بر مبنای سرشماری سال 1395 می پردازد. یکی از نقدهای اصلی به گزارش این است که مبنای تمام تجزیه و تحلیل ها و آینده نگری های انجام شده در ارتباط با روندهای گذشته و پیش بینی های آینده پویایی جمعیت ایران، به همراه سهم عوامل اصلی تعیین کننده آن (باروری، مرگ ومیر و مهاجرت) سرشماری سال 1395 و به ویژه پذیرش تثبیت باروری در سطح جایگزینی 2.1 فرزند برای هر زن است. گزارش به نوعی این گونه القا می کند که ما باید به فرصت پنجره جمعیتی و ایجاد اشتغال بپردازیم و کاری به نرخ باروری نداشته باشیم و تصمیم برای اجرای یک سیاست پروناتالیستی (سیاست های افزایش جمعیت) را زودرس اعلام می کند. 
۱۷۵.

واکاوی دیدگاه نخبگان از تمایل زوجین به فرزندآوری با تأکید بر سیاست های کلی جمعیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد اجتماعی فرهنگی سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۵۴ 1411 - 1444

کلیدواژه‌ها: خانواده فرزندآوری باروری نخبگان لرستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸ تعداد دانلود : ۴۶
کاهش نرخ باروری و حرکت جمعیتی جامعه به سمت سالمندشدن از جمله دلایلی است که بررسی موضوع فرزندآوری در ایران را برای محققین ضروری کرده است. بر این اساس هدف پژوهش حاضر، واکاوی دیدگاه نخبگان از تمایل به فرزندآوری و شناسایی عوامل مرتبط با آن در استان لرستان است. برای پژوهش حاضر از روش شناسی کمی(روش کیو) استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش شامل نخبگان لرستانی صاحب نظر در حوزه مباحث جمعیتی است. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته و برای تحلیل یافته ها از نرم افزار اِس پی اِس اِس 26 و ایموس گرافیک 24 استفاده گردید. یافته های پژوهش نشان داد که احساس ناامنی زوجین در بعد شغلی با 97/4، احساس ناامنی در بعد هزینه های زندگی با 72/4، احساس ناامنی در بعد مالی و درآمدی با 61/4، در بعد مسکن با 55/4، مهاجرت کردن با 42/4، مهارت های زندگی زوجین با 67/3 بیشترین تأثیر را بر گرایش به فرزندآوری زوجین استان لرستان دارد. عوامل متفاوتی در تمایل زوجین به فرزندآوری نقش دارند. از جمله این عوامل که در این پژوهش به اثبات رسیدند عبارتند از عوامل اقتصادی چون درآمد مالی، اشتغال، مسکن، عوامل سیاسی چون حمایت دولت از زوجین و برنامه ریزی و سیاستگذاری مناسب و عوامل فرهنگی و اجتماعی که بتواند نگاه زوجین به فرزندآوری را تغییر دهد.
۱۷۶.

قصد و انگیزه فرزندآوری زنان با گرایش های سیاسی مختلف با تأکید بر سیاست های کلی جمعیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد اجتماعی فرهنگی سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۵۴ 1613 - 1644

کلیدواژه‌ها: باروری عوامل سیاسی گرایش سیاسی روش کیفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۶۸
اهداف: باروری پایین یکی از مسائل مهم جمعیتی در ایران و بسیاری از کشورهای دنیا است. در سال های اخیر، علل و پیامدهای باروری پایین مورد توجه محققان بسیاری قرار گرفته است، اما بررسی تمایلات باروری در گروه های مختلف سیاسی کمتر مورد توجه بوده است. هدف این پژوهش، شناسایی قصد و انگیزه فرزندآوری زنان با گرایش های مختلف سیاسی است. روش تحقیق: این تحقیق با رویکرد کیفی انجام شد و با 21 زن متأهل در تهران از طریق نمونه گیری هدفمند مصاحبه عمیق صورت گرفت. تحلیل داده ها با تکنیک تحلیل مضمون انجام شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که زنان با گرایش انقلابی و ولایی تعداد فرزندان بیشتری داشته و قصد داشتند تا رسیدن به پنج فرزند فرزندآوری کنند. در مقابل، سایر زنان با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور، داشتن بیش از دو فرزند را غیرمنطقی ارزیابی می کردند. این پژوهش دو مدل تصمیم گیری فرزندآوری را معرفی کرد: «فرزندآوری برای خود و حاکمیت» که میان زنان ولایی و انقلابی غالب است و از عواملی چون دغدغه های ملی، پیروی از رهبری، دین مداری، و اعتماد نهادی به حاکمیت تأثیر می گیرد؛ و «فرزندآوری برای خود» که در میان زنان با سایر گرایش های سیاسی رایج است و تحت تأثیر هنجارهای دو فرزندی، ناامنی اقتصادی، و بی اعتمادی نهادی قرار دارد. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که سیاست گذاران می توانند با اتخاذ تدابیر مؤثر، افزایش امنیت اقتصادی و حمایت از مادران، به افزایش نرخ باروری کمک کنند.
۱۷۷.

کیفیت حکمرانی و انتقال باروری: یک مطالعه فراملی با استفاده از داده های بانک جهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تداوم و تغییر اجتماعی سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 55 - 79

کلیدواژه‌ها: باروری حکمرانی گذار جمعیت شناختی تحلیل پیشینه واقعه مدل مخاطره زمان گسسته

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۵۱
زمینه و هدف: کیفیت حکمرانی می تواند مسیر باروری را فراتر از عوامل جمعیتی، اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی شکل دهد و بر پویایی های جمعیت تأثیر بگذارد. بر این اساس، هدف مطالعه حاضر آن بود که با استفاده از یک چارچوب نظری متشکل از نظریه های گذار جمعیت شناختی، نوسازی و نهادی به این سؤال پاسخ داده شود: کیفیت حکمرانی تا چه اندازه بر گذار میزان باروری از سطوح بالا به زیر سطح جانشینی تأثیر می گذارد؟ روش و داده ها: تأثیر شاخص های حکمرانی جهانی بر میزان باروری کل 57 کشور در دوره زمانی 2002 تا 2020 با استفاده از روش تحلیل پیشینه واقعه بر روی داده های بانک جهانی بررسی شد. یافته ها: نتایج نشان داد که بیش از 40 درصد از کشورها به میزان باروری زیر سطح جانشینی دست یافتند. اگرچه هر شش شاخص کیفیت حکمرانی تأثیر مثبت و معناداری بر رسیدن به این سطح از باورری داشتند، پس از تعدیل ابعاد گوناگون حکمرانی و سایر عوامل مورد بررسی، تنها دو بُعد حق اظهارنظر و پاسخگویی و ثبات سیاسی تأثیر اولیه خود را حفظ کردند. بحث و نتیجه گیری: بهبود کیفیت حکمرانی در دو بُعد فوق می تواند مستقل از سایر عوامل، منجر به کاهش باروری شود. با توجه به تنزل هر دو شاخص در دوره مورد بررسی، انجام تمهیدات لازم برای بهبود آن ها اهمیت دارد. پیام اصلی: در کشورهای با باروری بالا، رسیدگی به چالش های جمعیتی ناشی از باروری بالا باید متمرکز بر تقویت ثبات سیاسی و ایجاد نهادهای مؤثر برای آگاه سازی مسئولان از نیازهای مردم و پاسخگویی آنان نسبت به تصمیم گیری و عملکردشان باشد. نقش کیفیت حکمرانی بر افزایش میزان های باروری در کشورهایی مانند ایران که پدیده تداوم باروری پایین را تجربه می کنند حائز اهمیت است و موضوع جالبی برای مطالعات آینده است. 
۱۷۸.

مطالعه تطبیقی شاخص های رشد جمعیتی شهرها در ایران و حوزه های مشترکِ جغرافیایی با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد شهری سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 45 - 62

کلیدواژه‌ها: باروری توسعه پایدار شاخص رشد جمعیت موالید - مرگ ومیر مهاجرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۳۵
در این مطالعه تطبیقی سعی شده است تا جمعیت و تعدادی از شاخص های مرتبط با آن در سطح جهان و قاره ای با شاخص های جمعیتی و موقعیت کشور ایران مقایسه شوند. این مطالعه توصیفی - تحلیلی با استفاده از طیفی وسیع از منابع مانند کتاب، مقاله، گزارش پژوهشی و اسناد مربوط انجام شده است. با توجه به هدف پژوهش، چشم انداز جمعیتی کشور با بررسی متغیرهایی از جمله نرخ موالید - مرگ ومیر، ساختار سنی، باروری و مهاجرت، با استفاده از آزمون های تی و کای دو، در کنار داده های آماری سایر کشورها ارزیابی شد. علاوه بر این، نرخ رشد جمعیت در کشور و همچنین، اروپا، آسیا و آمریکا بررسی شد و سطح همخوانی بین این نرخ های رشد تجزیه وتحلیل شد. با مقایسه میزان شهرنشینی کشور در شصت سال گذشته، روند صعودی ثابتی در نرخ شهرنشینی کشور مشاهده می شود که از 4/31 درصد در سال ۱۳۳۵ به ۷۴ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. هرچند افزایش نسبت شهرنشینی از جمله شاخص های توسعه محسوب می شود، در ایران افزایش جمعیت شهری عمدتاً در چند کلان شهر بزرگ و از جمله شهر تهران اتفاق افتاده است. انتظار می رود در سال های آتی بر تراکم جمعیت کلان شهرها افزوده شود. رشد نامتوازن جمعیت و تراکم آن در تهران و چند کلان شهر دیگر یکی از مشکلات بزرگی است که در آینده نیز ادامه خواهد داشت؛ بنابراین، پیشنهاد می شود تمام برنامه ریزی های کلان کشور با هدف جلوگیری از رشد نامتوازن شهرها به ویژه شهر تهران ارائه شوند.
۱۷۹.

باروری و نابرابری های اجتماعی مبتنی بر جنسیت در خانه داری و بچه داری در بین زوجین شاغل در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: بررسی مسائل اجتماعی ایران دوره ۴ بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱ 93 - 107

کلیدواژه‌ها: باروری پیمایش گذران وقت فرزندان وابسته کار خانه داری و بچه داری زنانه شدن کار خانه نابرابری جنسیتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۲۵
کودکان به اجبار جنسیتی بودن کارهای خانه داری و بچه داری را تشدید می کنند و به آن دامن می زنند. هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر تعداد فرزندان وابسته (زیر 7سال) بر میزان نابرابری های اجتماعی مبتنی بر جنسیت در کارهای خانه داری و بچه داری است. روش پژوهش، تحلیل ثانوییه داده های پیمایش گذران وقت ایران در سال های 1387 1388 است که با نمونه ای معرف در مناطق شهری کشور گردآوری شده است. مک دونالد در تئوری «ناهماهنگی برابری جنسیتی بین نهادهای فرد محور و خانواده محور» این ایده را مطرح می کند که برابری جنسیتی در بیرون از خانه افزایش یافته است، اما در درون خانه این برابری جنسیتی تحقق نیافته است و نوعی گسست بین سطوح برابری جنسیتی در بیرون از خانه و در درون خانه به وجود می آید. نتایج نشان می دهد، هرچند زنان شاغل، کار مزدی کمتری در طول روز نسبت به همسرانشان انجام می دهند، به رغم شاغل بودن، او همچنان مسئول کارهای خانه داری و بچه داری هستند و مرد مشارکت کمی در کارهای غیر مزدی دارد. بچه آوری و افزایش باروری، نابرابری جنسیتی درون خانواده را تشدید می کند و بر آن می افزاید. در واقع با افزوده شدن تعداد فرزندان وابسته به جمع خانواده بر مدت زمانی که زنان شاغل به مجموع کارهای خانه و بچه داری اختصاص می دهند به میزان قابل توجهی افزوده می شود و مشارکت کمِ شوهر در این کارها، شکاف جنسیتی بزرگی در این کارها ایجاد می کند. حتی با در نظر گرفتن کار مزدی باز هم شکاف جنسیتی پابرجا است، به طوری که پدر فاقد فرزند وابسته، به طور متوسط یک ساعت و 2 دقیقه، دارای یک فرزند وابسته 37 دقیقه و دارای دو فرزند وابسته، 1 ساعت و 16 دقیقه در طول روز کمتر از همسرش کار می کند. در واقع افزایش تعداد فرزندان به خصوص از فرزند دوم به بعد جنسیتی شدن هر چه بیشتر کارهای بدون مزد خانه داری و بچه داری را به دنبال دارد.
۱۸۰.

تحلیل گفتمان رسانه ملی در مورد فرزندآوری از 1399 تا خرداد 1403(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال ۱۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۸ 97 - 142

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان رسانه ی ملی باروری تغییرات جمعیتی قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۲۹
با توجه به تغییر سیاست های کلان کشور و تصویب قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، همچنین با در نظر گرفتن نقش مهمی که رسانه ها می توانند در شکل گیری و تغییر نگرش های افراد ایفا کنند، این مقاله به بررسی نقش رسانه های ملی در این زمینه می پردازد. هدف اصلی این تحلیل، فهم چگونگی بازنمایی موضوع فرزندآوری در رسانه های ملی و تأثیرات احتمالی این بازنمایی ها بر نگرش ها و رفتارهای باروری جامعه است. بنابراین پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان و بهره گیری از چارچوب نظری و عملی سه مرحله ای فرکلاف، به تحلیل محتوای برنامه های ترکیبی تلویزیون در بازه ی زمانی 1399 تا خرداد ۱۴۰۳ پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که فضای تک گفتمانی در خصوص فرزندآوری بر رسانه ملی حاکم است. این بدان معناست که رسانه ملی به طور غالب و یک جانبه بر اهمیت و ضرورت افزایش فرزندآوری تأکید دارد و این گفتمان را به عنوان تنها گفتمان مشروع و مطلوب به مخاطبان ارائه می دهد.  این رویکرد یک جانبه، اگرچه ممکن است در کوتاه مدت بر نگرش های بخشی از جامعه تأثیر بگذارد، اما در بلندمدت می تواند منجر به مقاومت یا بی تفاوتی مخاطبان نسبت به این موضوع شود. از این رو، پیشنهاد می شود که رسانه ملی با در نظر گرفتن تنوع دیدگاه ها و نیازهای مختلف مخاطبان در جامعه، به ارائه گفتمان های متنوع تر و متعادل تری در این زمینه، مبتنی بر دیدگاه های تخصصی و جامع نگرانه تر بپردازد تا بتوانند تأثیرگذاری پایدارتری بر مخاطبان و جامعه داشته باشند.