هنر تجسمی

در انقلاب اسلامی ایران، دوره هویت یابی، و ویژگی های نوین جهانی شدن، هر یک به گونه ای در دگرگون شدن نقش زن دست داشته است. در قلمروی هنر نیز می توان از پایه گذاری مدرسه ها و دانشکده های هنری نام برد. در این راه زنان هنرمند برجسته ای به آفرینش هنری پرداختند که در این نوشتار، آثار آنان دسته بندی و بررسی شده است.

شاه عباس اول از دودمان صفوی با تشکیل نخستین حکومت متحد ایرانی دوره اسلامی، توانست در ایران، امنیت، آرامش و رفاه پدید آورد تا زمینه رسیدگی به نیازهای فرهنگی فراهم شود. هنر تجسمی که دوران دشواری را پشت سر نهاده و چندی پیش از سلسله صفوی، دوباره اوج گرفته بود، در دوره شاه عباس اول و در اصفهان، پایتخت جدید ایران، رونق بسیاری گرفت که افزون بر بالا گرفتن کار هنرمندانی چون صادقی بیگ و میرعماد، به ظهور هنرمند بزرگی چون رضا عباسی در نگارگری انجامید. درخشش رضا عباسی از کار درکتابخانه شاهی آغاز و مایه جلب توجه و علاقه شاه و اعطای لقب عباسی به وی شد. وی روش های بدیع و تکنیک های جدیدی در نگارگری پدید آورد که مکتب نگارگری اصفهان نامیده می شود و افزون بر آفرینش نگاره های فاخر، دستاوردهای هنری شکوهمندی چون طراحی کاشی های مسجد شاه اصفهان و دیوارنگاره هایی در کاخ های چهل ستون و عالی قاپو را بر جای نهاد. رضا عباسی، شاگردان و پیروانی نیز تربیت نمود که ادامه دهنده سبک جدید وی و پاسدار نگارگری اصیل ایرانی بودند. هرچند پس از او، مکتب اصفهان با گرایش به فرنگی سازی، به تدریج پایان گرفت، اما آثار آن در مکتب ها و دوره های بعدی باقی ماند. آب و رنگ صفوی و چهره ایرانیِ اصفهانِ امروز، مدیون هنرِ هنرمندانی چون رضا عباسی و شاه هنرپروری چون شاه عباس اول است که به اتفاق، عصری طلایی در هنر ایران آفریدند. 

موزه ها در دنیا از مهم ترین منابع مطالعاتی پژوهشگران بوده و اطلاعاتی با سویه های مختلف در اختیار آنان قرار می دهند. این موضوع آثار موجود در موزه ها را از وجه هنری صرف خارج کرده و به موضوعاتی واجد ارزش مطالعاتی بدل می نماید. این مقاله با هدف بررسی میزان سنجیِ تأثیر بازدید از آثار هنری برآمده از فرهنگ اسلامی بر آشنایی بازدیدکنندگان با هنر وتمدن اسلامی، با رویکردی میان رشته ای در ابتدا با استفاده از شیوه تحلیلی-توصیفی به تأثیر وجود آثار مربوط به هنر اسلامی بجای مانده از قرون سیزدهم تا پانزدهم میلادی بر هنرِ هم عصر در استان توسکانی با مرکزیت فلورانس پرداخته است و در خلال آن ارتباط بین پادشاهان این استان و کشورهای اسلامی را در آن دوران بررسی کرده است. گردآوری اطلاعات در این بخش به صورت کتابخانه ای و بر پایه اسناد مکتوب انجام شده است. سپس، در بخش دوم، با تکیه بر اطلاعات پرسشنامه ای به دست آمده از جامعه آماری ۱۵۰ نفری از بازدیدکنندگان گالری اوفیتزی در سال ۲۰۲۱ میلادی، تأثیر بازدید این آثار بر آشنایی مخاطبان با تمدن اسلامی مورد بررسی قرار داده است. پرسشنامه ها به صورت پیمایشی طراحی شده و نتایج به دست آمده بر اساس الگوی آزمون کولموگروف-اسمیرنوف  تحلیل و بررسی شده اند. بر این اساس، سطح معنی داریِ بیان شده برای متغیرِ مستقل در سطح اطمینانِ ۹۵/۰، کمتر از ۰۵/۰ بوده و در نتیجه بازدید از آثار هنر اسلامی موجود در گالری اوفیتزی بر آشنایی با هنر و تمدن اسلامی تأثیر داشته است.  این پژوهش با در نظر گرفتن میزان این تأثیرگذاری، به عنوان راهکار، ارائه کاتالوگ آنلاین با تمرکز بر هنر اسلامی را پیشنهاد کرده است.

بدون تردید مهم ترین ویژگی عصر پسافناوری در حوزه ارتباطات، علاوه بر حذف محدودیت های فیزیکی، کاستن از نیاز به زمان و مکان است. امری که سبب ایجاد یک انقلاب اطلاعاتی بی پایان شده است. افزایش ژرفای سوادِ فرهنگی در مخاطب آثار هنر تجسمی دیگر تنها به تقویت تجربه از طریق دانش اندوزی محدود نمی شود؛ بلکه تعامل مستقیم و ارتباط با جامعه هنری به واسطه استفاده از رسانه های معاصر، نقش فعالی در ساحت آفرینش و گسترش هنر تجسمی (در شاخه های هنری متنوع) ایفا می کند. هرچه دانش مخاطب درباره تاریخ هنر، سبک ها، روش ها و تکنیک های مختلف آن افزون تر باشد، فرهنگ او عمیق تر شده و تجربه اش افزایش می یابد و این امر به او توانایی رسیدن به مراحل بالاتر در حوزه درک و تحلیل هنری را می دهد. به این ترتیب، زمانی که فرآیندهای فنی و ذهنی را که هنرمند در هنگام خلق اثر هنری خود طی می کند، به واسطه رسانه ثبت (و به مخاطبان منتقل) می شود، رسانه می تواند دانش را به چیزی ملموس (برای مخاطبان) تبدیل کند. این امر به رشد درک هنری و ارتقای آگاهی زیبایی شناختی فرد و جامعه کمک می کند. این پژوهش به دنبال تبیین چگونگی بهره گیری از رسانه های معاصر به عنوان پایگاه دانشی مهم در هزاره سوم، در گسترش و انتقال تجربیات هنر تجسمی محلی و جهانی است. همچنین در پی تشریح امکاناتی است که رسانه ها از طریق این ارتباط هنری بی پایان برای توسعه برنامه های درک و تحلیل هنری ارائه می دهند؛ موضوعی که به واسطه فرآیند ارتباط متقابل بین عموم مخاطبان هنر -به ویژه دانشجویان هنر تجسمی - و فعالیت های هنری متنوعی که در بستر اینترنت برگزار می شود ممکن شده است.