میان رشته ای

در شاهنامه فردوسی خانواده های زیادی به همراه فرزندان خود حضور دارند که برخی از آن ها به دلیل نبود پدر، جزو خانواده های مادرسرپرست به شمار می روند. حضور این خانواده ها در داستان های شاهنامه، علی رغم اسطوره ای، پهلوانی و یا تاریخی بودن آن ها، زمینه ای مناسب برای مطالعات میان رشته ای جهت شناسایی و ریشه یابی مسائل و مشکلات این گونه خانواده ها فراهم ساخته است. پژوهش حاضر با شناسایی این فرصت،  سعی کرده است با استفاده از روش تحقیق کیفی و تحلیل داده ها به روش توصیف فراوانی و فراوانی درصدی از نوع تاریخی، ضمن معرفی خانواده های مادرسرپرست در شاهنامه به این پرسش که چه تعداد از خانواده های مادرسرپرست در زندگی با شکست  مواجه شده اند و علل و عوامل این شکست چه بوده است، پاسخ دهد. نتیجه این بررسی نشان داد تعداد خانواده های مادرسرپرست در شاهنامه با فراوانی 76/11%، با گزارشی که مرکز آمار ایران در سال 1390 از تعداد خانواده های مادرسرپرست ارائه داده (12%) نزدیکی معناداری دارد. همچنین مشخص شد خانواده هایی که توسط پدر طرد و یا ترک شده بودند بیشتر از خانواده هایی که با مرگ پدر مواجه شده بودند دچار آسیب شده اند. از عوامل دیگر شکست در خانواده های مادر سرپرست، «ازدواج مجدد مادر و فرزندآوری او از همسر دوم» و نیز «نبودن مادر در کنار فرزند و عدم حمایت او از فرزند» شناسایی شد.

استندآپ کمدی گونه ای هنر شنیداری دیداری است که در دهه های اخیر مورد توجه جدی قرار گرفته است. استندآپ کمدی ترکیبی از هنرهای کلامی و نمایشی است که از ادبیات شفاهی گرفته شده است و ریشه در فرهنگ عامیانه دارد. این هنر به رشته و گرایش های متعددی تعلق دارد، ازجمله روایت گری، بازیگری، موسیقی، مجری گری و سخنوری. برای اجرای آن، کمدین ها روی صحنه به صورت زنده با تماشاچیان صحبت می کنند و با بیان روایت هایی طنزآمیز از زندگی و مسائل جامعه، مخاطبان را سرگرم می کنند و با خنداندن آنان، باعث تخلیه روحی آنان می شوند. نتایج این بررسی نشان می دهد که با توجه به خصوصیات استندآپ کمدی، این هنر بینارشته ای در آینده فراگیر خواهد شد. این گونه هنری مدرن کارکردهای مختلفی دارد؛ ازجمله سرگرمی، آموزش، ایجاد همبستگی و همدلی اجتماعی و نقد مسائل سیاسی و اجتماعی و مهم ترین ویژگی های آن بیناهنری بودن، روایت گری، مخاطب محوری، انتقادی بودن، بداهه پردازی، سیال بودن و بهره مندی از زبان عامیانه و محاوره است. در این مقاله، ضمن نگاهی به تاریخچه استندآپ کمدی در گذشته و امروز ایران، کارکردها، ساختار و ویژگی های آن معرفی و مهم ترین درون مایه ها، ارکان، سبک ها و شگردهایی که کمدین ها در خلق این گونه نمایش ها به کار می برند، توضیح داده می شود و به عنوان نمونه، سه مورد از اجراهای ایرانی تحلیل می شود.

ایران شناسی از جمله رشته های جدید دانشگاهی در حوزه علوم انسانی که طی سالیان اخیر در برخی دانشگاه ها راه اندازی گردیده است. سرفصل آموزشی این رشته متشکل از دروس متنوعی نظیر تاریخ، جغرافیا، باستان شناسی، ادبیات، اسطوره شناسی، فرهنگ مردم و اقتصاد است که میان رشته ای بودن آن را نشان می دهد. ارائه تعریفی اولیه از این رشته، ماهیت و اهداف و موضوع و مبانی روش شناسی آن از جمله مسائل مهمی هستند که پرداختن به آنها ضروری به نظر می رسد. بر این اساس، پژوهش پیش رو کوشیده است تا با گردآوری اطلاعات از منابع مرتبط و با استمداد از تجربیات عملی در این رشته به پرسش های اساسی تحقیق پیرامون ضرورت و اهداف رشته ایران شناسی و اهمیت رویکردهای متعدد روش شناسی در آن پاسخ دهد. یافته های تحقیق بیانگر آن است که رشته ایران شناسی با به کارگیری نگاه چند بعدی و بین رشته ای، شناخت جامع تری در زمینه مسائل مرتبط با فرهنگ و تمدن ایران ارائه می دهد. با این همه، دستیابی به این مهم و نیز معرفت شناسی صحیح در آن تا حدی وابسته به اتخاذ روش شناسی متناسب و کارآمد است. بر این اساس، فهم روش شناسی در نقد دیدگاه ها و آثار ایران شناسان خارجی و نیز دستیابی به شناخت واقع گرایانه تر در این رشته، اهمیت بنیادین دارد.

هدف مقاله حاضر، تبیین رویکرد میان رشتگی به عنوان رویکردی نوین و مکمل رویکردهای رفتارگرا و ساختارگرا در آموزش کارآفرینی است؛. بنابراین، سؤالات اساسی این است که آیا دامنه آموزش کارآفرینی را می توان به سطحی فرا رشته ای توسعه داد و اینکه چه رشته های علمی (میان رشته ای) در آموزش کارآفرینی دخیل می شوند؟ برای پاسخ به سؤالات مذکور از روش فراتحلیل نتایج حاصل از تحقیق های پیشین استفاده شده است. در مقاله حاضر سعی شده است تا با مرور منابع عمده و تحلیل نظرات، جمع بندی روشن و چارچوبی برای معرفی رویکرد میان رشتگی آموزش کارآفرینی ارائه شود. یافته ها نشان داد که آموزش کارآفرینی تاکنون بر مبنای دو رویکرد رفتارگرا (آموزش تئوریک) و ساخت گرا (آموزش تئوریک و تجربی) بوده است و هر کدام استراتژی و سبک های خاصی را پیشنهاد می کنند. رویکرد میان رشتگی که سعی در توسعه آموزش کارآفرینی به سطحی فرارشته ای و میان رشته ای دارد، مکمل دو رویکرد قبل است و دارای گونه شناسی فرارشته ای (علم و هنر)، میان رشته ای (جامعه شناسی، روان شناسی، مدیریت، اقتصاد و بازاریابی) و درون رشته ای (دانش و کاربرد) است. 

درس جغرافیا از قدیم در جهات مختلفی با رشته های دیگر علمی به ویژه آم ار، ریاض ی، اقتص اد، جامعه شناس ی، تاری خ و روانشناس ی عجین بوده است: یکی از لحاظ عملی و دیگر از جهت تفسیر و تعریف مفاهیم. بنابراین در این پژوهش به بررسی ضرورت مطالعه میان رشته ای بودن جغرافیا پرداخته شده است. این پژوهش از نوع توصیفی -تحلیلی و اسنادی می باشد و برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تاکنون در این زمینه اقدامات متنوعی صورت گرفته که از جمله آن ها تأسیس گرایش های بین رشته ای است. این اقدامات اگرچه گامی رو به پیش بوده. بنابراین، سامان دهی این نوع مطالعات و برنامه ریزی ها ضروریست و شکافی که در اثر تخصصی شدن بیش از حد علوم و پاره پاره شدن آن ها پدید آمده است باید ترمیم شود. دانش جغرافیا هم از نظر ماهیت چندرشته ای خود و هم از نظر کاربرد در مدیریت محیط مطرح بوده است. در نتیجه جوامع در هر دوره مسائل جدیدی را تجربه می کنند و لازمه عبور موفق از آن دوره به سوی آینده ای بهتر، یافتن راه حل های مناسب برای مشکلات و مسائل پیش آمده است و این تنها از طریق مشارکت و کمک گرفتن از دیگر رشته های علمی میسر می شود.

رشته مطالعات زنان در ایران از بدو تاسیس تاکنون درگیر چالش های متعددی از جمله عدم موفقیت در نظریه پردازی و ناکارآمدی در شناسایی و تبیین مسائل بومی و ملی، تاثیرپذیری فراوان از گفتمان های سیاسی، نرخ بالای دانش آموختگان جویای کار، ناکارآمدی منابع درسی در ارائه مهارت تخصصی و دانش کاربردی است. هدف این مطالعه بررسی آینده رشته مطالعات زنان در ایران بر اساس تحلیل علی چالش های موجود در مسیر رشته است. این پژوهش با استفاده از تحلیل لایه لایه علی بر اساس مرور پیشینه پژوهشی، در چهار سطح لیتانی یا توصیف، نظامات علّی، گفتمان ها و جهان بینی و در نهایت تحلیل اسطوره ها و استعاره ها به بررسی تحلیل وضعیت پرداخته است. تحلیل لایه لایه دو عدم قطعیت شامل «ضعف رویکرد آموزشی» و «تسلط رویکردهای سیاسی» و دو پیشران مهم در مسیر آینده رشته شامل «تخصصی شدن» و «توسعه رویکرد میان رشته ای» شناسایی شد. بر اساس یافته ها چهار آینده بدیل شامل خاموشی-انحلال، بومی گرا-اصول مبنا، بومی گرا-شاهد مبنا و تخصصی-راهبری برای آینده های پیش رو مطالعات زنان در ایران پیشنهاد شده است. این چهار آینده بدیل در تعامل با یکدیگر بروندادهای مختلفی در یک طیف از «حفظ وضعیت موجود»، «ابزاری-مقطعی» تا «بومی-منطقه ای» و «بومی-فرامنطقه ای» را حاصل خواهند آورد.

زمینه و هدف: امروزه در رویکردی جهانی، مدیران ترافیک با دیدگاه مسئله محوری به استفاده از علوم میان رشته ای روی آورده و در فرایند تصمیم گیری از ویژگی های مشارکتی، رفت و برگشتی، تأملی و خلاقانه استفاده می کنند. بنابراین هدف اصلی این پژوهش مطالعه اصول راهبردی مدیریت میان رشته ای در ترافیک می باشد.روش: این تحقیق از نظر هدف کاربردی، از منظر ماهیت ترکیبی با رویکرد اکتشافی بود. مشارکت کنندگان در بخش کیفی خبرگان دانشکده پلیس علوم و فنون راهنمایی و رانندگی و معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران و جامعه آماری در بخش کمی کارشناسان عالی تصادفات و کارشناسان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران بودند. نمونه گیری در بخش کیفی به روش هدفمند مبتنی بر معیار و در بخش کمی به روش تصادفی طبقه ای متناسب با حجم نمونه، برابر با جدول مورگان تعداد 136 نفر بود. برای تحلیل داده های گردآوری شده در بخش کیفی تحقیق از تحلیل دو سطحی تم با استفاده از نرم افزار MAXQDA2022 و در بخش کمی از تحلیل عاملی تأییدی و برای اعتبارسنجی مدل به دست آمده از  نرم افزارSmart PLS استفاده شد.یافته ها: ابعاد اصول راهبردی مدیریت میان رشته ای در ترافیک از دیدگاه کارشناسان عالی تصادفات و کارشناسان حمل و نقل شهرداری شامل مدیریت مشارکتی با مقدار آماره تی 643/38 ، زیرساخت های قانونی-اجرایی با مقدار آماره تی 959/37، ارتباط با صنعت با مقدار آماره تی521/32 و مدیریت ارزیابی با مقدار آماره تی 571/7 بوده که بیشترین تأثیر مربوط به بٌعد مدیریت مشارکتی و کمترین تأثیر مربوط به بٌعد مدیریت ارزیابی بود. ضمناً بارهای عاملی تمامی ابعاد  بیشتر از 5/0 بوده که در سطح 95/0 معنی دار می باشند.نتایج: پیش نیاز مدیریت میان رشته ای ترافیک، مشارکت، ارزیابی، ارتباط و نگرش چندبعدی است که لازم است بسترها و زیرساخت های قانونی، اجرایی و علمی آن فراهم شود. همچنین با توجه به ارتباط تنگاتنگ و پیوسته بین ابعاد مدیریت ترافیک، حرکت به سوی مدیریت میان رشته ای با ایجاد سازمان راهبر به عنوان متولی ترافیکِ کشور در این حوزه، نه فقط نیاز بلکه یک ضرورت است.

رشته مطالعات زنان در ایران ره آوردی از غرب در راستای توسعه جهانی و تاثیر جریانات فمنیستی بر فضای دانشگاهی می باشد. با توجه به دو دهه حضور مطالعات زنان در فضای علمی ایران انتظار می رود شاهد نقش آفرینی دانش آموختگان رشته در ابعاد علمی و اجتماعی زنان باشیم. پژوهش حاضر در صدد است با بررسی برخی از سرفصل های رشته مطالعات زنان و تجربه زیسته دانش آموختگان، نگاهی آسیب شناسانه به توانمندی رشته در راستای تربیت دانش آموختگان به مثابه کنشگران داشته باشد. پژوهش حاضر با روش کیفی و با استفاده از ابزار مصاحبه با دانشجویان رشته مطالعات زنان و تکنیک تحلیل محتوا چگونگی کاربست مفاهیم و نظریه ها را در تجربه زیسته دانشجویان در سطوح مختلف دانش، بینش و کنش بررسی می کند. کدگذاری گزاره های مصاحبه ها در نهایت به 15 مقوله محوری از جمله توانمندسازی دانشجو در تفکر خلاق، ضعف دانش زمینه ای ، عدم کفایت سرفصل های مصوب در پوشش مسائل عینی، روزآمدسازی سرفصل ها ، تعارض عین و ذهن، اجتناب از کنشگری ، نقش دانشجو و استاد در مفاهیم رشته مطالعات زنان و... ختم شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است سه سطح دانش، بینش و کنش در کاربست مفاهیم و آموزه ها در تجربه زیسته دانشجویان در رابطه متقابل قرار دارند. اما اجتناب از کنشگری در سطح کنش که تجلی سطح آموزش و بینش است به دلایل متعدد به مثابه انتخاب شخصی یا برآیند ساخت اجتماعی تعبیر می شود.می توان گفت که ساخت اجتماعی، استاد و دانشجو (بازیگران اصلی در انتقال و دریافت مفاهیم) در کاربست مفاهیم و آموزه ها در تجربه زیسته دانشجویان را تحت تأثیر قرار می دهند.

و کودکی دارای ابعاد متکثر و چندلایه است؛ ازاین رو مطالعه این حوزه ماهیتاً میان رشته ای تلقی می شود. مطالعات میان رشته ای در معنایی عام، همراهی دیدگاه های مختلف رشته ای در راستای رسیدن به نقاط اشتراک فهم از پدیده ها تعریف می شود. یکی از مصادیق نقاط مشترک، وجود تعریف واحد یا نزدیک از موضوع است که در اینجا همانا تعریف «کودک» است. در بررسی مطالعات موجود در حوزه مطالعات کودکی مشاهده می شود که پرداختن به این مهم به نوعی غفلت شده است. این فقدان، سیاست گذاری در این حوزه را نیز با مسائلی مواجه می کند. با عنایت به این وضعیت این مقاله رسالت خویش را پاسخگویی به این فقدان تعریف کرده است. بدین نحو که با به کارگیری روش کتابخانه ای و اسنادی در متون حقوقی، فرهنگ لغت، متون دینی، جامعه شناسی و روان شناسی در پی  پاسخ دادن به این سؤالات است: 1. هریک از حوزه ها چه تعریفی از کودک ارائه کرده اند؟ 2. حدود و ثغور و ویژگی های این تعاریف کدامند؟ 3. اینکه آیا امکان رسیدن به تعریفی واحد وجود دارد؟ یافته های تحقیق حکایت از وجود همگرایی ها و واگرایی هایی در میان تعاریف داشتند به این شرح، برخی حوزه ها معیارهایی کمی را برای تعریف و برخی معیارهایی کیفی را برای تعریف کودک و کودکی برگزیده اند. تنها رویکرد نظری موجود در حوزه جامعه شناسی کودکی که می توانست این سطح از تنوع مناظر و چشم اندازها را در فهم کودک تببین نماید، نظریه برساخت گرایی اجتماعی است. بدین صورت، کودکی مفهومی اساساً تاریخی و فرهنگی است؛ ازاین رو در این نظریه نه یک تعریف مشخص از کودک، بلکه تعاریف متنوعی از کودک براساس گفتمان های مختلف فرهنگی و اجتماعی قابل درک است. در وضعیت تنوع چشم اندازهای مختلفی که تعریف کودک را متأثر کرده است، طبیعتاً توقع ارائه تعریفی واحد از یک مقاله علمی که جامع و مانع لازم را داشته باشد، امری بلندپروازانه و غیر علمی می نماید؛ بنابراین نگارندگان این مقاله به ارائه چهارچوبی مفهومی که خصلتی تلفیقی داشت، برای این منظور پرداختند.

در پژوهش های میان رشته ایِ دهه های اخیر، به نسبت میان فلسفه و نظریه های ادبی توجه فراونی شده است؛ با این حال، ویژگی قاطبه این دست از پژوهش ها، مواجهه ی «کلی» و «نادقیق» با «فلسفه» و «نظریه ادبی» بوده است. در پژوهش حاضر با اتخاذ رویکردی میان رشته ای، نشان داده می شود که می توان «نظریه های ادبی» را به دو قسم از نظریه هایی که در تعامل و دیالکتیک با فلسفه «تحلیلی» و «قاره ای» (اروپایی) هستند، تقسیم کرد. نظریه هایی چون واکنش خواننده، پدیدارشناسی، روان کاوی و...، به واسطه رویکرد تفسیری و ذهنی، گرایش به «فلسفه قاره ای» (اروپایی)  دارند؛ حال آنکه نظریه هایی چون فرمالیسم، ساختارگرایی و زیرمجموعه های آن، نظیر روایت شناسی و مردم شناسی ساختارگرا، با فلسفه تحلیلی، قرابت و هم پوشانی دارند. مقاله حاضر نشان خواهد داد که فلسفه تحلیلی، به واسطه عناصری چون انضمامیت، عینی گرایی، آزمایش محوری، تدقیق، تکرارپذیری و نتایج ثابت و فاصله گیری از ذهنیت گرایی و نسبی گرایی، با «فرمالیسم روس» و «ساختارگرایی» هم پوشانی دارد و اصطلاحات کلیدیِ نظریه های فرمالیسم (عنصر غالب) و ساختارگرایی (الگوهای مشترک) با نگرش علمی تحلیلی توماس کوهن و اصطلاحات کلیدی او، پارادایم و علم هنجارین، در قرابت بنیادین است.

در رویکرد واقع گراییِ حقوقی، «حقوقِ زنده» عملِ دادرس است؛ ازاین روی، رویه قضایی واجد جایگاهی بی بدیل در پویایی و درنتیجه، کارآمدیِ نظم و نظام حقوقی است. براین اساس، در چارچوب موضوعی این نوشتار، قاعده گذاریِ قضایی؛ مبنایِ دیگری برای ایجاد هنجارهای حقوقی از جمله لزومِ نظارت قضایی بر اِعمالِ اَعمال اداری است؛ ازاین روی، این نوشته با لحاظِ اصولِ حکمرانی مطلوب مانند حاکمیت شکلی و ماهوی قانون ازیک سو و صیانت از حق ها و آزادی های بنیادین از دیگرسو، با هدف تبیینِ ضرورتِ اِعمال نظارت قضایی بر همه هنجارهایِ حقوقی از جمله مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی به نگارش درآمده است؛ اما ازآنجاکه ماهیتِ حقوقی مصوبات شورا، چالش هایی را برای چگونگیِ نظارت پذیری بر مصوبات آن ایجاد کرده است؛ این مقاله درصدد پاسخ به این پرسش است که آیا با تفسیرِ کارکردگرایانه قضات از منطقِ اصول 159 و 170 قانون اساسی، امکان نظارت قضایی بر مصوبات شورا وجود دارد؟ بر این بنیاد، با روش شناسیِ توصیفی-تحلیلی و با بررسیِ موردی رویه دیوان عدالت اداری، به این نتیجه رسیده ایم که امکانِ نظارت پذیریِ مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود دارد.

چند قرن است که فلسفه اسلامی در قسمی "انزوا" به سر می برد، به این معنا که روزآمدی خود را از دست داده است؛ چه این که حل "مسأله" نمی کند، یا دست کم مواجهه جدی و فعال با مسائل روز ندارد. نوشتار حاضر ضمن اشاره به چیستی، امکان و تحقق فلسفه اسلامی؛ دستاوردهای فلسفه اسلامی؛ و سیر تطور فلسفه اسلامی در بستر تاریخ (متقدم، متأخر، و معاصر)، سه قسم فلسفه اسلامی را از هم تفکیک کرده است: فلسفه اسلامی در مقام مفهوم؛ فلسفه اسلامی در مقام تحقق (مشائی، اشراقی، صدرائی، و نوصدرائی)؛ و فلسفه اسلامی آینده. فلسفه اسلامی آینده، فلسفه اسلامی مطلوب است که می تواند بعدها پدید آید و پیدایش آن البته شرایط و لوازمی دارد که باید به آنها التفات کرد، از جمله توجه به مسائل روز به ویژه مسائل اجتماعی- فرهنگی و کاربردی. به نظر می رسد بقای فلسفه اسلامی و نپیوستن آن به تاریخ، در تقابل با ایده "پایان فلسفه اسلامی"، منوط به این مهم است. در ادامه، به مهم ترین و محوری ترین راه کارهایی اشاره شده است که می توانند فلسفه اسلامی آینده یا مطلوب را تحقق بخشند؛ این راه کارها عبارتند از: اعتنای فلسفی به علوم و فناوری های جدید؛ توجه به موج چهارم در فلسفه؛ پرداختن به فلسفه های مضاف؛ اتخاذ رویکردهای انضمامی در فلسفه؛ اجرای پژوهش های میان رشته ای در فلسفه؛ و به کارگیری روش های جدید در فلسفه.