مطالب مرتبط با کلیدواژه

روایات


۳۲۱.

سازوکار نظارت اجتماعی همگانی بر اساس سنت و روایات معصومین (علیهم السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد اجتماعی فرهنگی سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۵۴ 1383 - 1410

کلیدواژه‌ها: کنترل اجتماعی نظارت همگانی نظارت مستقیم و غیرمستقیم کنترل آشکار و پنهان روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۶۳
پردازش نظام مند سازوکار کنترل اجتماعی و نظارت نظام مند در کلام و سیره عملی معصومین علیهم السلام، به عنوان یک اصل اساسی، باعث پیشبرد اهداف یک جامعه اسلامی خواهد شد. فهم نحوه چنین کنترلی از سمت امام معصوم و ابزارهای معرفتی و سیستمی شکل گیری و کاربست صحیح آن، در تعالی جامعه و حتی نهادهای اجتماعی نقش خواهد داشت. این پژوهش با هدف شناخت و معرفی این سازوکار و به روش اکتشافی توصیفی و با مراجعه به منابع اسلامی و علم جامعه شناسی صورت گرفته است. نتیجه این که با کنترل اجتماعی، موارد هدف گذاری شده و نتایج حاصل از آن بررسی می شود تا بدین وسیله فعالیت های نادرست از فعالیت های صحیح شناسایی و اصلاحات لازم در رسیدن به هدف انجام گردد. هر کنترل و نظارت اجتماعی، از دیدگاه قول و عمل امام معصوم مشتمل بر مولفه هایی است که این مولفه ها در ذیل مساله کنترل اجتماعی همگانی در چهار شاخه اصلی نظارت افراد جامعه بر یکدیگر، نظارت افراد جامعه بر مدیران، نظارت مدیران بر افراد جامعه و نظارت مدیران و مسئولین بر یکدیگر قابل تحقق است. نظارت مدیران بر افراد جامعه خود در دو حالت کنترل اجتماعی آشکار (به صورت مستقیم و غیرمستقیم)، کنترل اجتماعی مخفی یا پنهان (به صورت مستقیم و غیرمستقیم) محقق میشود. بر اساس دیدگاه روایات، برای تحقق هر یک از اقسام فوق به صورت صحیح، باید ابزار مناسب با همان قسم را بکار برد.
۳۲۲.

آینده پژوهی مدیریت دانش از منظر قرآن و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینده پژوهی دفاعی سال ۹ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۳ 113 - 142

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم روایات آینده پژوهی مدیریت دانش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۶۴
هدف: «چگونگی آینده پژوهی مدیریت دانش از منظر قرآن کریم و روایات» هدف اصلی این پژوهش بوده است.روش: نوع پژوهش حاضر، کاربردی و روش بررسی آن با استفاده از روش های آینده پژوهی، اکتشافی است. اطلاعات لازم به دو شیوه گردآوری شد: روش کتابخانه ای (مشتمل بر آیات قرآن کریم، تفاسیر مرتبط، روایات معصومین (ع) و اسناد و مدارک) و پرسشنامه ای. با توجه به اینکه از نرم افزار سناریوویزارد برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده شد، نوع پرسشنامه بسته و به صورت ماتریس آثار متقابل و با پیمایش نظرات کارشناسان و متخصصان است. درنهایت شش عامل کلیدی به عنوان عوامل پیشران در سناریوویزارد استفاده شده است و با توجه به تجزیه وتحلیل های متعدد و بهره گیری از پنل خبرگان، تعداد یک سناریوی محتمل و قوی از نرم افزار سناریوویزارد استخراج شده است. یافته ها: یک سناریوی قوی از قرآن کریم و روایات در حوزه آینده پژوهی استخراج شد که موجب فراگیری، ثبت و نگهداری دانش، سیادت دانش و قرآن کریم به عنوان محور اصلی دانش هستند.نتیجه گیری: قرآن کریم (به خصوص قسم های یادشده در قرآن در ارتباط با طبیعت) و احادیث نقل شده از معصومین (ع) منابع غنی برای آینده پژوهی در حوزه دانش به شمار می رود که واژه «متوسمین» نقل شده در قرآن کریم به انسان های آینده نگر اشاره دارد
۳۲۳.

حل چالش های پیش رو در مواجهه با روایات «وجبت له الجنه»

نویسنده:
منبع: آموزه های نوین کلامی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۵ 11 - 39

کلیدواژه‌ها: بهشت الجنه پاداش عظیم روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷ تعداد دانلود : ۵۵
در متون حدیثی روایات زیادی وجود دارند که با تعابیری همچون «وجبت له الجنه» و نظایر آن، تعدادی از عناصر اعتقادی، اخلاقی و یا رفتاری را برجسته و مهم توصیف نموده و التزام به آنها را موجب قطعیت ورود انسان به بهشت معرفی کرده اند. بیان این پاداش بزرگ و حیرت انگیز برای چنین اموری، روایات یادشده را با چالش های مختلفی روبه رو کرده است؛ از جمله اینکه در تلقی نخستین، این پاداش در ازای آن عوامل، نامتناسب و باورنکردنی به نظر می رسد، همچنین وعده پاداش بهشت برابر اعمالی به ظاهر اندک نظیر استغفار، موجب امیدواری کاذب و اباحه گری و جرأت بر انجام گناه در افراد می شود. همین امر سبب شده تا برخی در مواجهه با این احادیث، رویکرد سلبی اتخاذ نمایند و نسبت به اصل صدورشان تردید کرده و آنها را ضعیف السند و یا مجعول تلقی کنند. در این مقاله، نگارندگان کوشیده اند ضمن بیان تحلیل آماری و نمونه هایی از این روایات، راهکارهایی برای حل چالش های مذکور ارائه نموده و رویکرد سلبی نسبت به این روایات و نادیده انگاشتن آنها را نادرست دانسته اند. از جمله احتمالات بیان شده برای برون رفت از اشکالات مذکور می توان به عدم لزوم تناسب میان عمل و جزا، تفاوت نهادن میان علت تامه و علت ناقصه و پرهیز از تمام نگاری «سبب»، تفاوت میان صورت «مُلکی» و صورت «ملکوتی» اعمال، توجه به تفاوت مراتب بهشت و مقامات بهشتیان و مواردی مانند آن اشاره نمود.
۳۲۴.

تبیین فرآیند نفاق و دورویی در انسان بر پایۀ قرآن و روایات معصومین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۸ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۰) 95 - 116
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۹۵
هدف: این پژوهش با هدف تبیین فرایند نفاق و دورویی در انسان انجام شد. روش: روش پژوهش، نظریه پردازی داده بنیاد متنی بود. جامعه آماری، کتب معتبر اسلامی(قرآن کریم و ...) بود. یافته ها و نتایج: در الگو، عوامل علّی عبارتند از: عدم تعقل و تفکر، عدم تعقل در قرآن، نیت بد، پیروی از شیطان، عدم فهم دین، شرک و کفر به خدا، دنیاپرستی، حقارت نفس و خودکم بینی. منفعت طلبی در زمینه های خاصی همچون: ناشکری نسبت به عطای الهی، فریبکاری و نیرنگ بازی، بی توجهی به نماز و عبادات، تمایل به بدی کردن، مادی گرایی، شک و تردید، حب ثنا، انگیزه های نفسانی، لغزشهای زبانی، داشتن رذائل اخلاقی رخ می دهد. شرایط تعدیل کننده و تشدیدکننده شامل پرهیز از سخن چینی، انس و تعقل در قرآن، توکل بر خدا، پند و اندرز و تذکر، دعا کردن و مداومت در نماز جماعت است. انسان منفعت طلب، راهبردهایی از قبیل خوش زبانی و ظاهرسازی، ناسازگاری ظاهر و باطن، حرف بدون عمل، تمسخر، دورویی، ریا در اعمال و عبادات، هر لحظه به رنگی درآمدن و زیبا جلوه دادن بدی ها را اتخاذ می کند که پیامدهایی همچون: محرومیت از هدایت الهی، کوردلی، حبط عمل، عذاب اخروی، بی آبرویی در قیامت، محرومیت از بهشت، فتنه گری، تفرقه افکنی، حسرت و افسوس و محرومیت از پاداش الهی را به دنبال دارند.
۳۲۵.

حجاب در همسران و دختران ائمه (ع) با تأکید بر حجاب حضرت زهرا (س) و حضرت زینب (س)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۸) 33 - 52

کلیدواژه‌ها: حجاب دختران ائمه (ع) زنان حضرت زهرا (س) حضرت زینب (س) قرآن روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۴۲
حجاب، مسئله ای مهم و محوری در اسلام است و جایگاه ویژه ای دارد. ائمه (ع) الگوی امت اسلامی هستند و کلامشان چراغ هدایت جامعه بشری است و حجاب دختران و همسران ایشان الگویی برای زنان مسلمان است. این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی به دنبال پاسخ به این سؤال است که حجاب دختران و همسران ائمه(ع) با تأکید بر حجاب حضرت زهرا(س) و حضرت خدیجه (س) چگونه بوده است؟ برای همین، ابتدا معنا و مفهوم حجاب و سپس کاربرد آن در قرآن بررسی شده است.در ادامه نیز روایات اهل بیت عصمت و طهارت بیان می شود. با بررسی حجاب حضرت زینب (س) در حادثه عاشورا و حجاب حضرت فاطمه (س) در سخنرانی های ایشان، این نتیجه به دست می آید که حجاب آن بزرگواران، حجاب و پوشش کامل و مطابق با آیات قرآن بوده است، اما برخی زنان در آن دور، حجاب مناسبی نداشته اند.به همین دلیل آیاتی خطاب به زنان مؤمننازل شد که حجاب خود را به بهترین شکل رعایت کنند.
۳۲۶.

الهیات سلامت و چالش روایات ناظر به بهداشت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در مطالعات علوم انسانی اسلامی سال سوم پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 17 - 28
تعداد بازدید : ۱۰۴ تعداد دانلود : ۴۳
دین اسلام به عنوان شریعتی جامع برای تمامی ابعاد زندگی انسان رهنمودهایی را ترسیم نموده است. این رهنمودها عمدتاً از دو منبع اصلی یعنی کتاب و سنت به مخاطبان منتقل شده است. در مورد قرآن به جهت قطعی الصدور بودن، اختلافی در مورد بررسی سندی به وجود نمی آید؛ لکن این پیشفرض در مورد روایات وجود ندارد و ضروری است میراث روایی از حیث سند و دلالت مورد بررسی قرار گیرند. در تقسیم بندی موضوعی روایات، بخش عمده ای از آن ها راجع به توصیه های بهداشتی می باشند. در این میان روایاتی وجود دارند که به نوعی مضمون آنها از حیث رعایت بهداشت با چالش مواجه است. با عنایت به اینکه اهتمام شریعت به مسئله بهداشت امری قطعی است، نوشتار حاضر درصدد است به بررسی مفاد روایات مزبور پرداخته و عیار آن ها را از دو جهت سند و دلالت مورد بازخوانی قرار دهد. پژوهش حاضر با استفاده از شیوه توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است. جمع آوری داده ها به روش کتابخانه ای صورت گرفته است و نگارندگان پس از تبیین مفهوم اصلی بحث، مستندات موجود در ارتباط با موضوع مقاله را مورد شناسایی قرار داده و سپس به تحلیل ادله پرداخته اند. رهاورد پژوهش نشان می دهد روایات وارد شده در مسئله را یا باید حمل بر صورت صحیحی نمود که با یافته های پزشکی در تعارض قرار نگیرند؛ یا اینکه آن ها را به جهت ضعف سندی و عدم اعتبار محتوایی، طرح و رد نمود.
۳۲۷.

وقف در آیینه آیات و روایات با بررسی شمول آن در مالکیت فکری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴۸ 221-250

کلیدواژه‌ها: آیات روایات وقف شرایط مال موقوفه حقوق مالکیت فکری اموال غیرمادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۶۸
وقف؛ با تکیه بر بار معنایی آن در عیون، توانسته بسیاری از نیازهای بشری را برآورده سازد و حال این پرسش ایجاد می گردد که آیا وقف در حقوق معنوی و غیر عین نیز جاری است یا خیر؟ مشهور فقهای امامیه با محدود در نظر گرفتن دایره اموال در اموال مادی برای موقوفه شرایطی را ذکر کرده اند که این شرایط فقط بر اموال مادی قابل تطابق است و حال آنکه با گسترش دایره اموال و توسعه بازارهای اقتصادی؛ امروزه اموالی بوجود آمده که مادی نیستند اما ارزش مالی آنها کمتر از اموال مادی نیست. در این پژوهش با نگاهی دیگر به آیات و روایات و نقد و بررسی دلایل منکرین صحت وقف حقوق مالکیت فکری به عنوان مالی غیرمادی نظریه صحت وقف این اموال ثابت می شود.
۳۲۸.

مدل مفهومی سه بُعدی پاسخگویی در سیستم های اجتماعی مبتنی بر قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن و علوم اجتماعی سال ۴ زمستان ۱۴۰۳شماره ۴ (پیاپی ۱۶) 102 - 141

کلیدواژه‌ها: پاپاسخگویی قرآن روایات سیستم اجتماعی مسئولیت پذیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۶۶
هدف این پژوهش ارائه مدل سه بعدی پاسخگویی در سیستم های اجتماعی مبتنی بر قرآن کریم و اعتبار یابی آن در دانشگاه ها از طریق یک پژوهش ترکیبی چند مطالعه ای بود. در بخش اول پژوهش یک چارچوب مفهومی از پاسخگویی در سیستم های اجتماعی بر اساس تحلیل محتوای کیفی مقوله ای آیات قرآن کریم با استفاده از فرایند چرخه ای تحلیل (مشتمل بر چهار مرحله گردآوری اطلاعات، تقلیل احیاگرایانه داده ها، سازمان دهی و تحلیل اطلاعات و تفسیر و نتیجه گیری) استخراج گردید. این چارچوب در سه بُعد مبانی (مشتمل بر حق گرایی، عدم تکبر، تقوا، ایمان، اطلاعت الهی، عمل صالح و موازین الهی)، موانع (مشتمل بر کفرورزی، گمراهی، تشکیک، سیئات، فریبکاری و پیمان شکنی) و عوامل زمینه ساز (مشتمل بر توفیق الهی، پایداری، آرامش، توکل، بصیرت، درستکاری، اعمال حسنه و مسئولیت پذیری) شکل گرفت و از طریق فن اعتمادپذیری و روش های مرور متخصصان و خودبازبینی با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و بهره گیری از مصاحبه نیمه ساختاریافته، اعتبار پذیری این چارچوب توسعه داده شده در دانشگاه ها به عنوان یک سیستم اجتماعی موردبررسی و چارچوب مفهومی تأیید و اعتباریابی شد.
۳۲۹.

اثربخشی آموزش ذهن آگاهی براساس آیات و روایات بر کاهش افسردگی دانش آموزان دختر متوسطه اول شهر خرم آباد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در مطالعات علوم انسانی اسلامی سال دوم پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 71 - 81
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۴۷
هدف: کاهش افسردگی مبتنی بر ذهن آگاهی برنامه ای گروهی به شمار می آید که با رویکرد اسلامی مبتنی بر آیات و روایات صورت می پذیرد. پژوهش های بسیاری اثربخشی ذهن آگاهی را در زمینه های مختلف مورد بررسی قرار داده اند، اما مساله اصلی این است آیا آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر آیات و روایات بر کاهش افسردگی موثر است؟ پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آموزش ذهن آگاهی بر اساس آیات و روایات بر کاهش افسردگی دانش آموزان انجام شده است.مواد و روش ها: این پژوهش با روش تحقیق نیمه آزمایشی از راه پیش آزمون و پس آزمون و آزمون پیگیری با دو گروه، آزمایش و گواه مورد بررسی قرار گرفت. جامعه ی آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر مقطع متوسطه اول شهر خرم آباد در سال تحصیلی 1399-1400 بود و با روش نمونه گیری تصادفی تعداد 50 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جای گذاری شدند و در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری مورد ارزیابی قرار گرفتند. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه افسردگی بک استفاده شد. شیوه ی مداخله به صورت 8 جلسه آموزش ذهن آگاهی براساس آیات و روایات بود. داده های به دست آمده با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری (مانکووا) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که ذهن آگاهی براساس آیات و روایات موجب کاهش افسردگی دانش آموزان گروه آزمایش شده و این تأثیر تا مرحله پیگیری هم چنان ادامه داشت (01/0p<). بحث و نتیجه گیری: می توان برای کاهش افسردگی در بین دانش آموزان دختر از ذهن آگاهی براساس آیات و روایات استفاده کرد.
۳۳۰.

بررسی حکم فقهی تشکیل خانواده

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی فقهی زن و خانواده سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 150 - 176

کلیدواژه‌ها: ادله فقهی تشکیل خانواده نکاح آیات روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۳۹
این مقاله، به بررسی جنبه فقهی تشکیل خانواده می پردازد. منظور از تشکیل خانواده، شکل گیری بنیان خانواده در قالب ازدواج و نکاح است. با فهم ادله فقهی و حکم تشکیل خانواده، می توان برای حفظ آن کوشید و از انحلال و عوارض ناشی از آن جلوگیری کرد. این مقاله با بهره گیری از منابع فقهی- روایی، با روش توصیف و تحلیل داده های فقهی، به بیان حکم فقهی تشکیل خانواده پرداخته است. اکثر فقها، قائل به استحباب نکاح و تشکیل خانواده فی حد ذاته هستند، که در مواردی ممکن است واجب، حرام، مکروه و یا مباح نیز باشد. هنگامی که فرد با عدم ازدواج و تشکیل خانواده، خوف افتادن به گناه و حرام را می دهد و یا اینکه به واسطه نذر، عهد یا قسم، ازدواج را بر خود واجب می کند، در این حالات، ازدواج و تشکیل خانواده، واجب است. اگر نکاح، به ترک واجبی مثل حج و زکات و غیره منجر شود و یا اینکه مرد مسلمان، با بیش از چهار زن ازدواج کند، نکاح حرام است. اگر مرد، توانایی زناشویی ندارد و با ازدواج، موجب ضرر به زن گردد، نکاح مکروه است.
۳۳۱.

امکان سنجی ولایت تکوینی انسان از دیدگاه علمای شیعه با استناد به قرآن و روایات

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۶ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 99 - 129

کلیدواژه‌ها: ولایت ولایت تکوینی متکلمین فلاسفه نصوص دینی قرآن روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۵۲
ولایت تکوینی یکی از مباحث مهم در میان اندیشمندان مسلمان و از باورهای اساسی شیعه است که براساس آن، خداوند در کنار ولایت تشریعی، بذاته دارای ولایت تکوینی نیز می باشد. اما اینکه انسان نیز می تواند دارای ولایت تکوینی باشد یا خیر، پرسش این تحقیق است که براساس نظر فلاسفه و متکلمین و بررسی دیدگاه آنها با استناد به قرآن و روایات به آن می پردازد. براساس یافته های تحقیق و بنابر دیدگاه فلاسفه و متکلمین که منبعث از آیات و روایات است، ولایت تکوینی انسان، نه فقط از حیث امکان وقوعی داری امتناع ذاتی نیست، بلکه ولایت تکوینی برخی از انسان ها که انبیا و ائمه در رأس آنها می باشند، مورد وفاق اندیشمندان شیعه به ویژه فلاسفه و متکلمین بوده و منجر به شرک و غلو در حق اولیا الهی به ویژه ائمه اطهار نمی شود و درنتیجه با توحید روبوبی منافات ندارد؛ بنابراین جمهور شیعه با مراجعه به نصوص دینی معتقد است تصرف در تکوین، اولاً و بالذات برای خداوند و ثانیاً و بالعرض برای برخی بندگان صالح با اذن خداوند قابل اثبات است. این تحقیق با روش کتابخانه ای به جمع آوری داده ها پرداخته و با روش توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخ به پرسش اصلی تحقیق برآمده است
۳۳۲.

معرفی شخصیت امام مهدی (عج) در کلام امام رضا (ع)

نویسنده:
منبع: موعودپژوهی سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۰ 69 - 78

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) مهدویت شخصیت امام مهدی (عج) روایات ظهور فرج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۴۳
اعتقاد به مهدویت باور مشترک ادیان الهی است. تمام معصومین از پیامبر اکرم (ص) تا امام یازدهم (ع) به تبیین مهدویت پرداخته و با آشنا کردن شیعیان با آموزه های مهدوی آنها را برای دوران غیبت آماده کرده اند. در نوشتار حاضر، بحث مهدویت در کلام امام رضا (ع) با روش کتابخانه ای و توصیفی و بااستفاده از منابع روایی شیعه واکاوی شده است. اندیشه های مهدویت در دوره امام باقر (ع) و امام صادق (ع) تبیین شده بود، اما در زمان امام رضا (ع) جریان مهدویت توسط واقفیه و فرقه های ضاله دچار انحراف شد. ازاین رو، حضرت تلاش کرد تا مهدویت و معرفت مهدوی را در جریان و خط صحیحش بازگردانده و صیانت کند. در مقاله حاضر، روایات امام رضا (ع) پیرامون شخصیت و جایگاه امام مهدی (عج) بررسی می شود. موضوعات مطرح در این روایات مشتمل بر معرفی شخصیت حضرت حجت، وقایع آخرالزمان و فرج و ظهور است که راویان آن، افراد موثق و عالمان شیعی هستند تا رابطی برای انتقال مفاهیم و تفکر مهدویت به جامعه شیعی باشند.  
۳۳۳.

آموزه سیاحت و بازشناسی تفصیلی آن با تأکید بر تفاسیر قرآنی و متون روایی و عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال ۶ بهار ۱۴۰۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 23 - 46

کلیدواژه‌ها: سیاحت عیسی (ع) قرآن روایات تصوف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۴۹
یکی از سنن مهم عیسوی (ع) و ارکان تصوف اسلامی آموزه سیاحت است که با وجود تلاش های انجام گرفته از سوی محققان، به نظر می رسد هنوز تعریف دقیقی از آن در دست نیست. این نقصان در برخی از کتب و آثار مرتبط، نه تنها موجب خلط سیاحت لغوی و دیگر مفاهیم متقاربش با آموزه مزبور گردیده، که حتی مؤلفانی را به سوء برداشت در حوزه فهم برخی آیات و روایات مبتلا نموده است. با نظر به چنین چالشی، پژوهش حاضر در نخستین گام تلاش کرده است تا توجه تفصیلی مخاطب را به ضرورت بازتعریف این آموزه جلب کند. آنگاه ضمن بهره گیری از منابع قرآنی و روایی و عرفانی، با ابزار گردآوری کتابخانه ای استنادی و روش توصیفی تحلیلی، به اهداف و دیگر مؤلفه های هویتی سیاحت مصطلح دست یابد و پیرو آن تعریف مستندی از آن پیشنهاد دهد و در انتها نیز به برخی از نشانه های تمایزش با سیاحت لغوی بپردازد. یافته ها حاکی از آن است که اولاً سیاحت اصطلاحی، واجد ویژگی های استمرار، هدفمندی، ریاضت، روانه شدن در زمین و آموزه عبادی بودن است. ثانیاً بایستی در راستای تمییز چنین سیاحتی از نوع لغوی اش، افزون بر بهره مندی از بافتار و زمینه و قرائن حالیه متن موردنظر، به حضور الفاظی همراه با کلمه سیاحت، چون واژگان دالّ بر اهداف متعالی، نیت، صحّت، بطلان، استحسان، تقرّب، تسلیم و رضا، ریاضت و اذن اولیا التفاتی تامّ داشت.
۳۳۴.

بررسی تطبیقی رجعت در اندیشه اهل تشیع و تسنن با تأکید بر قرآن و احادیث(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۳ 113 - 148

کلیدواژه‌ها: رجعت تشیع تسنن آیات روایات مهدی موعود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۴۰
رجعت به معنای زنده شدن و بازگشت عده ای از مؤمنین خاص و گروهی از کفار و ستمگران خاص به دنیا پیش از قیامت و در هنگام ظهور حضرت مهدی. است. پژوهش حاضر با عنوان «بر رسی تطبیقی رجعت در اندیشه اهل تسنن و تشیع با تأکید بر قرآن و احادیث» در صدد یافتن پاسخ به این پرسش است که فهم اهل تسنن و تشیع از آیات و روایات رجعت چگونه است؟ مقاله به هدف دستیابی به دیدگاه های فریقین با تکیه بر آیات و روایات و با روش توصیفی - تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای به این نتایج دست یافته است که اهل سنت در خصوص رجعت دچار پراکندگی آرا شده اند. برخی اعم از معتزله، اهل حدیث، اشاعره، مرجئه و...، رجعت را منکر و اعتقاد به رجعت را باور یهود، نصاری و عرب جاهلی خوانده و باورمندان به رجعت را بدعت گذار معرفی نموده اند. برخی دیگر با رویکرد اعتدالی ضمن پذیرش اصل زنده شدن برخی افراد پیش از قیامت در ادیان الهی و دین اسلام و ذکر موارد و مصادیق آن ها، در قبال رجعت به معنای که شیعه به آن باورمندند سکوت نموده اند.اما اهل تشیع اعم از متکلمین و مفسرین با استناد به آیات و روایات، به اتفاق آراء ایمان به رجعت را امر مسلّم و قطعی و آن را از ضروریات مذهب دانسته اند.  
۳۳۵.

سیمای دختران در آیات و روایات (معناشناسی واژه بنات در آیات و روایات)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات اسلامی زنان و خانواده سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۵ 89 - 112

کلیدواژه‌ها: معناشناسی بنات سیمای دختران قرآن روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۳۳
پرداختن به مبانی انسان شناختی و هویت شناختی از منظر اسلامی، یکی از پیش شرط های طراحی الگوها، شاخص ها و حتی ترسیم سبک زندگی اسلامی است. در این میان، اهمیت نقش و اثرگذاری دختران از یک سو و نقطه ثقل هجمه فرهنگی دشمن از سوی دیگر، اهمیت پرداختن به تصویر و جایگاه دختران در نظام هستی از منظر اسلامی را دوچندان می گرداند. پژوهش حاضر با استفاده از روش معناشناسی ایزتسو، تصویر آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت((ع)) از واژه بنات را ترسیم می کند. با توجه به معناشناسی صورت گرفته از واژه بنات و روابط معنایی آن با واژگان: ولد، والد، مرأه، انثی، نساء، فتیات و کوثر به عنوان واژگان وابسته، تصویر قرآن از دختر به صورت اجمال این گونه است که قرآن، جایگاه و منزلت دختران را در خلقت، در کنار پسران نشان می دهد و ریشه اصلی  تفاوت میان دختر و پسر را تفاوت های مأموریتی می داند که خداوند برای دو جنس در نظر گرفته است. براساس مأموریت های ویژه و متفاوت این جهانی، دختران از نظر ظرفیت های جسمی، روانی و روحی به گونه ای خلق شده اند که بتوانند از عهده انجام این رسالت ها و نقش ها برآیند. ویژگی پسندیده دختران از منظر آیات قرآن و روایات، حیا و پاکدامنی و همچنین شجاعت و خداجویی، نیکی و بزرگ داشتن دیگران، آماده به کار، الفت گیرنده، بابرکت، کوشا، ریزبین و اهل نظافت، پیش قدم در انس، پرستار و دوست دارندگان است.
۳۳۶.

شاخصه های حاکم بر مشارکت اجتماعی زنان از دیدگاه اسلام(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات اسلامی زنان و خانواده سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۸ 155 - 188

کلیدواژه‌ها: مشارکت اجتماعی زن روایات فقه اسلامی قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۳۴
یکی از شاخصه های بارز توسعه، مشارکت اجتماعی زنان است؛ زیرا بهره مندی اجتماع از ظرفیت ها و توانمندی های این قشر، شتاب دهنده حرکت رو به جلوی توسعه است و به این ترتیب، زمینه استفاده از تمام سرمایه و قابلیت های نیروی انسانی جامعه فراهم می آید. از آنجاکه حضور اجتماعی زنان، در اندیشه دینی دارای مؤلفه هایی است که بعضاً با مبانی فکری، فرهنگی و فلسفی نضج یافته در فرهنگ سکولار و سرمایه داری متباین است؛ درک نظام فقهی حاکم بر فرایند مشارکت اجتماعی زنان در جامعه دینی ما ضروری می نماید؛ زیرا مسائل مطرح در حوزه زنان، نیازمند تبیین دقیق مبانی و اصول ایدئولوژیک زیرساختی است تا به مدد مبانی نظری و فلسفی منبعث از اصول فقهی و اسلامی و تطبیق اصول حقوقی موجود با آن، تنوع تفاسیر و برداشت از آموزه های دینی به حداقل رسیده و نوعی اتفاق نظر حاصل گردد. این پژوهش درصدد است به شیوه توصیفی و با استفاده از روش مطالعه کتابخانه ای و اسنادی، به تحلیل مؤلفه های فقهی حاکم بر مشارکت اجتماعی زنان بپردازد. به نظر می رسد به دلیل فقدان مفهومی عملیاتی از مفهوم مشارکت اجتماعی زنان، این مقوله در عمل، در هاله ای از ابهام قرار دارد.
۳۳۷.

عوامل فروکاهی نقش ارتباطی مربی در تربیت اعتقادی از منظر آیات و روایات

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال دوم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 51-70

کلیدواژه‌ها: ارتباط اثربخش تربیت اعتقادی مربی آیات روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۶
تربیت اعتقادی، یکى از ابعاد تربیت دینی انسان است و برقراری ارتباط مؤثر بین مربی و متربی از لوازم تحقق آن به شمار میآید؛ مربى باید به ذهن مخاطب راه یابد تا بتواند بر متربی تأثیر بگذارد. به همین جهت، ابتدا باید به دل او نفوذ کند. تجربه های پیشین تربیتی گویای این واقعیت است که عواملی شناخته شده و گاهی مرموز مانع ایجاد ارتباط مؤثر می شوند. بنابراین برای نیل به هدف، ابتدا باید عوامل از بین برنده ارتباط را شناسایی کرد و سپس به حذف یا برداشتن آن موانع پرداخت. از این روی نوشتار پیشرو به روش توصیفی تحلیلی در پی استخراج و دستهبندی عوامل کاهش دهنده نقش ارتباطی بین مربی و متربی و گردآوری مطالب به شیوه کتابخانهای می باشد. نتایج این تحقیق نشان میدهد که برخی عواملی همچون ناهماهنگی یا حتی تناقض بین اعتقادات مطرح شده از سوی مربی با رفتار او، توهین به مقدسات و اعتقادات مخاطب و رعایت نکردن سطح فهم و آگاهی مخاطب، مربوط به باورهای مربی هستند. همچنین برخی عوامل مانند خشونت و تندی، تکبر و خودبرتربینی و وضعیت نامناسب ظاهر مربی، مرتبط با رفتار مربی و برخی عوامل دیگر مانند بهکارگیری روش زور و اجبار، استفاده از روش ناصحیح در گفت وگو و استعمال نادرست روش تنبیه، به روشهای تربیتی مورد استفاده توسط مربی برمیگردند.
۳۳۸.

بررسی انتقادی دیدگاه ناصر القفاری درباره آموزه شهادت ثالثه در اندیشه امامیه

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 43-63

کلیدواژه‌ها: اذان شهادت ثالثه بدعت روایات قفاری امامیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶ تعداد دانلود : ۳
اذان به عنوان یکی از شعائر اساسی اسلام، در مذاهب مختلف اسلامی جایگاه ویژه ای دارد. در این میان، شهادت ثالثه به عنوان یکی از عناصر مهم اذان در مذهب شیعه، همواره محل بحث و اختلاف میان مذاهب اسلامی بوده است. این پژوهش باهدف بررسی ادعای قفاری که شهادت ثالثه را ابداع و بدعت شیعیان در راستای تثبیت موضوع امامت می داند، به روش توصیفی تحلیلی با تبیین جایگاه شهادت ثالثه در منابع اسلامی، به مطالعه روایات و سیره عملی مسلمانان در این زمینه پرداخته است. با بررسی روایات خاص و عام، و همچنین نمونه هایی از سیره مسلمین در طول تاریخ، تلاش می شود تا نشان داده شود که افزودن شهادت ثالثه نه به عنوان اختراع، بلکه به عنوان استحباب و جواز شرعی مورد پذیرش قرار گرفته است. روایاتی همچون روایت خضرمی که مورد تأیید علماء شیعه و اهل سنّت قرار گرفته اند، به همراه قاعده تسامح در ادله سنن، پایه های فقهی استحباب شهادت ثالثه را تقویت می کنند. علاوه بر این، سیره پیامبر اکرم(ص) و شیعیان در تاریخ نیز گویای مقبولیّت و جایگاه این عمل دینی است. در نهایت، پس از اثبات استحباب و جواز شهادت ثالثه، این مقاله به رد ادّعای بدعت آمیز بودن این شهادت توسط قفاری پرداخته و نشان می دهد که این عمل، ریشه در سنّت های معتبر اسلامی دارد.
۳۳۹.

گونه شناسی تطبیقی منقولات أمّ سلمه در منابع فریقین

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 65-85

کلیدواژه‌ها: ام سلمه گونه شناسی شیعه اهل سنت روایات منابع فریقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۷
یکی از مهمترین موضوعاتی که در صدر اسلام و دوران پس از آن، از جایگاه ویژه ای برخوردار بود، موضوع نقل حدیث و روایتگری است؛ به طوری که مقام یک راوی حدیث از هزار عابد بالاتر دانسته می شود. اهمیّت گونه شناسیِ تطبیقیِ منقولاتِ رواییِ أمّ سلمه در منابع فریقین، به دلیل جایگاه او به عنوان همسر پیامبر گرامی اسلام(ص) و یکی از صحابه مهم ایشان که در میان مردم از شأن خاصی برخوردار بود، برجسته است. بدین جهت، پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی و منابع کتابخانه ای گسترده از شیعه و اهل سنّت، به دنبال ارائه گونه شناسیِ تطبیقیِ موضوعاتِ رواییِ أمّ سلمه در منابع فریقین می باشد. نتایج این پژوهش نشان می دهد برخی از روایات او به طور انحصاری در منابع اهل سنّت، برخی دیگر در منابع شیعه و برخی دیگر مشترک میان منابع این دو مذهب دیده می شوند. روایات انحصاری بیشتر در موضوعات کلامی مطرح شده اند، درحالی که روایات مشترک شامل موضوعات کلامی، فقهی، اخلاقی-تربیتی و تفسیری هستند.