درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ اسلام و سیره

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
تاریخ و سیره شناسی کلیات
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۸۱ تا ۳۰۰ مورد از کل ۷٬۷۰۹ مورد.
۲۸۱.

عوامل بازیابی قدرت سیاسی عباسیان در دوره مسترشد و مقتفی (حک.512- 555)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۵ ۸۸-۶۷

کلیدواژه‌ها: سلجوقیان عباسیان مسترشد مقتفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۲۲۰
قدرت سیاسی در اواخر دوره خلافت عباسی (۴۴۷-656) به ویژه در دوره ناصر (حک. 575-622)، افزایش یافت. بازگشت قدرت سیاسی و نظامی عباسیان، بیش از آنکه وام دار دوره ناصر باشد، مرهون تدابیر و شرایط سیاسی دو خلیفه پیشین، مسترشد (حک. 512-529) و مقتفی (حک. 530-555) بود. مسئله این تحقیق بررسی عوامل مؤثر بر بروز تغییر در روابط خلافت و سلجوقیان در دوره این دو خلیفه است که منجر به تغییر در فرایند بازیابی جایگاه خلافت در دوره ناصر شد. پرسش مستخرج از مسئله این است که عوامل بازیابی قدرت سیاسی و نظامی عباسیان در دوره مسترشد و مقتفی چه بوده است؟ به نظر می رسد در دوره خلافت این دو خلیفه، با کاهش قدرت سیاسی- نظامی سلجوقیان به سبب دخالت قدرت های سوم، قدرت سیاسی و نظامی خلافت عباسی بازیابی شده بود. یافته های این پژوهش که با روش تاریخی و تحلیل آماری انجام شده، نشان داد که از میان شش خلیفه قبل از ناصر، سهم دو خلیفه مسترشد و مقتفی در احیای جایگاه سیاسی و نظامی خلافت از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است. این اهمیت مرهون شخصیت و طول دوره خلافت این دو خلیفه، اختلافات درون خاندانی و ناپایداری دوره سلاطین سلجوقی بوده است.
۲۸۲.

نقش عوامل خارجی در مشروطه خواهی افغانستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۵ ۱۲۸-۱۰۹

کلیدواژه‌ها: امیر حبیب الله خان لیسه حبیبیه مشروطه افغانستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۶ تعداد دانلود : ۲۲۱
جنبش مشروطه خواهی نقطه عطفی در تاریخ معاصر افغانستان است. این جنبش فراز و فرودهای فراوانی را تجربه کرد و در هر دوره به گونه ای با شکست روبه رو شد. امیر حبیب الله خان با تأسیس «لیسه حبیبیه»، زمینه فعالیت های سیاسی روشنفکران و مشروطه خواهان را فراهم ساخته بود. «لیسه حبیبیه» به عنوان یکی از مراکز مهم و عمده اصلاح طلبی، آزادی خواهی، استقلال طلبی و مشروطه خواهی، به بستری برای فعالیت های سیاسی تبدیل شد که معلمان داخلی و خارجی در آن مشغول تدریس شدند. جنبش مشروطه خواهی متأثر از ایده اصلاحی سیدجمال الدین و الهام یافته از عوامل خارجی، تحولات جهانی و منطقه ای بود که روشنفکران، آزادی خواهان و مشروطه خواهان برای تحقق آن تلاش می کردند. مشروطه خواهان برای رهایی از وابستگی دولت های استعماری، استبداد داخلی و اصلاح ساختار سیاسی و برقراری نظام سلطنتی مشروطه به مبارزه پرداختند. این مقاله تلاش دارد با استفاده از متون تاریخی به زبان های فارسی، روسی و انگلیسی به بررسی تأثیر و نقش عوامل خارجی در شکل گیری مشروطه خواهی بپردازد. این تحقیق درصدد پاسخ به این سؤال است که نقش عوامل خارجی در مشروطه خواهی افغانستان چگونه بوده و چه پیامدهایی به بار آورده است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که معلمان مسلمان هندی، ترکان جوان عثمانی، مشروطیت ایرانی و نقش قدرت های استعماری به خصوص انگلیس و روسیه مهمترین عوامل خارجی موثر در مشروطه خواهی افغانستان بودند.
۲۸۳.

مأخذشناسی توصیفی سادات عبدالوهابیه

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 65 - 101

کلیدواژه‌ها: مأخذشناسی توصیفی امیر عبدالوهاب سادات عبدالوهابیه سادات طباطبایى شجره نامه سادات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲ تعداد دانلود : ۱۳۳
شناخت ماخذ و منابع، گام نخست هر تحقیق است، امروزه کتابشناسی و ماخذشناسی به عنوان یک ضرورت مطرح شده و به صورت رشته آموزشی و تخصصی درآمده است. مآخذ شناسی توصیفی نیز مرجعی جامع برای محققین، دانشجویان و کلیه ی علاقه مندان پژوهش و مطالعه به شمار می رود. سادات عبدالوهابیه، شاخه ای از سادات طباطبایی هستند که در آذربایجان، به ویژه تبریز ساکن هستند و سادات وهابی، سادات وهابیه، سادات عبدالوهابیه و سادات آل عبدالوهاب خوانده می شوند. ازآنجاکه برای پیشبرد هر شاخه ای از علوم، نیاز مبرمی به تألیف پایان نامه شناسی، جزوه شناسی، سندشناسی، کتاب شناسی، مقاله شناسی، مواد دیداری شنیداری شناسی، نسخه شناسی و دیگر مواد کتابخانه ای شناسی و به عبارت بهتر، منبع شناسی جامع در هر شاخه، نیاز است و جزو ضرورت های اولیه و حیاتیِ شناخت و تحقیق در آن موضوع به شمار می رود؛ ازاین رو، پژوهش حاضر به صورت کتابخانه ای و بهره گیری از روش توصیفی و تا حدودی تحلیلی، به معرفی و توصیف منابعی پرداخته که موضوع آن، سادات عبدالوهابیه است. 
۲۸۴.

معرفی محرق القلوب و الأکباد و احوال و آثار نویسنده آن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 95 - 114

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری دوره صفویه سیره معصومین علیقلی بن قرچغای خان محرق القلوب و الأکباد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۱ تعداد دانلود : ۲۴۸
بیان مصائب ائمه اطهار: از قرون اولیه تاکنون همواره مورد توجه عالمان شیعه بوده است. برخی از علما با نوشتن کتاب هایی سعی در بیان مصائب ائمه اطهار داشته اند. کتاب های بسیاری همچون الإرشاد شیخ مفید، اللهوف سید بن طاووس، تسلیه المجالس محمد بن أبی طالب و کتاب های دیگر در قرن های گوناگون در این موضوع به نگارش درآمده اند. در کنار نویسندگان نامدار شیعی برخی از نویسندگان گمنام یا کمتر شناخته شده نیز درباره مصائب ائمه معصومین: دست به نگارش زدند. یکی از این علما، فیلسوف عصر صفوی علیقلی بن قرچغای خان است که برای مصائب پنج تن آل عبا کتاب محرق القلوب و الأکباد را نوشته است. این کتاب مستند است و مؤلف سعی بر آن داشته تا تمامی مصادر مطالب خود را بیان کند هرچند برخی از مطالب آن چندان معتبر نیست. موضوع اصلی این مقاله بیان احوال و آثار این فیلسوف و معرفی کتاب محرق القلوب و الأکباد است.
۲۸۵.

بررسی تأثیر مبانی فکری انجمن حجّتیه بر برداشت آنان از قیام عاشورا؛ مطالعه موردی کتاب رمز عاشورا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۹۲) 203 - 224

کلیدواژه‌ها: مبانی تاریخ نگاری عاشوراپژوهی انجمن حجتیه کتاب رمز عاشورا نقد تاریخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴ تعداد دانلود : ۲۰۸
قیام عاشورا از دیرباز در میان مکاتب مختلف شیعی، محور مباحثات علمی بوده است. آثار پدیدآمده در این زمینه، بازتاب دهنده مبانی فکری و باورهای پدیدآورندگان این آثار است. پژوهش حاضر، با هدف شناخت میزان اثرگذاری مبانی فکری انجمن حجتیه بر برداشت آنان از قیام کربلا، بر پایه کتاب رمز عاشورا اثری منتسب به این گروه صورت گرفته است. نتایج این تحقیق که به شیوه توصیفی تحلیلی و بر پایه نظام های تولید معرفت برآمده از مبانی هستی شناختی و معرفت شناختی مورد پذیرش انجمن انجام گرفته، نشان می دهد که انجمن حجتیه شناخت و تبیین قیام عاشورا را به طور مطلق از دایره علوم عادی بشری خارج نموده و راهی جز پذیرش تعبدی این بخش از زندگی سیدالشهدا(ع) برای رسیدن به شناخت ابعاد گوناگون نهضت آن حضرت پیشنهاد نمی دهد.
۲۸۶.

نقد و بررسی ماجرای کشف رأس مخدرات در مقتل شیخ صدوق از منظر علامه سنقری حائری

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 24 - 40

کلیدواژه‌ها: العاصمیه علامه سنقری عاشورا کربلا کشف حجاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۵ تعداد دانلود : ۲۸۳
علامه سنقری در کتاب العاصمیه دو روایت از منقولات شیخ صدوق پیرامون چهره گشایی از حرم امام حسین(ع) را ذکر و مورد بررسی متنی و سندی قرار داده است. در این پژوهش، پس از بررسی سندی روایات مشتمل بر کشف رأس بنات رسول الله(ص)، ادله عقلی این دسته از روایات، نقادی گردیده سپس معنای لغوی لوازم حجاب و معنای مجازی و کنایی تعابیر مربوط به کشف شَعر و وجه اهل حرم امام حسین(ع)، مورد کند و کاش قرار گرفته است که در نتیجه آن با بررسی سندی این روایات، ضعف سندی آنها آشکار و در بررسی متنی آنها بر مبنای ادله عقلی دانسته می شود که کشف شعور بنات الرسول9 محال و با غیرت و حکمت الهی و همچنین عصمت حضرت زینب کبری(س) تعارض دارد. در نتیجه، به جهت ضعف سندی روایات مورد استناد شیخ صدوق در کشف رأس مخدرات و تعارض آن دو با غیرت و حکمت الهی، نظریه علامه سنقری حائری، مبنی بر عدم امکان کشف رأس بنات الرسول، مورد تأیید قرار می گیرد.
۲۸۷.

زندگی تاریخی مهدی مرعشی (راوی تفسیر امام حسن عسکری (ع) و بخشی از احتجاج طبرسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال شانزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 96 - 123

کلیدواژه‌ها: ابوجعفر المرعشی احتجاج تفسیر امام حسن عسکری (ع) مرعشیان احمد بن علی طبرسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۱ تعداد دانلود : ۱۹۶
میان برخی دانشمندان شیعیه، مخصوصاً علمای متأخر و جدید، دو عنوان کتاب «الاحتجاج» و «تفسیر امام حسن عسکری(ع)» از جهات گوناگونی، مورد مناقشه و گفتگو است. مناقشات این دو کتاب شیعی، چند بعدی و از لایه های متعددی تشکیل شده است؛ یعنی هم شامل، تاریخ تألیف، و نیز انتساب کتاب به مؤلف و هم شامل اسناد و محتوای کتاب ها است. در این میان و پیرامون این دو کتاب، یک نکته بسیار حائز توجه و اهمیت است؛ و آن این که تمام کتاب تفسیر امام حسن عسکری(ع) و نیز بخش قابل توجه ای از کتاب احتجاج، به نقل از یک راوی، با نام «مهدی بن ابی حرب» یا «مهتدی بن الحارث» است. اطلاعاتی از شرح حال و ترجمه وی در منابع رجال و تراجم شیعه وجود ندارد. بنابراین، لازم است این راوی شناسایی و ترجمه شود. در پژوهش حاضر، با بهره گیری بیش از نود منبع، شرح حال وی جستجو و تجزیه و تحلیل و ارائه شده است
۲۸۸.

مرثیه سرایی بانوان اهل بیت(ع) در شهادت امام حسین(ع) با تأکید بر اشعار ام لقمان

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 47 - 68

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) ام لقمان شعر عاشورایی مرثیه سرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۰ تعداد دانلود : ۲۷۱
بانوان اهل بیت(ع)، با مرثیه سرایی، عزاداری و سرودن اشعار، نقش بسزایی در حفظ یاد شهدای کربلا داشتند. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که کدام یک از زنان هاشمی بعد از آگاهی و اطلاع از شهادت امام حسین(ع) در مدینه با سرودن اشعار به عزاداری پرداختند؟ بر این اساس مقاله حاضر معرفی مرثیه سرایی ام سلمه، ام البنین و دختران عقیل بن ابی طالب مانند اسماء، زینب، رمله، فاطمه، ام لقمان و بررسی اشعار ام لقمان پرداخته است. بیشتر مورخان و محدثان اشعار ام لقمان را ذکر کرده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد که دو عنصر انتخاب مکان شعر گفتن و توجه به زبان بدن موجب اهمیت اشعار او و سبب همراهی زنان هاشمی و دیگر مردم مدینه با ام لقمان شده است.
۲۸۹.

نقد عاشورانگاری در کتاب تاریخ طبری

نویسنده:
منبع: تاریخ اهل بیت سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 111-128

کلیدواژه‌ها: تاریخ طبری رویکرد سیاسی نقد سندی نقد محتوایی رویکرد عاطفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۳۳
در تاریخ اسلام حوادث بسیاری بوجود آمد که مسیر تاریخ را دگرگون کرد. واقعه عاشورا به علت شهادت مظلومانه امام حسین(ع) و فرزندان و یارانش از جمله این حادثه ها هستند. نویسندگان به علت اهمیت و تأثیر گذاری این واقعه در مسیر حرکت مسلمانان و حتی غیر مسلمانان،  در ثبت این واقعه تلاش کردند. اولین گونه این منابع، تک نگاری های قرن دوم در موضوع «مقتل الحسین» بود. مقتل باقی مانده از آن دوره به نام «مقتل الحسین» ابی مخنف(157م)، در منابع جامع نگاری قرن سوم و جهارم حفظ شدند. یکی از این منابع کتاب«تاریخ الامم و الملوک» است. بسیاری از گزارشات عاشورا «مقتل الحسین» ابی مخنف در این منبع آمده است. کتاب ابی مخنف اولین منبع مستند باقی مانده از قرن دوم در مورد این موضوع است؛ بنابراین ضرورت دارد تا گزارشات طبری از این کتاب را مورد نقد و بررسی قرار داد تا میزان اعتبار روایات مشخص شود. اهداف تحقیق نقد سندی گزارشات با پرداختن به منابع طبری، شناخت راویان، روش و شیوه طبری و همچنین نقد محتوایی گزارشات در سه قالب رویکرد سیاسی، کلامی و عاطفی است. روش تحقیق نقد تاریخی با معیارهای نقد بیرونی و درونی است. با تحلیل نقدی گزارشات عاشورا در کتاب تاریخ طبری مشخص شد که طبری به علت نگرش تاریخی به کتاب مقتل ابی مخنف اعتماد کرده و اکثر روایات عاشورا را از این کتاب نقل کرده است. همچنین با توجه به گرایشات سیاسی، کلامی و عاطفی روایات را گزینش  و چینش کرده است. نوع چینش او سبب شده است تا به خواننده القاء شود که دستگاه حاکمیت در آفرینش چنین حادثه ای مقصر نبودند.
۲۹۰.

پیامدهای جنگ جهانی اول بر اقتصاد و تجارت کرمانشاه در دوره قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۶ ۸۸-۶۷

کلیدواژه‌ها: تاریخ اقتصادی کرمانشاه قاجاریه کرمانشاه جنگ جهانی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۴ تعداد دانلود : ۱۸۱
کرمانشاه یکی از نقاط راهبردی ایران در دوره جنگ جهانی اول (1918-1914) بود. این ایالت از نظر اقتصادی و تجاری در طی آن جنگ آسیب بسیاری دید. پرسش پژوهش حاضر این است که جنگ جهانی اول بر وضع اقتصادی و تجاری کرمانشاه تا پایان دوره قاجاریه چه تأثیری داشته است؟ این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای و اسنادی به ویژه با استناد به سفرنامه ها و خاطرات انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که اقتصاد و تجارت کرمانشاه در اثر عواملی چون حاکمان محلی کارآمد، سیاست های حکومت ایران و کشورهایی که با ایران روابط تجاری داشتند، رویه رو به رشد و پررونقی را در قرن نوزدهم تا آغاز جنگ جهانی اول تجربه کرده بود. با این حال با شروع جنگ جهانی و اشغال کرمانشاه توسط متحدین و متفقین و پیامدهای ناشی از جنگ مانند از بین رفتن محصولات کشاورزی و دامپروری، اشغال و غارت گمرکات، اختلال در روند پست و تلگراف، رواج پول کشورهای متخاصم، نبود امنیت و از بین رفتن زیرساخت ها، قحطی بزرگ و شیوع بیماری پس از جنگ، تجارت کرمانشاه به تدریج دچار رکود شد. با این حال با پایان یافتن جنگ، بار دیگر تجارت کرمانشاه تحت تأثیر عوامل داخلی و خارجی رونق گرفت؛ به طوری که کرمانشاه در سال 1924، مهم ترین شهر وارداتی ایران به شمار می رفت.
۲۹۱.

تأثیر خاندان مهزیار در انتقال و گسترش علوم و معارف شیعی بر اساس متون روایی شیعه از سده سوم تا هفتم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۹۱) 87 - 132

کلیدواژه‌ها: خاندان مهزیار خاندان های شیعی اهواز احادث فقهی احادیث کلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۲۰۱
خاندان های شیعی، چه در دوره حضور ائمه(ع) و چه پس از آن، نقش مهمی در حفظ و انتقال میراث شیعی به نسل های بعد بر عهده داشته اند. آل مهزیار، از جمله این خاندان ها هستند که از اواسط سده دوم تا سده چهارم هجری در اهواز می زیستند و اغلب افراد آن، از اصحاب و راویان احادیث امامان(ع) بودند. این مقاله می کوشد تا به بررسی سهم این خاندان در انتقال و گسترش علوم شیعی بر پایه روش تحقیق تاریخی بپردازد. استخراج و واکاوی روایات نقل شده از خاندان مهزیار در منابع اصلی روایی شیعه از قرن سوم تا هفتم که 88 درصد آن در متون قرن پنجم و ششم بازتاب یافته، نشان می دهد که آل مهزیار در عرصه های: حدیث، فقه، کلام، تفسیر و تاریخ فعالیت داشته اند و در این میان، نقش آفرینی آنها در عرصه فقه و کلام بیشتر بوده است و 62 درصد از این احادیث، دربردارنده موضوعات فقهی و 21درصد آن، مربوط به موضوعات کلامی است. علم، وثاقت و جایگاه خاندان مهزیار نزد ائمه(ع)، سبب حفظ روایات آنها و راهیابی آن به منابع متأخر شده است.
۲۹۲.

بررسی تحلیلی زمینه ها و چگونگی حضور نقطویان در کاشان در دوره صفوی و سرانجام آنها(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۹۱) 183 - 210

کلیدواژه‌ها: کاشان نقطویان عصر صفوی فرق شیعه صوفیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۷ تعداد دانلود : ۱۹۲
شهر کاشان در دوره صفوی، از نظر سیاسی و مذهبی، دارای اهمیت فراوانی است. یکی از ویژگی های شهر کاشان در این دوره، دامن گستراندن برخی جریان های مذهبی در آن است. نقطویان، یکی از این جریان هاست که این پژوهش بر آن است چگونگی حضور آنها در کاشان و فعالیت هایشان را بررسد و به پاسخ این پرسش دست یابد که چه عواملی زمینه ساز گسترش نقطویه در کاشان شد؟ و چه افرادی در این شهر به نقطویه گرایش پیدا کردند؟ و سرانجام آنها چه شد؟ پس از بررسی منابع مختلف کتابخانه ای به روش تطبیقی تحلیلی، این نتیجه به دست آمد که پیشینه شهر کاشان در تشیع و حضور برخی رهبران اسماعیلیه و پیوندهای فکری آنها با نقطویان، زمینه مناسبی برای ترویج این اندیشه در کاشان ایجاد کرد و صوفیان و برخی از رجال ادبی، از جمله مشهورترین افرادی بودند که به این جریان ملحق شدند. فعالیت نقطویان در کاشان به عنوان یک جریان مذهبی، مخالفت متشرعان را به دنبال داشت و به عنوان یک جریان سیاسی، مخالفت شدید حکّام صفوی را هم برانگیخت و در نهایت، این دو عامل موجب سرکوب شدید نقطویان در شهر کاشان شد.
۲۹۳.

ارتباط معراج رسول الله (ص) با ولایت امیرمؤمنان علی (ع) براساس دلالت سیاق آیات اولیه سوره نجم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 229-248

کلیدواژه‌ها: معراج رسول الله (ص) امیرالمؤمنین (ع) ولایت النجم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۲۴۴
در روایات امامیه، مهم ترین موضوعی که در معراج پیامبر (ص) از سوی خداوند مطرح شده، ولایت امیرالمؤمنین (ع) است. تفاسیر فریقین آیات ۵ تا ۱۸ سوره نجم را در ارتباط با معراج می دانند اما حتی در تفاسیر شیعه، نسبت میان این آیات و ولایت علی (ع) تبیین نشده است. پژوهش این مقاله با پیش فرض وحیانی بودن چینش آیات قرآن و بر مبنای انسجام معنایی آیات ۱ تا ۲۳ سوره نجم صورت پذیرفته است. بر این اساس، معراج رسول الله (ص) مأموریتی عظیم در راستای نزول یکی از آیات کبرای ربّ است. در پی نزول این آیه الهی، نوری به صورت ستاره ای در خانه امیرمؤمنان (ع) فرود می آید که نشانه ای از خلافت و ولایت ایشان است که ریشه در عوالم بالاتر دارد اما بسیاری به جای سر نهادن به این دعوت خداوند، مقولاتی دیگر را بر اساس گمان خود در جایگاه ولایت جعل می کنند. روایات متعدد شیعه مؤید این قرائت از آیات ابتدایی سوره نجم است.
۲۹۵.

بررسی انگیزه ی بزرگان شهر مدینه در برپایی قیام حره واقم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال شانزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 25 - 47

کلیدواژه‌ها: حره ی واقم عبدالله بن زبیر عبدالله بن حنظله شهر مدینه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۲۲۲
حره واقم نام قیام خونین مردم مدینه در سال ۶۳ هجری قمری است. از نقل های تاریخی سه انگیزه ی متفاوت درباره ی علت برپایی این قیام برداشت می شود. بعضی از نقل ها حاکی از آن است که اقدام بزرگان این شهر و در پی آن مردم مدینه، حرکتی کاملاً خداجویانه بوده است. برخی دیگر، قیام را شورشی دنیا طلبانه معرفی می کنند و پاره ای از روایت ها، این  قیام را در راستای سیاستهای سلطه جویانه ی ابن زبیر می دانند. اهمیت این موضوع در شناخت فضای اجتماعی و افکار حاکم در شهر مدینه است که با فهم صحیح آن می توان به حکمت های عملکرد ائمه -علیهم السلام- در این شهر پی برد. این تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی با جستجو در کتب تاریخی نزدیک به حادثه، نقل های موجود را تقریر نموده است و پس از نقد روایت ها ، با صحه گذاشتن بر تأثیر عوامل چند گانه بر آن است که اقدامات قدرت طلبانه ی ابن زبیر در مکه و تحریکات او بیش ترین تأثیر را در برانگیختن اراده ی بزرگان شهر مدینه در پیشبرد قیام حره داشته است.
۲۹۶.

غالیان در عصر امام حسن عسکری (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۸ 27 - 48

کلیدواژه‌ها: امام حسن عسکری (ع) عصر غیبت غالیان غلو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۴۸
با رشد مذاهب انحرافی در سده سوم هجری، غالیان شیعی نیز سازمان یافته تر و اثرگذارتر عمل کردند. غلو در عصر امام حسن عسکری(ع) رشد محسوسی داشت. این مقاله با هدف دستیابی به چرایی و چگونگی فعالیت غالیان در عصر امام حسن عسکری(ع)، به بررسی وضع غلو در آن عصر و نوع برخورد امام با آن می پردازد. این پژوهش برای تبیین داده های کتابخانه ای، بر اساس نظریه شکل گیری فِرَق از روش تحلیل تاریخی- حدیثی بهره برده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مسائل ناشی از ناباوری گروهی از شیعیان نسبت به امامت آن حضرت، بی ثباتی خلافت عباسی و تلاش عباسیان برای به انحراف کشاندن امامیه و قرار گرفتن شیعه در شرایط غیبت امام دوازدهم شرایط را برای گسترش غلو فراهم کرد.
۲۹۷.

حبیب بن مظاهر اسوه برتر ولایت مداری و فضایل اخلاقی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۵ 27 - 46

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) حبیب بن مظاهر عاشورا فضایل اخلاقی کربلا ولایت مداری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۸ تعداد دانلود : ۳۳۲
جامعه اسلامی، بیش از هر زمان دیگری، نیازمند به معرفیّ الگویی شایسته و ولایت مدار است که تمامی ابعادِ رفتاری اش با اسلامِ واقعی، هم خوانی داشته باشد. یکی از ای ن الگ وهای شایسته، حبیب بن مظاهر است که از نظر امام شناسی و فضایل اخلاقی، در اوج بزرگی بود. حبیب به رغم معصوم نبودن، دارای صفاتی است که او را از سایر اصحاب اهل بیت: جدا می سازد. در این نوشتار، سعی شده است با روش توصیفی - تحلیلی، شاخصه های ولایت مداری و فضایل اخلاقی وی با استناد به گزارش های تاریخی و روایات معتبر بررسی و تبیین شود.
۲۹۸.

بررسی تطبیقی دیدگاه های شیخ صدوق و شیخ مفید در اخبار شهادت یا وفات امامان (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال ۱۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۳) 5 20

کلیدواژه‌ها: امامان شیعه (ع) اخبار شهادت امامان (ع) شیخ صدوق شیخ مفید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۱ تعداد دانلود : ۲۶۳
امروزه از سوی برخی از شیعیان درباره فرجام امامان معصوم(ع) چنین مطرح می گردد که شیخ صدوق (م381ق) معتقد به نظریه شهادت همه امامان معصوم(ع) بوده و شیخ مفید (م413ق) برخلاف این نظریه، شهادت همه اهل بیت(ع) را قابل اثبات نمی داند. وجود چنین دیدگاهی و تأثیر اختلاف نظر عالمان شیعه بر اندیشه شیعیان سبب گردید تا هر دو دیدگاه براساس منطق مطالعات تاریخی بررسی و ارزیابی شود. تحقیقات به عمل آمده نشان داد که در آثار شیخ مفید اصطلاحات عامی مانند «مَاتَ»، «مَضی»، «تُوُفِی» و غیر آن برای شهادت اهل بیت(ع) به کار رفته و برخی محققان، از این کلمات سوء برداشت کرده و تصور نموده اند که ایشان، به شهادت همه معصومان(ع) مگر معدودی معتقد نبوده است.
۲۹۹.

تبیین مفهوم الاهیاتی«نفی صفات از خدا»توسط امیرمومنان علی (ع) در خطبه نخست نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 97-122

کلیدواژه‌ها: نفی صفات صفات زائد نهج البلاغه واحدیت احدیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴ تعداد دانلود : ۲۱۷
بحث از توحید و یگانگی حضرت حق سبحانه در اوج این مباحث الاهیاتی قرار دارد و همواره فکر اندیشمندان را به خود مشغول کرده است و دراین میان، متون دینی اسلامی بالاترین اندیشه ها در این زمینه ارائه داده است و قله این اندیشه ها ریشه در آیات قرآن کریم دارد که توسط امیر مومنان علی (ع) در نهج البلاغه تبیین شده است. این پژوهش–کهدرروشگردآوریمطالب،کتابخانهایاستودرنحوهاستناد داده ها، از شیوه اسنادی پیروی می کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی تحلیلی می باشد.–مسالهنفی صفات از خدا را که در خطبه نخست نهج البلاغه تحلیل و احتمالات گوناگون در معنایآن را ذکر و نقد نموده و در پایان به ای نتیجه دست یافته است که تنها معنای موجه نفی صفات از خدا در این فراز از نهج البلاغه، به ویژه با توجه به استدلال های علی (ع) حمل آن بر نفی صفات از مرحله ذات و توحید احدی و ملازم با وحدت شخصی حضرت حق سبحانه است که برتر از توجید واحدی و عددی می باشد.
۳۰۰.

چگونگی شهادت حبیب بن مُظاهر اسدی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۵ 47 - 60

کلیدواژه‌ها: اصحاب سیدالشهدا (ع) حبیب بن مظاهر عاشورا کربلا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸۲ تعداد دانلود : ۲۵۲
حبیب بن مُظاهر اسدی از یاران برجسته و تأثیرگذار امام حسین(ع) است که در کربلا به شهادت رسید. این تحقیق با روش توصیفی به بررسی چگونگی مبارزه و شهادت حبیب بن مُظاهر پرداخته و به این نتیجه انجامیده است که حبیب پس از دگرگونی اوضاع کوفه و شهادت مسلم بن عقیل، خود را به کربلا رساند و در حمایت از امام حسین(ع) بسیار تلاش کرد. حبیب در هر صحنه برای حمایت از امام حسین(ع) اعلام آمادگی می کرد و در موقعیت های حساس در برابر لشکر دشمن به محاجه و موعظه می پرداخت و در نبرد با آنان پیشگام بود. حبیب به سبب تجربه زیادی که در امور جنگ داشت، از سوی امام حسین(ع) به عنوان فرمانده جناح چپ لشکر منصوب شد. حبیب در میدان نبرد با رَجزهای خود، صبر، مقاومت، فداکاری و شجاعت اصحاب سیدالشهدا(ع) و نیز کینه توزی و شرارت دشمن را بازگو می کرد. حبیب سرانجام توسط افرادی از بنی تمیم به شهادت رسید. قاتلان حبیب سر آن بزرگوار را از بدن جدا کرده، به گردن اسب آویختند و در میان لشکر گردش دادند و سپس به کوفه نزد ابن زیاد بردند. شهادت حبیب بر امام حسین(ع) بسیار سخت و شکننده بود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان