گرافیک ایران

هدف: شناسایی تاریخ ورود عکاسی به طراحی پوستر ایران و شناسایی اولین طراحِ مؤثر در این فرایند، از اهداف اصلی این پژوهش می باشد.ضمن اینکه بررسی کمّی میزانِ استقبال طراحان از عکس در طراحی پوسترهای محدوده تحقیق، از اهدف فرعی است. روش/رویکرد پژوهش: مقاله حاضر حاصل پژوهشی است که به لحاظ هدف، بنیادی و به لحاظ ماهیت و روش، تاریخی است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است که از طریق شناسه برداری منابع و ثبت اطلاعاتِ حاصل از مشاهداتِ تصاویرِ آرشیوی،صورت پذیرفته است. یافته ها و نتایج: یافته های این پژوهش نشان می دهد که عکاسی به فاصله کوتاهی پس از رواج طراحی پوستر در ایران، برای اولین بار در سال 1309خورشیدی در طراحی پوستر فیلم«آبی و رابی» ساخته «آوانس اوگانیانس» به کار گرفته شد. لاکن طراح این پوستر قابل شناسایی نیست. سه سال بعد در سال 1312خورشیدی با طراحی پوستر فیلم«دختر لر»است که نام طراح هندی «چاندا وارکر» به عنوان اولین طراح که از عکس در طراحی پوستر ایران بهره گرفته است، در تاریخ طراحی گرافیک ایران ثبت می گردد؛ البته پوسترهای تولید شده توسط«چاندا وارکر»برای فیلم های ایرانی، در هند، طراحی و چاپ شده اند.طراحی پوستر ایران در دهه1310خورشیدی در انحصار پوسترهای سینمایی قرار داشت و بررسی کمی میزان به کارگیری عکس در طراحی پوستر این دوره نشان می دهد که استفاده از عکس در طراحی این آثار، مورد استقبال نسبی طراحان واقع شده است.استقبالی که بیش از هر چیز در توانِ طراحان و تفاوتِ امکاناتِ فنی هندوستان نسبت به ایران ریشه داشت.

مینیمالیست ها با استفاده از حداقل عناصر، ایده و مفهوم مورد نظر خود را بیان می کنند. هنرمندان، جهان را تحت تأثیر خود قرار داده و در طراحی پوستر معاصر استفاده از این ویژگی بسیار چشمگیر است. مسئله پژوهش حاضر، بررسی تأثیرپذیری طراحان پوستر ایران از ویژگی آثار مینیمالیست هاست. مینیمالیسم که حُسن ختام هنر مدرن و آغاز دوران جدید پسامدرن شناخته می شود تأثیر عمده ای بر آثار طراحان معاصر گذاشته است و طراحان گرافیک تحت تأثیر این جریان در سراسر جهان به خصوص در زمینه طراحی پوستر در پی دستیابی و خلق آثاری هرچه ساده تر هستند تا بیشترین تأثیر را بر مخاطب بگذارد. هنرمندان ایرانی نیز در دهه های اخیر تحت تأثیر این جریان قرار گرفته اند. روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاصل از پژوهش، بیانگر این است که در طراحی پوستر ایران، نسل پنجم طراحان گرافیک از مینیمالیسم تأثیر پذیرفتند و در برخی از آثار نیز به کار گرفته اند. در حالی که در پوسترهای نسل بعد طراحان گرافیک ایران، گرایش به مینیمالیسم و نشانه های فرهنگی هنری تحت تأثیر مستقیم خصوصیات مینیمالیسم غربی بوده و از ویژگی های هنر ایرانی کمتر استفاده شده است.

 اگرچه ادراکات حسی انسان که در فرآیند های پیچیدهِ عصب شناختی، اطلاعات را از محیط دریافت و به مغز ارسال می کند، عموماً به شکلی مجزا و مستقل درنظر گرفته می شوند، اما تجربه انسان در جهان، تجربه ای چند حسی نیز هست. به نحوی که گاه، تحریک یک گذرگاه حسی، به تجربه ای غیر ارادی در یک گذرگاه حسی دیگر منجر می شود. این امر که در روان شناسی به سینستزیا (حس آمیزی) شناخته می شود، در خلق و آفرینش برخی آثار هنری به کار گرفته شده و شاعران و هنرمندان بسیاری نظیر رمبو، کله، کاندینسکی، کورساکف، مسیان، لیتس و نظایر آن ها، به عنوان روشی در طراحی به کار برده اند. قباد شیوا که در دهه پنجاه، پوسترهایی با مضمون موسیقی طراحی و منتشر نمود، به نوآوری های مهم و قابل توجهی در زمینهِ دریافت و پردازش ترکیبی دو حس بینایی و شنوایی، دست یافت. حال پرسش این است که، فرآیند حس آمیزی در پوسترهای با موضوع موسیقی دههِ پنجاه قباد شیوا، چگونه قابل تحلیل است؟ پژوهش کیفی حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و آرشیوی به انجام رسید. نوع نمونه گیری غیر تصادفی بوده که به روش هدفمند، تعداد سی و نه اثر از سال 1349 تا 1359 شامل پوسترهایی با موضوع موسیقی نمونه گیری و سپس، طبقه بندی و تحلیل گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد که، فرآیند خلق و آفرینش این پوسترها بر شش دسته ِ بازنمایی خلاصه سازی شده اشیای موسیقیایی، همراه با عناصر بصری، بازنمایی چهره انسان، بازنمایی گیاهان، بازنمایی پرنده، کاربست هفت اصل تزیینی (اصل ابر) و کارکرد عناصر بصری، قابل مشاهده است که هنرمند در دسته ششم، با استفادهِ آگاهانه از کارکرد عناصر بصری و نفی بازنمایی و دست یابی به شیوهِ بیانی ویژه، به تحقق حس آمیزی در این پوسترها دست یافته است.    

فرهنگ در دوره های مختلف یک جامعه همواره ایستا و ثابت نبوده و با توجه به عوامل مختلفی از جمله تاثیر پذیری از دیگر فرهنگ ها در حال تغییر و تنوع بوده است؛ هنر نیز لاجرم در راستا و نشات گرفته از فرهنگ، دچار تحولاتی در طول زمان خواهد شد. بنابراین مطالعه هنر به عنوان ساختاری تاثیر گرفته از فرهنگ، خواهد توانست راهگشای شناخت فرهنگ و انسان باشد. انسان شناسی تصویری به عنوان زیر شاخه انسان شناسی فرهنگ، با ابزار تصویر به شناخت فرهنگ نائل می شود؛ همچنین از طریق مطالعه فرهنگ، به اندیشه ها، روابط و موقعیت انسان ها در هر دوره، زمان و مکان خاص می پردازد. مقاله حاضر، به روش توصیفی-تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای صورت گرفته است، سعی دارد به بررسی روابط تصویری در گرافیک معاصر ایران بپردازد؛ در این راستا از مفاهیم و نظریات انسان شناسی در عصر جهانی که توسط انسان شناس هندی تبار، آرجون آپادورای مطرح گردیده، استفاده شده است.فرض بر آن است که امروزه با توجه به مساله جهانی شدن می توان تغییرات چشمگیری در جهت همگن سازی یا غیر همگن سازی را با فرهنگ جهانی مشاهده کرد. جامعه آماری در نظر گرفته شده پوسترهایی هستند که در نمایشگاه سرو نقره 96 و 98 به نمایش درآمده اند. با توجه به آنچه در گرافیک معاصر ایران مشاهده می شود، میزان توجه هنرمندان به هویت تصویری ملی و همنشینی هویت های ملی و فراملی وجود دارد که دیدگاه ها و ساختار نوینی را به جهت همنشینی دو هویت متفاوت میسر می سازند.