مطالب مرتبط با کلیدواژه

زیارت


۱۰۱.

بررسی اثربخشی تبلیغات نوپدید شهری بر میزان استقبال از شیوه زیارت پیاده حرم رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگی - اجتماعی خراسان سال ۸ پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 57 - 84
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۸۹
این نوشتار با هدف دستیابی به میزان تأثیر تبلیغات با ابزارهای تبلیغی نوپدید سازمانی در فضاسازی مناسبت آخر صفر و ترویج زیارت پیاده در روزهای مذکور انجام گرفته است. این مقاله، حاصل یک مطالعه پیمایشی مقطعی است. جامعه آماری در این طرح کلیه افراد بالای پانزده سال در گروهی معرف از خانواده های ساکن در شهر مشهد (0721 نفر) است. روش [1]نمونه گیری در این پژوهش در مرحله اول به صورت نمونه گیری طبقه ای نامتناسب و در مرحله دوم از روش نمونه گیری تصادفی نظام مند استفاده شده است. برای نیل به این هدف، نخست با تحلیل نتایج نظرسنجی انجام شده توسط محقق، در دهه آخر ماه صفر در سال 0931 به میزان تأثیر برنامه های سازمان فرهنگی - تفریحی شهرداری برای ترویج زیارت پیاده تا حرم در روزهای پایانی صفر و مقایسه آن با میزان این رفتار در سال گذشته پرداخته است و سپس به تحلیل نتایج جانبی آن مبادرت نموده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد علی رغم وجود تفاوت های اندکی در میزان تأثیر یاد شده، برنامه های فرهنگی - تبلیغی که با ابزارهای نوپدید در زمینه ترویج زیارت پیاده طی مناسبت های آخر صفر، چندان مؤثر نبوده و تغییرات، روند قابل توجهی را به خود اختصاص نداده است. مهم ترین عامل تأثیرگذار در زیارت مخاطبین، تبلیغات سنتی بوده است و تبلیغات محیطی در زیارت مردم ساکن مشهد تأثیر قابل توجهی نداشته است. این امر (زیارت پیاده) بیشتر ریشه در اعتقادات سنتی و مردمی دارد که با تبلیغات مقطعی و کوتاه مدت، تقویت و یا تحلیل نمی یابد.
۱۰۲.

ارزیابی میزان مطابقت حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) با شاخص های شهر دوست دار سالمند

نویسنده:
منبع: رهیافت فرهنگ دینی سال ۶ بهار ۱۴۰۲ شماره ۲۱ 6 - 20

کلیدواژه‌ها: ارزیابی شهر دوست دار سالمند زیارت شهر شیراز حرم مطهرحضرت شاهچراغ (ع) ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۷۸
با افزایش جمعیت سالمندان، ضروری است تا تناسب اماکن مختلف از جمله اماکن مذهبی با شرایط و نیازهای سالمندان بررسی شود. براساس نظریه تعالی که از جدیدترین نظریه های سالمندشناسی است، طی دوران سالمندی تمایلات معنوی افراد افزایش و حضور در مناسک مذهبی بیش تر می شود. هدف از مطالعه حاضر بررسی میزان تطابق حرم مطهرحضرت شاهچراغ (ع) با شاخص های شهر دوست دار سالمند بوده است. مطالعه ی مقطعی حاضر با مشارکت 400 سالمند ساکن شهر شیراز در سال 1398 به انجام رسید. نمونه ها با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای از بین سالمندان تحت پوشش پایگاه های بهداشتی شهر شیراز انتخاب شدند. اطلاعات به وسیله پرسشنامه شهر دوست دار سالمند سازمان جهانی بهداشت(AFCQ) و پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی جمع آوری شد. داده ها به وسیله آزمون های تی مستقل و رگرسیون سلسله مراتبی در سطح معناداری 05/0 توسط نرم افزارSPSS  نسخه 23 تجزیه و تحلیل شدند. براساس نتایج، نمره کل شهر دوست دار سالمند و شش شاخص آن در حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) در وضعیت متوسط قرار داشت. همچنین نمره کل و همه شاخص ها (فضاهای باز و مکان های عمومی، ایمنی و سهولت تردد، احترام و شمول اجتماعی و بهداشتی- درمانی) به جز شاخص ساختمان ها و مشارکت اجتماعی براساس جنسیت دارای تفاوت معنادار بودند.
۱۰۳.

پدیدارشناسی کنش زیارت امام رضا (ع)؛ مطالعه موردی در زمستان 1398(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۲ بهار ۱۴۰۳ شماره ۴۵ 25 - 57

کلیدواژه‌ها: پدیدارشناسی زیارت کنش امام رضا (ع) دین داری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۱۳۱
با رونق گرفتن جامعه شناسی دین، زیارت نیز به عنوان کنشی دینی اجتماعی موردتوجه پژوهشگران علوم اجتماعی قرار گرفته است. در رویکرد پدیدارشناسانه به صورت خلاقانه، کنشگران اصل عمل اجتماعی را تجربه می کنند و این تجربه زیسته به صورت میان ذهنی در آگاهی دیگران نیز پدیدار می شود. این پژوهش باهدف پی بردن به آگاهی و فهم تجربه زیسته زائران و نحوه ساخت پدیدار زیارت و درک معنای تجربه زیارت از طریق توجه به اشتراک میان ذهنی زائران حرم امام رضا (ع) بر اساس رویکردی پدیدارشناسانه انجام گرفته است. اصلی ترین تکنیک مورد استفاده این پژوهش نیز مصاحبه است و موقعیتی فراهم آمده تا زائر دیدگاه خود را نسبت به دنیایی که تجربه کرده با استفاده از زبان و لغات خاص خود تشریح کند. مصاحبه ها بر اساس مدل مفهومی دیداری شجاعی زند با 5 نمونه مرد با تیپ های شخصیتی متفاوت انجام گرفته و نتایج ذیل حاصل شد: زیارت دارای ابعاد معرفتی، عاطفی و عملی است. زائران در بعد معرفتی در پی کسب معرفت نسبت به امام و شناخت این حقیقت هستند که امام واسطه ای است برای رسیدن به معبود خویش؛ بنابراین به جلب مهربانی امام نسبت به خود توجه دارند. در بعد عاطفی زیارت احساسی از آرامش و خشوع را از طریق انجام فردی و جمعی عبادات در حرم امام رضا (ع) و رعایت هرچه بیشتر اخلاقیات از سوی زائران را در پی دارد. در بعد عملی زائران با انجام آدابی معین و اهتمام در عمل به تکالیف فردی و جمعی، میزان پایبندی و متشرع بودن خود را به نمایش می گذارند.
۱۰۴.

مطالعه تطبیقی منهج مزارنگاری در کتب اربعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۶ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۹۹) 31 - 49

کلیدواژه‌ها: زیارت منهج المزار کتب اربعه الکافی من لا یحضره الفقیه تهذیب الاحکام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۱۱
این نوشتار، به ترتیب زمانی، به ارزیابی شیوه نگارش هر یک از مؤلفان کتب اربعه در کتاب المزار موجود در این کتاب ها می پردازد. در مطالعه تطبیقی روش های هر یک از مؤلفان کتب اربعه در «کتاب المزار» خویش به شباهت ها و تمایزاتی دست می یابیم. این شباهت ها در ساختار کلی برخی ابواب آن ها به چشم می آید، اما در تناسب ابواب، عنوان دهی آن ها، ترتیب احادیث، ذکر اسناد روایات، اختصار یا تفصیل در طرح موضوعات، تعلیقات فقهی ذیل روایات و مباحث فقه الحدیثی مربوط به احادیث و دیگر جهات، کاملاً متمایز به نظر می آیند. یافته این تحقیق آن است که «کتاب های المزار» کتب اربعه، در گذر زمان، هر یک نسبت به قبلی به جامعیت در موضوعات، چینش و ترتیب منطقی تر در نوع نگارش رو نهاده است؛ به نحوی که «المزار» شیخ طوسی نسبت به دو «المزار» پیشین، از جامعیت و روش مندی بهتری برخوردار شده است؛ ابواب در ترتیب و چینش، منظم تر و احادیث با حجم بیشتر و موضوعات گسترده تر نگارش یافته است. این موضوع درباره «المزار» شیخ صدوق نسبت به «المزار» شیخ کلینی نیز صادق است. 
۱۰۵.

تجربه شهری در عصر صفوی؛ بازخوانی تجربه سیاحت و زیارت شهر در سفرنامه محیط کونینِ سالک قزوینی، شاعر عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۹۴ 181-201

کلیدواژه‌ها: عیش وعشرت زیارت تجربه شهری طرز تازه شهر صفوی سالک قزوینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۹۷
این پژوهش در بررسی جنبه عشرت شهری در عصر صفوی از خلال سفرنامه منظوم «محیط الکونین» سالک قزوینی است و نشان می دهد که چگونه شاعر با ترکیب سنت و نوآوری شعری، زندگی روزمره و تجارب شخصی خود را در شعر بازگو کرده است. این مقاله با تمرکز بر سفرنامه سالک، که شهر را مکان اصلی برای بیان تجارب و احساسات خود در نظر می گیرد، به دنبال نشان دادن «تجربه شهری» و پیچیدگی عواطف شاعر نسبت به مکان های شهری است. در این مطالعه دو مفهوم عشرت و زیارت از میان تجارب شهری سالک بررسی می شود و روایت شعری او حول این مفاهیم بازخوانی می شود. از طریق این بازخوانی، که متکی بر روش تحلیل تاریخیِ متون دست اول است، نشان می دهیم که شهر لزوماً تعریف واحدی ندارد و بخشی از آن تعریف در پیچیدگی احساسات و فردیت آدمی شکل می گیرد. سالک هم در مقام زائر و هم ناظر سفرش را روایت می کند. هم تجربه زیارت را بازگو می کند و هم تجربه لذت و عشرت و این دو را در تضاد نمی داند. همچنین این مطالعه بر اهمیت منابع شعری عصر صفوی یا همان «طرز تازه» بخصوص سفرنامه های منظوم برای خوانش تجارب و روایت های شهری تاکید دارد.
۱۰۶.

ظرفیت های کارآفرینی در گردشگری دینی و عواید فرهنگی و اجتماعی آن

نویسنده:
منبع: پژوهش های کارآفرینی دوره ۱ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 71 - 85

کلیدواژه‌ها: کارآفرینی اجتماعی گردشگری دینی فرهنگ زیارت تبادل فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۷۳
گردشگری از ابزارهای مؤثر در تعاملات فرهنگی و آشنایی با فرهنگ و تمدن ملت ها به شمار می رود و فرهنگ که بارزترین نماد هویت و منزلت یک جامعه است، از گردشگری تأثیر می پذیرد. با توجه به کثرت جوامع و توده های مسلمان و تمایل روز افزون آنان به سفرهای زیارتی، گردشگری دینی و مذهبی اهمیتی وافر یافته و یکی از گزاره ها و فرصت های مغتنم در ترویج بنیان های فرهنگی- اجتماعی و ارتقای سطح فرهنگی مسلمانان است. از طرفی، در مباحث مربوط به کارآفرینی که بیش ترین تأثیر را در توسعه اقتصادی جوامع امروز دارند- خصوصاً زمانی که در فرآیند نوآوری قرار گیرند- اهمیت استفاده از ظرفیت های مغفولی همچون گردشگری دینی با نگاهی کارآفرینانه اهمیت خاصی می یابد. در این مطالعه که در زمره پژوهش های کتابخانه ای و تحلیلی قرار می گیرد، ظرفیت های کارآفرینی در گردشگری دینی و عواید فرهنگی و اجتماعی آن در چند محور بررسی و راهکارهایی به عنوان نتیجه گیری ارائه گردید؛ که همراه با تأکید بر ضرورت های ایفای نقش بهتر در راستای توسعه ظرفیت های کارآفرینی در بخش گردشگری دینی و توسعه تعاملات اجتماعی و اقتصادی بود. در انتها پیشنهاد گردید که نگاه کارآفرینانه به ظرفیت های گردشگری دینی، به عنوان یک فرصت بسیار ارزنده و مؤثر در رشد اقتصادی و فرهنگی- اجتماعی منطقه ای و ملی، باید مورد توجه سیاست مداران وکارآفرینان قرار گیرد.
۱۰۷.

اربعین، استمرار تجلّی نفس قدسی امام معصوم

نویسنده:
منبع: مطالعات دینی نبوت و امامت سال اول پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 51 - 73

کلیدواژه‌ها: اربعین نفس نفس قدسی امام معصوم زیارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴ تعداد دانلود : ۱۱۹
نفس از منظر دین و حکمای اسلامی جوهری الهی و دارای مراتبی چون نفس نباتی، حیوانی و انسانی است؛ و نفس قدسی را می توان از بالاترین مراتب نفس انسانی دانست. صاحب این نفس به دلیل رهایی از تعلقات و نیز پیراستگی از هرگونه رجس و پلیدی، به تدریج به مراتب عالی تری دست می یابد و دارای تجلیاتی در عالم هستی است. در واقع، این تجلیات نشان دهنده وساطت فیض الهی و نیز ارشاد و دستگیری بندگان خدا هستند که از جمله مسئولیت های پیشوایان معصوم و اولیای خاصه الهی به شمار می آیند. نفس قدسی به موجب خصایصی که دارد، توانایی تأثیرگذاری عمیق و منحصربه فردی در زندگی انسان ها دارد و تجلیات آن در عرصه های مختلف وجود محسوس است. این تجلیات قدسی که زمان و مکان در آن تأثیری نخواهد داشت، امروزه در رویدادی مانند زیارت اربعین به وضوح دیده می شود. این مراسم نمادی از اکمال ایمان و بندگی، تجدید عهد و پیمان با ولایت، احیای فرهنگ آزادی خواهی و قیام برای خداست. همچنین، آن می تواند به عنوان پلی برای اتصال مکتب عاشورا و مکتب ظهور تلقی شود؛ که در آن مؤمنان گرد هم می آیند و با تجدید ارتباط با اهداف والای دین، مسیر خود را در تحقق آرمان های الهی هموار می سازند. این تجلیات، به ویژه در زیارت اربعین، نشان دهنده یک حرکت جمعی و الهی در سطحی وسیع هستند.
۱۰۸.

تأملی بر دیدگاه های علامه امینی در موضوع زیارت

نویسنده:
منبع: اندیشه های قرآنی متفکران معاصر سال ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 127 - 143

کلیدواژه‌ها: علامه امینی زیارت مزار مذاهب اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۶۷
نگارش کتاب هایی در موضوع زیارت به ویژه با عنوان الزیاره و المزار از سوی محققان مسلمان، اغلب دو هدف اصلی در پی داشته است: آشناساختن مسلمانان با آداب زیارت و فواید آن و تلاش برای ایجاد اتحاد میان امت اسلامی و تقریب میان مذاهب و مهم تر از آن، جلوگیری از تفرقه میان ملل و مذاهب اسلامی. کتب زیارت به طور کلی دو سبک دارند: کتاب هایی که صرفاً به نقل زیارت نامه و بیان فضائل آن پرداخته اند و دیگر، آثاری که مباحث علمی و نظری در موضوع زیارت را کاویده اند. کتاب الزیاره نوشته علامه امینی(ره)، یکی از نوشته های برجسته ای است که مباحث نظری را در زمینه زیارت به نحوی دقیق و علمی بررسی کرده است. از ویژگی های منحصر به فرد این کتاب، می توان به تحلیل و نقد دیدگاه های گوناگون در اثبات صحّت زیارت و نیز پاسخ به برخی شبهات و اتّهامات برخی از اهل سنت در این زمینه اشاره نمود. مقاله پیش رو با هدف بیان اهمیت زیارت در اسلام، معرفی شاخص ترین آثار در این زمینه و به طور خاص بررسی دیدگاه های علمی علامه امینی به نگارش درآمده و در نتیجه پاسخ گوی شبهات و عقاید وهابیت در موضوع زیارت و اثبات صحت و جواز زیارت قبور بزرگان شده است.
۱۰۹.

واکاوی لایه های عمیق یک زیارت؛ بازخوانی و تحلیل چند سفرنامه پیاده روی اربعین حسینی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال ۹ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۶ 93 - 114

کلیدواژه‌ها: سفرنامه نویسی زیارت اربعین زائر سفرنامه های عتبات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵ تعداد دانلود : ۸۷
ثبت و ضبط خاطرات سفر به ویژه سفرهایی که جنبه معنوی دارند، برای نویسنده آنها سبب ماندگاری و گاه بازیابی احساساتی می شود که فرد در طول سفر آنها را تجربه کرده است. در این میان نویسنده اطلاعاتی را از جامعه و مردمان منطقه ای که به آن سفر کرده نیز در اختیار خوانندگان قرار می دهد؛ اطلاعاتی که اگر با رویکردی تحلیلی بررسی شوند، می توان از لابه لای آنها به فهم عمیق تری از سفر دست یافت. مقاله حاضر کوشیده است از طریق بازخوانی برخی از سفرنامه های پیاده روی اربعین حسینی، نخست فهم معنای پس زمینه عناصر (ثابت یا متغیر) پُرتکرار پیاده روی اربعین را دریابد؛ سپس برای خوانش تحلیلی سفرنامه های اربعین حسینی، روشی ارائه دهد.
۱۱۰.

تحلیل زبان شناختی گفتمان زائران حرم امام رضا (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۲ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴۶ 197 - 222

کلیدواژه‌ها: تحلیل زبان شناختی زبان بدن تحلیل گفتمان زیارت امام رضا (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۸۹
هدف از این پژوهش تحلیل زبان شناسی گفتمان زائران حرم امام رضا g است. لذا گفتمان زیارت در حرم مطهر از دو بُعد کلامی و غیرکلامی بررسی می شود. در بُعد کلامی از طریق مصاحبه با زائران، داده ها جمع آوری و تحلیل می شود و در بُعد غیرکلامی از طریق مشاهده تلاش می شود عملکرد زبان بدن برای درک مفاهیم احساسی زائر بررسی و مشخص شود که از میان حرکات و رفتارهای بدنی کدام اندام بیشترین کاربرد را در طول زیارت و انجام مناسک دارد. داده های این پژوهش با روش مشاهده (همراه یا بدون مشارکت) و مصاحبه با 20 زائر ایرانی شیعه یا اهل تسنن در بازه سنی20 تا 60 سال که در تابستان1400 به زیارت حرم امام رضا (ع) آمده بودند، جمع آوری شده است. روش نمونه گیری هدفمند و در دسترس بوده است. در این تحقیق، ابتدا داده های کلامی تحلیل و سپس به بررسی رابطه بین اشارات غیرکلامی سر شامل حرکات ابرو، چشم و لب و همچنین حرکات دست و پا با میزان احساسات زاﺋران پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در بُعد کلامی، انگیزه های تشرف به حرم هم مادی است و هم معنوی اما انگیزه های معنوی و روحی مخصوصا کسب آرامش روحی و ثواب و شفاعت مهم تر و مشهودتر است. در حرم مطهر علاوه بر فضای حسی و معنوی حاصل از دعا و اذان و نماز، سایر مولفه های محیطی مانند رایحه خوش در همه حرم، چراغانی و معماری حرم نیز در ایجاد حس آرامش و امنیت زائران دخیل است. در میان رفتارهای غیرکلامی زاﺋﺮان، حرکات دست بیشترین سهم را در تبیین ادراک احساسی دارد.
۱۱۱.

برساخت معنایی مناسک پیاده روی اربعین (ارائه یک نظریه مبنایی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال ۱۲ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۴۵) 67 - 105

کلیدواژه‌ها: مناسک پیاده روی اربعین برساخت معنایی زیارت اراده سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳ تعداد دانلود : ۶۱
یکی از پدیده های رایج سال های اخیر جامعه ایران، که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته، «مناسک پیاده روی اربعین» است. هدف پژوهش حاضر دستیابی به ایده ای است که زائران از این مناسک برای خود بر می سازند. روش پژوهش، کیفی و بر مبنای نظریه داده بنیاد است. اطلاع رسان های این پژوهش 49 نفر از زائران شرکت کننده در مناسک از تمام شهرهای ایران بودند. بیشترین نتایج نشان داد شرایط علّی مؤثر در وقوع پدیده «مناسک پیاده روی اربعین»، عبارتند از: دین خواهی/ و ابراز همبستگی شیعی، شرایط زمینه ای: دغدغه های مذهبی/ جذابیت مقصد، شرایط مداخله ای: عامل سیاسی/ تبلیغات. استراتژی هایی زائران: رعایت کفّ نفس/ اعتماد یابی و پیامدها: مانور قدرت ایران/ بازتولید دین/ و توسعه مبداء و مقصد/ می باشد که در قالب مدل پارادایمی به تصویر کشیده شده اند. یافته های پژوهش حاضر منجر به کشف نظریه ای با عنوان «اراده سیاسی به مثابه شرط کافی» گردید.
۱۱۲.

سیره مسلمانان در بنای بر قبور (با تأکید بر حرم بقیع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۳۱ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۲۴) 7 - 48

کلیدواژه‌ها: بارگاه تخریب زیارت بنای بر قبور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۸۸
یکی از موضوعاتی که مورد مناقشه مسلمانان با فرقه وهابیت قرار گرفته است بنای بر قبور انبیا و اولیای الهی است. ساختن بقعه، گلدسته، ضریح و بالا آوردن قبور از سطح زمین از ده اول اسلام در میان مسلمانان رواج داشته و با ادله عقلی و نقلی می توان جواز آن و بلکه استحباب آن را ثابت کرد . اما وهابیان با پیروی از تفکرات ابن تیمیه بنای بر قبور را شرک و تخریب آنها را واجب می شمارند و بر اساس همین تفکرات غلط اقدام به تخریب بارگاه فرزندان ، ازواج ، بستگان و اصحاب رسول خدا کردند و با این عمل خود خسارت بزرگی بر سابقه اسلام و مسلمین وارد ساختند .
۱۱۳.

ارزیابی وضعیت هویت اجتماعی در مقاصد گردشگری-زیارتی (مورد مطالعه: کلانشهر مشهد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد اجتماعی فرهنگی سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۵۴ 1481 - 1508

کلیدواژه‌ها: هویت اجتماعی مقصد زیارت گردشگری مشهد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳ تعداد دانلود : ۵۸
هدف: پژوهش حاضر با هدف معرفی مؤلفه ها و شاخصهای بومی هویت اجتماعی در مقاصد گردشگری و زیارتی در چارجوب گفتمان ایجابی امنیت اجتماعی و نظریه امنیت اجتماعی شده (افتحاری، 1392)، به بررسی وضعیت این مؤلفه ها در مقصد گردشگری -زیارتی شهر مشهد پرداخته است. روش: تحقیق حاضر کاربردی بوده و دارای رویکردی توصیفی-تحلیلی است. برای گردآوری داده ها از تکنیک اسنادی-کتابخانه ای استفاده شده است. و برای تحلیل داده ها از نظرسنجی خبرگان با استفاده از پرسشنامه خبرگی و از تکنیکهای آماری با استفاده از پرسشنامه بر اساس طیف پنج تایی لیکرت در نمونه مورد مطالعه شهر مشهد بهره برده شده است. یافته ها: وضعیت دو مؤلفه روابط درون گروهی(جمع گرایی و تعهد)، روابط بین گروهی (آگاهی، گفتگو و احترام) از ابعاد هویت اجتماعی در مقصد گردشگری=زیارتی شهر مشهد نامطلوب ارزیابی شد. نتیجه گیری: شایسته است با شناسایی تهدیدات و همچنین ظرفیتهای موجود هویت اجتماعی در شهر مشهد، سهم هر یک از این عوامل در توسعه پایدار گردشگری و زیارت مشهد را احصا کرد تا بتوان به سطح استاندارد و بهینه در این زمینه دست پیدا کرد.
۱۱۴.

نقش فرهنگ زیارت در توسعه معارف و آموزه های تشیع با تاکید بر آثار معماری صفوی حرم مطهر امام رضا (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال ۱۹ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵۲ 477 - 490

کلیدواژه‌ها: فرهنگ زیارت عصر صفویه توسعه و معارف دینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱
در طول تاریخ «زیارت» به عنوان یکی از مؤلفه های فرهنگی – مذهبی در توسعه و تبیین آموزه های دینی اثرگذار بوده است. این سنت در جهان اسلام تا پیش از روی کار آمدن عباسیان پیوسته رواج داشته است. اما از دوره دوم خلافت عباسی هم زمان با پیدایش فرقه های مختلف مذهبی این مسئله ازجمله موضوعات چالش برانگیز برخی فرقه ها و حاکمان سنی مذهب؛ به ویژه در تقابل با شیعیان گردید. پژوهش پیش رو، درصدد بررسی و تحلیل نقش فرهنگ زیارت در عصر صفوی است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی–تحلیلی است که براساس اسناد و منابع تاریخی به تجزیه وتحلیل داده های تاریخی می پردازد. ازجمله دستاوردهای فرهنگی حکومت صفوی احیای این سنت به عنوان یکی از مهم ترین شعائر مذهبی شیعه در جامعه  ایران بوده است؛ به نظر می رسد زیارت مقابر اهل بیت (ع) نقش به سزایی در تبیین و توسعه معارف مکتب شیعه در ایران داشته است. ازجمله دستاوردهای این پژوهش می توان به گسترش مذهب شیعه، ایجاد مراکز علمی- مذهبی و شکل گیری دولت های شیعی در ایران اشاره کرد. بخشی از این اقدامات را می توان در معماری حرم مطهری رضوی و آثار برجای مانده از معماری صفوی در این مجموعه مشاهده کرد.اهداف پژوهش:تحلیل نقش دولت صفوی در گسترش علوم و معارف تشیع در ایران و معماری حرم رضوی.تحلیل نقش دولت صفوی در توسعه آداب و رسوم مذهبی شیعه در ایران.سؤالات پژوهش:نقش دولت صفوی در گسترش علوم و معارف شیعه در ایران و معماری حرم مطهر رضوی چیست؟نقش دولت صفویه در توسعه آداب و رسوم مذهبی شیعه در ایران چگونه بوده است؟
۱۱۵.

پیوند زن با زیارت و زیارتگاه در دین زردشتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۶ 287 - 308

کلیدواژه‌ها: زیارت دین زردشتی زن زیارتگاه پیر آناهیتا آتشکده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۶۳
زمینه/ هدف: یکی از مناسک دیرند و ماندگار در دین زردشتی زیارت است. باورمندان به این دین به زیارت آتشکده و اماکن مقدسی که عناوینی چون "پیر" یا "بانو" را در پیش و پس نام خود دارند، می روند و به ستایش و نیایش و خواهش نزد یزدان می پردازند. برخی آتشکده های کهن همچون آتشکده آدریان یزد و مکان هایی چون پیر سبز، پیر هریشت، پیر نارکی و... در شمار مهم ترین زیارتگاه های زردشتی هستند. از دیدگاه مؤمنان زردشتی آتشکده هم نیایشگاه است و هم زیارتگاه و در آنجا در کنار پرستش خداوند می توان به زیارت آتش مقدس- که نمود زمینی اهوره مزداست- رفت و آن را پاس داشت. به دلیل پیوند بسیاری از اماکن زیارتی زردشتی با عنصر "آب" و "ایزدبانو آناهیتا"، که به طور معمول در دامنه کوه ها، در جنب چشمه ها یا رودخانه ها دیده می شوند، می توان احتمال ارتباط بین زیارت و عنصر زن در دیانت زردشتی را مطرح کرد. از سوی دیگر، زنان مراجعان همیشگی و وفادار زیارتگاه ها بوده اند که با نیّات مختلفی چون درخواست باروری و فرزندآوری، همسریابی، طلب رزق، رفع مشکلات خانوادگی، دفع بلایا و بیماری ها، طلب آمرزش و ... رهسپار زیارت می شده اند و امروزه نیز زنان زردشتی این سنّت را حفظ کرده اند. روش/ رویکرد: در این جستار برآنیم تا با مراجعه به منابع مرتبط و با روش توصیفی- تحلیلی، با رویکردی نو پیوند و نسبت بین زن و زیارت در دین زردشتی را وارسیم و در وهله نخست دریابیم که در زیارتگاه های این دین چه منشأ زنانه و کدام عناصر مرتبط با زن و زنانگی را می توان یافت. در وهله بعد به آداب زیارت و کارکردهای آن برای زنان اشاراتی خواهیم کرد. یافته ها/ نتایج: هم حضور زنانی از دربار ساسانی در روایت های مربوط به چگونگی پیدایش برخی زیارتگاه ها و هم مجاورت شان در کنار آب و کوه و درخت و پیوند این عناصر طبیعی با ایزدبانوان به ویژه آناهیتا بر ارتباط این مکان های زیارتی زردشتی با زن و عناصر زنانه مُهر تأیید می زند. همچنین، درخواهیم یافت که زنان زردشتی همواره در رفتن به مزارها، آماده سازی خوراک های نذری و آیینی، انجام مراسم زیارتی و حتی خدمت به زیارتگاه ها نقش برجسته ای داشته و دارند.
۱۱۶.

گونه شناسی زائران حرم مطهر رضوی؛ مطالعه مروری نظامند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۳ بهار ۱۴۰۴ شماره ۴۹ 103 - 142

کلیدواژه‌ها: گونه شناسی زیارت زائران حرم مطهر رضوی مرور نظام مند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰ تعداد دانلود : ۶۶
حرم مطهر امام رضا(ع)، مقدس ترین مکان زیارتی برای ایرانیان مسلمان به شمار می رود و عمیق ترین و ناب ترین تجارب زیارتی زائران در این مکان قدسی گزارش شده است. جایگاه این حرم، سبب شده تا مطالعات متعددی درباره تجربه زیارت زائران این مکان مقدس انجام شود. فراوانی تحقیقات انجام شده، مرور نظام مند آن ها را ضروری می سازد و مقاله حاضر با این هدف نوشته شده است. به این منظور، 155 عنوان مقاله با موضوع کلی امام رضا(ع) و زیارت شناسایی شد و بر اساس راهبردهای پژوهش، 10 عنوان مقاله در موضوع گونه شناسی زائران، استخراج و از ابعاد مختلفی مانند روش تحقیق و شیوه جمع آوری داده ها، جامعه آماری، هدف و گونه شناسی زائران بررسی شد. سرانجام بر اساس این داده ها و یافته ها، علل تنوع در الگوها و گونه های زیارتی در میان زائران امام رضا(ع) که سوال و مسئله اصلی این مقاله است، بررسی شد تا الگوی جامعی از این مبانی ارائه دهد و گونه های متنوع زائران را ذیل آن ها دسته بندی کند. نتایج این بررسی نشان می دهد که الف. روش غالب در این مطالعات، پدیدارشناسی است؛ ب. شیوه گردآوری داده ها، بیشتر بر مصاحبه عمیق با زائران متمرکز بوده است. اما از روش مطالعات مردم شناسی، مشاهدات و تجربه زیسته این نویسندگان، بررسی دل نوشته ها، عریضه ها و سفرنامه ها نیز استفاده شده است؛ ج. حداقل جامعه آماری 6 نفر و حداکثر 30 نفر بوده است؛ د. هدف مشترک بیشتر نویسندگان بررسی و فهم کنش زیارت از منظر زائران حرم مطهر رضوی و سنخ شناسی آنان بوده است؛ ه. گونه شناسی زائران به صورت های مختلفی ارائه شده که ناشی از وجود منظرهای متنوع نویسندگان است. برخی از منظر الگوهای دینداری و برخی از منظرهایی چون میزان بهره گیری از خدمات، تجربه دینی و تجدد و مدرنیته به دسته بندی زائران پرداخته اند. از منظر الگوهای دینداری، سبک های زیارتی به مکتبی، سنتی، روشنفکرانه، مناسکی، مناسبتی، کارکردگرا، معنا گرا تقسیم شده است. از منظر فضای تجدد و مدرنیته، گونه های زیارتی به مجازی، زنانه، کلان شهر، سنتی و مدرن و از منظر میزان بهره گیری از خدمات، زائران به سنخ های زائران کم سفر غیرمنفرد یا گردشگری نیمه نهادی، زائران پرهزینه کوتاه سفر یا گردشگر نیمه نهادی و زائران کم هزینه کثیرالسفر گردشگر غیر نهادی تقسیم شده است.
۱۱۷.

بررسی تحولات معنایی زیارت در الهیات مدرن (با تکیه بر مفهوم تقدس)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال ۲۴ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۸۱) 121 - 140

کلیدواژه‌ها: مکان مقدس زیارت گردشگری مدرنیسم تجربه ی دینی مکاشفه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۲۹
زیارت از جمله مفاهیمی است که در دوران مدرن، مصادیق جدیدی پیدا کرده است. آرامگاه شخصیت های هنری، یادبودهای جنگی و صحنه های خاص رسانه ای از جمله مکان های زیارتی دوره ی جدید به شمار می روند. در این مقاله، با روش توصیفی تحلیلی به بررسی تحولات معنایی مفهوم زیارت در دوره ی جدید با توجه به مفهوم تقدس و مبانی الهیاتی این دوره پرداخته شده است. طبق یافته های این تحقیق، در مفهوم زیارت در دوره ی جدید با قبل از آن نه تخصیص یا توسیع، بلکه تغییر معنایی رخ داده است. براین اساس، در الهیات سنتی، تقدس امری درون دینی بود که صرفاً از طریق ارتباط با خداوند شکل می گرفت، اما در دوره ی مدرن تقدس نه مفهومی اکتشافی، بلکه مفهومی برساختی و برون دینی شده است که به هیچ نوع وابستگی مذهبی نیاز ندارد. این تحول مفهومی زیارت، برآمده از برخی مبانی الهیات مدرن، از جمله تأکید بر درون بودگی خدا، عقل گرایی افراطی، فردگرایی، تجربه ی دینی و انسان گرایی است.
۱۱۸.

ارتباط ساختار فضایی معماری حرم رضوی با آداب زیارت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۵۶ 410 - 435

کلیدواژه‌ها: معماری اسلامی زیارت حرم رضوی معماری معاصر حرم مطهر رضوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰ تعداد دانلود : ۴۱
زیارت ائمه و اولیای الهی می تواند زمینه ساز رشد و کسب فضائل اخلاقی برای انسان باشد و در ارتقای معنویت در جامعه نقش سازنده ای داشته باشد. رعایت آداب زیارت، زمینه ساز قرارگرفتن افراد در مسیر  این رشد و کمال است. آداب زیارت از سوی امامان معصوم در روایات مختلف ذکر شده است. حرم امام رضا (ع) به عنوان یک مکان مهم زیارتی همواره موردتوجه معماران و هنرمندان مسلمان بوده است. معماری اسلامی این مجموعه با ایجاد فضایی معنوی می تواند نقش مهمی در رشد و ارتقای فضائل اخلاقی زائران داشته باشد. طراحی حرم رضوی در طول دوره های گذشته همواره متناسب با آداب زیارت گام برداشته است. تحقیق حاضر بررسی معماری اسلامی حرم رضوی در دوره های گذشته و دوره معاصر، براساس آداب زیارت و با هدف شناسایی و ارتقای مؤلفه های موجود در توسعه مجموعه حرم است. باید ببینیم طراحی توسعه حرم رضوی در دوره معاصر توانسته فضای مناسبی برای آداب زیارت باشد؟ ابتدا با مراجعه به روایات ائمه و سخنان بزرگان دین، اصول زیارت و آداب زیارت استخراج و در دو بخش آداب مندی و هدفمندی زیارت احصا شده و از سویی دیگر، معماری اسلامی حرم رضوی، در دو بُعد خدامحور و انسان محور معرفی شده است. در نهایت به عنوان نتیجه تحقیق مشخص شد که در طرح توسعه حرم در دوره معاصر توجه کم تری به معماری اسلامی متناسب با آداب زیارت شده است و در اولویت اول طراحان قرار نگرفته است.اهداف پژوهش:بررسی اهمیت زیارت در چگونگی طراحی حرم رضویبررسی میزان توجه به آداب زیارت در طرح توسعه حرم رضوی در دوره معاصر.سؤالات پژوهش:آداب زیارت چه جایگاهی در حرم رضوی و طراحی آن دارد؟در طرح توسعه حرم رضوی در دوره معاصر تا چه میزان به مسئله آداب زیارت توجه شده است؟