اجتهاد مطلق

تمامی مردم جامعه اسلامی نیازمند رجوع به عالم دینی هستند، این عالمان در صورتی که از اجتهاد مطلق برخوردار باشند با فرض دارا بودن سایر شرایط، امکان جواز رجوع به چنین عالمی محل اجماع فقیهان است، اما با وجود اجتهاد مطلق، آیا امکان تقلید از مجتهد متجزی از منظر فقه استدلالی وجود دارد یا خیر؟ در این زمینه، سه قول اصلی میان فقیهان امامیه وجود دارد، دیدگاه اول اجتهاد مطلق را در مرجعیت شرط می داند. برخی دیگر بیان می دارند اجتهاد متجزی به نحو مطلق کفایت می کند و دیدگاه سوم قائل است که در حالت عدم دسترسی به مجتهد مطلق، تقلید از مجتهد متجزی جایز است. یافته های این پژوهش که به شیوه توصیفی، تحلیلی صورت گرفته است با استناد به سیره عقلا و آیه 122 سوره توبه و با توجه به مناقشاتی که به ادله لزوم اشتراط اجتهاد مطلق در مرجع تقلید، وارد می گردد، اثبات می کند که امکان تقلید از مجتهد متجزی به نحو مطلق وجود دارد، لذا قول دوم بر دو قول دیگر رجحان دارد.

یکی از ارکان کلیدی اجتهاد شیعی، علم اصول فقه است که قوانین و ضوابط کلی به دست آوردن حکم مسائل فقهی از منابع آن را تشریح می کند. شیخ طوسی دانشمند ذوفنونی است که نقش ویژه ای در اصول فقه شیعه ایفا نموده است. این نوشتار با تکیه بر منابع کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی در پی تبیین نقش ویژه شیخ طوسی و نوآوری های او در اصول فقه شیعه و تعامل با فقه اهل سنت است را مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد. نتایج این تحقیق نشانگر آن است که شیخ طوسی اندیشه اصولی استادش شیخ مفید را بسط و پرورش داده و از آراء اصولی استاد دیگرش سید مرتضی بهره وافر برده است. او تعامل اصول فقه شیعه با اصول فقه عامه را ارتقاء داد و با باب بندی اصول فقه شیعه، پایه گذاری حجیت خبر واحد، ارائه دو تقریر جدید برای اعتبار اجماع، ارائه و جمع آوری شیوه های تأویل و جمع روایات، وارد کردن نظرات عامه و پایه گذاری اجتهاد مطلق، بنیان های اصول فقه شیعه را انتظام و استحکام بخشید و چارچوبی برای رشد و تعالی اصولیان آینده فراهم آورد. تألیف کتاب جامع و مبسوط العده فی اصول الفقه نیز سبب شد پایه های این علم را در شیعه منظم و محکم گردد.