هویت دینی

مهم ترین ابزار نظام آموزش و پرورش برای شکل گیری هویّت ملّی و دینی در ذهن و ضمیر دانش آموزان، کتاب های درسی است. از دیدگاه برنامه ریزان درسی، کتاب های درسی «تاریخ» یکی از ابزارهای مهم رسیدن به این هدف هستند. مسئله اصلی پژوهش پاسخ به این سؤال است: در محتوای کتابهای درسی تاریخ مقطع متوسطه نظام آموزشی ایران در دوران پهلوی دوم مؤلفههای هویّت ملّی و دینی به چه میزان مورد توجه و تکرار قرار گرفته اند ؟ پژوهش حاضر با هدف توصیف و مقایسه میزان توجه و تأکید به مؤلفه ها و نمادهای مرتبط با هویّت ملّی و هویّت دینی در کتاب های درسی مورد نظر انجام شده است. به این منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، 15 عنوان کتاب درسی، انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. بر اساس یافته های پژوهش، در کتاب های درسی مؤلفه ها و مفاهیم مرتبط با هویّت ملی از بیشترین درجه توجه برخوردار است؛ همچنین .از میان مؤلفه های هویّت ملی بیشترین تکرار و توجه به مؤلفه های مانند: قهرمانان ملی و اسطوره ای ایران، شخصیت ها و فرزانگان ایرانی و از میان مؤلفه های هویّت دینی بیشترین تکرار و توجه به مؤلفه های مانند: پیامبر اکرم(ص) و امام علی (ع)، در کتاب های مورد نظر مشاهده گردید.

در جامعه ایرانی با تغییرات شگرف اجتماعی اش، هویت و منابع هویت ساز افراد به ویژه جوانان، همیشه مطمح نظر سیاست گذارن فرهنگی و پژوهشگران بوده است. در این میان، تعارضات هنجاری به وجود آمده بین هنجارهای رسمی و غیررسمی از یک سو و هویت مدرن و دینی از سوی دیگر، ما را بر آن داشت که در پژوهش حاضر به مطالعه هویت مدرن و دینی دانشجویان به مثابه جوانان تأثیرگذار اجتماعی، پرداخته و به این پرسش اصلی پاسخ دهیم که بین هویت دینی و مدرن دانشجویان چه ارتباطی حاکم است؟ جامعه آماری تحقیق دانشجویان دانشگاه تهران با حجم نمونه380 نفر است. تحلیل داده ها نشان می دهد که بین هویت مدرن و دینی رابطه معکوس وجود دارد و تمایل پسران به هویت مدرن بیش از دختران است. همچنین یافته ها نشان داد که بین رشته های دانشکده فنی و رشته های دانشکده هنر در گرایش به ارزش های مدرن اختلاف معنی دار وجود دارد و دانشجویان فنی در مقایسه با دو گروه دیگر و دانشجویان علوم اجتماعی در مقایسه با دانشجویان هنر گرایش بیشتری به ارزش های مدرن دارند؛ با بررسی ارزش های دینی نیز آشکار شد که دانشجویان رشته های فنی بیشترین تأثیرپذیری را دارند و همین امر نشان دهنده کیفیت سیال و تعامل گرایانه میان دو دسته از ارزش های مذکور است که در دانشجویان درونی شده و می تواند برهم زننده پیش بینی ها از رفتار دانشجویان در وضعیت های آتی باشد و هم نویدبخش تعاملی سازنده میان دو دسته از منابع هویت ساز سنتی و مدرن باشد.

هویت دینی به مثابه شکلی از اشکال مختلف هویت اجتماعی تحت تأثیر فزاینده رسانه های مدرن و محصولات فرهنگی از جمله انیمیشن ها قرار دارد. هدف اصلی پژوهش حاضر، مطالعه نحوه بازنمایی هویت دینی در انیمیشن های ایرانی است که با تأکید بر نظریه بازنمایی استوارت هال و بهره گیری از نظریه های مرتبط با حوزه دین به ویژه نظریه گلاک و استارک صورت گرفته است. این تحقیق یک پژوهش کیفی بوده و در آن از روش نشانه شناسی استفاده شده است. جامعه آماری شامل انیمیشن هایی است که با محوریت دین و مسائل دینی در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تولید و پخش شده و با روش نمونه گیری هدفمند، 3 قسمت از مجموعه انیمیشن فرمانروایان مقدس (سموئیل، داوود و سلیمان نبیb) به عنوان نمونه انتخاب و بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان داد در انیمیشن های یاد شده ابعاد مختلف هویت دینی −بعد اعتقادی با مؤلفه هایی مثل اعتقاد به خداوند، اعتقاد به نبوت، فرشتگان و شیاطین، بعد مناسکی به صورت عبادت، دعا و نیایش، شرکت در آیین های مذهبی و روزه گرفتن، بعد تجربه ای در قالب احساس ترس از خدا پس از انجام گناه، طلب توبه و بخشش، آرامش داشتن در ارتباط با خدا، کمک خواستن از خدا و بعد پیامدی بر مبنای مؤلفه هایی نظیر مبارزه با طاغوت، دعوت به حق پرستی، جهاد در راه خدا، صلح طلبی، کمک به مستمندان، انجام امر به معروف و نهی از منکر− بازنمایی می شود.

این مطالعه با هدف بررسی مدل نظری رابطه سالمندی با از خود بیگانگی در بین سالمندان در سال 1398 انجام گرفته است. مطالعه حاضر یک بررسی مقطعی از روش آماری بر مبنای مدل رگرسیون چندگانه است. جامعه آماری این تحقیق نیز شامل سالمندان  زن و مرد ساکن در آسایشگاه های شهر رشت می باشد که شامل شش آسایشگاه، معلولین، کوثر شالیزار، مریم، رنگین کمان زندگی و ماندگار بود،که بصورت شبانه روزی اداره می شوند. بطور کلی تعداد 603 سالمند در این آسایشگاه ها ساکن بودند که بر اساس نمونه گیری مورگان و کریسی تعداد 235  نفر به نمونه  انتخاب شده و مورد پرسشگری قرار گرفتند. پس از توزیع پرسشنامه استاندارد سالمندی، داده های مورد نظر در مورد متغیرهای مستقل و شاخص های تأثیرگذار بر متغیر وابسته ، جمع آوری و بر اساس روش رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. پس از آزمون متغیرهای فرضیه های تحقیق و کاربرد روش های آماری مناسب به این نتیجه رسیدیم که متغیر انزوای اجتماعی دارای بیشترین تأثیر در گرایش سالمندان به طرف از خود بیگانگی اجتماعی بود و شاخص هویت دینی دارای کمترین تأثیر بوده است. شاخص های مربوط به تنهایی و افسردگی از نظر تأثیر بر خود بیگانگی در مرتبه دوم و سوم  قرار گرفتند. درنتیجه اگر چه سالمندان به دلیل تمایل آنها انزوای اجتماعی، تنهایی  و سرانجام افسردگی به طرف از خودبیگانگی اجتماعی گرایش بیشتری دارند، اما هویت دینی سالمندان  و اعتقاد آنها  به خدا، مرگ و قیامت تأثیر بسیار کمتری بر از خود بیگانگی اجتماعی سالمندان مورد مطالعه داشته است. این نتیجه در حالی حاصل شد که اعضای جامعه آماری از سطح تحصیلات بالایی نیز برخوردار بودند و از لحاظ جنسیت در سطح تعادل بودند.

متن حاضر با وا کاوی سوابق نظری و تجربی موجود درصدد بررسی هویت دینی در تعامل با فضای مجازی اینترنت می باشد، لذا سعی در پاسخ گویی به این پرسش است که آیا فضای مجازی با پیشرف تهای روز افزونی که دارد؛ می تواند هویت های جمعی و به ویژه هویت دینی را دس تخوش تغییر و تحول قرار دهد؟ از این منظر؛ پس از بسط فضای مفهومی دین، هویت، هویت دینی و نیز رویکردهای نظری متناظر با آن، با استفاده از تئوری پیر بوردیو به ویژه رویکرد منش )عادت واره( و میدان )عرصه، حوزه، فضا( و نیز رویکرد هویت بازاندیشانه آنتونی گیدنز به عنوان تکمله نهایی آن، سعی در تبیین نظری موضوع دارد. بر اساس رویکرد نظری منش و میدان پیر بوردیو در رابطه با فضای مجازی اینترنت می توان چنین استنباط کرد که عرصه زندگی مجازی به واسطه ویژگی هایی که بر آن مترتب می باشد همچون: فرازمانی، فرامکانی، تعاملی بودن، عدم محدودیت به قوانین مدنی متکی بر دولت - ملت ها، قابل دسترس بودن به طور همزمان، برخورداری از فضاهای فرهنگی، اعتقادی، اقتصادی و سیاسی جدید، فردیّت و... در بردارنده منش ها یا عادت واره های خاصی می باشد که موجب تغییر سلایق، ذائقه ها، شناخت، احساسات، ارزش ها و نگرش ها و به طور کلی موض عگیر یهای متفاوت کنش گران این عرصه می شود. لذا کسانی که در این عرصه قرار م یگیرند؛ دارای هویت دینی بازتابی و یا بازاندیشانه خواهند بود.

مسئله هویت دینی جوانان با توجه به نقش کلیدی و سازنده جوانان در جامعه و آینده کشور، اهمیتی بس ویژه و قابل تأمل دارد. از سوی دیگر، هویت دینی در منابع دینی ما پایه و اساس دیگر هویت هاست و می توان گفت که قوام این هویت باعث قوام سایر هویت ها و زوال آن موجب چالش در دیگر هویت ها خواهد شد. ازاین رو، هدف این پژوهش تبیین عوامل تأثیرگذار بر هویت دینی جوانان است. روش تحقیق تحلیل اسناد و توصیف آیات و روایاتی است که به اهمیت دوران جوانی در میان ادوار مختلف زندگی اشاره کرده اند و همچنین به مسئله هویت دینی و عوامل مؤثر بر شکل گیری آن پرداخته اند. یافته ها حاکی از آن هستند که نه تنها عوامل فردی و خودشناسی، بلکه عوامل اجتماعی نظیر خانواده، گروه همسالان و رسانه ها نیز در تکوین هویت دینی سهمی بسزا و چشم گیر دارند.

با توجه به افزایش پژوهش های اجتماعی و وجود نتایج متناقض در باب تأثیر شبکه های ماهواره ای فارسی زبان بر هویت، پژوهش حاضر درصدد بررسی مطالعات صورت گرفته در ایران با این موضوع، به منظور غلبه بر آشفتگی و نتایج متناقض بوده است. روش پژوهش مقاله حاضر، فراتحلیل بوده و جامعه آماری آن را، همه پژوهش هایی تشکیل داده اند که از سال 1380 تا پایان شش ماهه اول سال 1399، با موضوع تأثیر شبکه های ماهواره ای فارسی زبان بر هویت منتشر شده اند. از این رو، در نهایت 74 پژوهش انتخاب و با نرم افزار CMA2تحلیل شده اند. نتایج مرور نظامند پژوهش ها نشان داد که تاکنون شاخص های هویت دینی، هویت ملی، هویت فرهنگی، هویت قومی، هویت اجتماعی، هویت جنسیتی و هویت زبانی در این حوزه بررسی شده اند. نتایج فراتحلیل حاکی از آن است شبکه های ماهواره ای فارسی زبان، از یک سو موجب تقویت هویت قومی در بین اقوام ایرانی شده اند و از سوی دیگر، زمینه های تضعیف هویت دینی، اجتماعی، ملی و فرهنگی ایرانیان را پدید آورده اند. بر این اساس، هویت دینی و هویت قومی بیشترین تأثیر را از شبکه های ماهواره ای فارسی زبان پذیرفته اند.

هویت یکی از ابتدایی ترین نیازهای بشری است. انسان ها به محض شناخت خود به طور مستقیم در مواجهه با این موضوع قرار می گیرند اما نکته حائز توجه، تاثیرات وضعیت محیطی بر تغییرات هویتی است. عوامل مختلفی بر تقویت و تضعیف هویت های جمعی تاثیر دارند. شناخت این عوامل و سنجش وضعیت آن در سطح جامعه علاوه بر این که می تواند زمینه ساز پیش بینی وضعیت آینده ارزش های جمعی شود، سیاستگذاری هویتی را در مسیر دقیق تر و صحیح تری قرار می دهد. پژوهش حاضر با هدف پیش بینی هویت مدرن براساس هویت ملی، قومی و دینی انجام شد. جامعه پژوهشی شامل کلیه دانشجویان دانشگاه های تهران بود که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ایی 400 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر پرسشنامه هویت ملی و اجتماعی سلگی و همکاران بود. جهت تحلیل داده ها از روش همبستگی و رگرسیون همزمان استفاده شد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS-25انجام شد. نتایج نشان داد که هویت ملی، قومی و دینی همبستگی مثبت و معناداری با هویت مدرن دارند همچنین هویت ملی، دینی و قومی توان پیش بینی هویت مدرن را دارند. بنابراین می توان گفت که هویت مدرن رقیبی برای هویت ملی، دینی و قومی به شمار نمی آید.

پژوهشگرانی که درباره ملیت ایرانی ایراد سخن نموده اند درخصوص جایگاه تشیع در سازه ایرانی اختلافات درخور تأملی دارند. برای بررسی این اختلافات و کشف نزدیک ترین ایده به وضعیت هویتی امروز ایرانیان، در این مقاله تلاش شده تا ضمن بررسی روابط گونه گون میان «مذهب و ملیت» و با اتخاذ روش تفسیر انتقادی به نظرات طیف های مختلفی از پژوهشگران ملیت ایرانی پرداخته و ضمن دسته بندی کلی مواجهات، با استفاده از داده های آماری در باب جایگاه مذهب در هویت ایرانی به ارزیابی این نظریات بپردازیم. در پایان، نشان دادیم دست کم سه دسته مواجهه اصلی وجود دارد که به ترتیب به تعارض ملیت و تشیع، این همانی ملیت و تشیع و هم چنین رابطه جزئی و کلی میان این دو مفهوم قائل شده اند. هم چنین روشن شد آن دسته از نظریه پردازانی که تاریخ تولد ملیت ایرانی را به عصر پیشامدرن ارجاع داده اند، عمدتاً تشیع را از هسته ملیت ایرانی دورتر تصور کرده و در مقابل، آنان که به مدرن بودن این ملیت گرایش داشته اند یا اساساً با ناسیونالیسم مخالفت کرده اند، امکان و عرصه بیشتری برای مذهب تشیع قائل هستند. هم چنین معلوم گشت ایده هایی که تشیع را در هسته ملیت ایرانی قرار داده و بعد تاریخی ایرانیت را نیز پذیرفته اند با وضعیت امروز هویتی ایرانیان قرابت بیشتری پیدا می کنند.

با توجه به دغدغه های موجود درخصوص تنوع فرهنگی و مذهبی در جامعه ی ایران و پیامدهای ناشی از آن، این پژوهش به بررسی رابطه و نسبت گرایش به هویت ملی و دینی در میان جامعه ی زرتشتیان پرداخته است. هویت دینی یکی از مهم ترین ابعاد هویت بوده که نقش تعیین کننده ای در هویت یابی افراد ایفا می کند و تقویت این بعد از هویت می تواند موجبات قوام سایر ابعاد را فراهم آورد و چالش در این حوزه می تواند زمینه ساز بحران در سایر ابعاد هویت به خصوص هویت ملی شود. این ادعا مخصوصاً در جوامعی که دین رکن اساسی آن جامعه را تشکیل می دهد موضوعیت بیشتری دارد. بر این مبنا، این تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی بوده که با روش پیمایشی و استفاده از ابزار پرسشنامه انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش، زرتشتیان استان های یزد و فارس بوده اند که به صورت نمونه گیری تصادفی، تعداد 384 پرسشنامه پر شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که در میان جامعه زرتشتیان میزان گرایش به هویت دینی رابطه ی معناداری با میزان گرایش به هویت ملی دارد به گونه ای که در میان این جامعه همبستگی هویت دینی با ابعاد فرهنگی تاریخی و سیاسی هویت ملی بالاتر بوده ولی میزان همبستگی ابعاد جغرافیایی اجتماعی علیرغم معناداری در سطح کمتری است.

پژوهش حاضر با هدف معرفی هویت دینی انسان و تبیین پیش بایست های طراحی برنامه درسی مختص به آن انجام گردید . روش پژوهش تحلیلی استنباطی و منبع اصلی آن، تفسیر گرانقدر المیزان بود، هرچند از نظرات اختصاصی گروه نویسندگان نیز استفاده شد . نتایج نشان داد که انسان فطرتاً هویتی الهی و توحیدی دارد و مظهر حقیقی شناخت، تکوین و تعالی آن عبودیت است . عبودیت شایسته نیز توأم با خضوع و خلوص بوده و تسلیم صرف شدن در برابر اراده خدا و رضای اوست . اتخاذ این نگاه توانست سه پیش بایست بینشی، گرایشی و کنشی را جهت طراحی برنامه درسی مختص به آن، که همان برنامه درسی هویت بخش دینی است ترسیم کند . بر این اساس، برنامه درسی باید بکوشد تا دانش آموز را به شناخت خدا در وجوه مختلف، شناخت نفس اماره و مسیرهای رشد دهنده آن، شناخت شیطان و اغواگری او، تفکر در آفرینش و نشانه های خدا، شناخت روز حساب، ملاقات باخدا، انقطاع الی الله، حبّ فی الله، تضرع به درگاه خدا، گردن نهادن در برابر امرونهی الهی، ذکر و تسبیح، شکرگزاری، اقامه نماز و دعا دعوت کند و جذب و ماندگار گرداند و از این طریق منتظر تعالی رفتارهای فردی و اجتماعی او باشد .

مهم ترین مسئله در نیل به تمدن اسلامی تربیت جوانان مومن انقلابی است. هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت و مقایسه هویت دینی دانش آموزان متوسطه دوم، در جهت سنجش میزان تربیت ایمانی و دینی آن هاست. مرحله ی اول پژوهش، استخراج ارزش های انقلاب اسلامی از بیانات مقام معظم رهبری بوده است؛ این مرحله از پژوهش از نوع تحلیل محتوا است. مرحله ی دوم با روش پیمایشی از نوع همبستگی انجام شده است و ابزار آن، پرسش نامه برگرفته از پژوهش غریب زاده و حسین پور بوده و با تغییراتی که بر اساس ارزش های استخراج شده از بیانات مقام معظم رهبری صورت گرفته، مورد استفاده قرار گرفته است. جامعه ی آماری در این پژوهش دانش آموزان دوره متوسطه دومی است که در کشور جمهوری اسلامی ایران در سال 1398-1397 در تمامی رشته های نظری و رشته فنی حرفه ای، مشغول به تحصیل بوده اند. حجم نمونه اولیه در این پژوهش، متشکل از1915 نفر است که از پنج کلانشهر تهران، مشهد، تبریز، اصفهان و شیراز اخذ شده اند. برای نمونه گیری در مرحله ی اول از روش نمونه گیری در دسترس هدفمند استفاده شده است. مرحله دوم نمونه گیری به صورت خوشه ای تصادفی (در شهر تهران منطقه6، در مشهد ناحیه7، در شیراز ناحیه3، در اصفهان ناحیه4 و در تبریز ناحیه4)، انجام شده است. بین هویت دینی دانش آموزان بر حسب جنسیت تفاوت معنادار وجود دارد؛ اما برای سایر موارد (شهر، رشته و درآمد) این تفاوت معنادار نیست. میانگین هویت دینی و گرایش های آن در گروه جنسیت در دانش آموزان پسر بیشتر از دانش آموزان دختر است. اختلاف میانگین میان دو شهر تهران و اصفهان و دو رشته علوم انسانی و فنی در هویت دینی از بقیه موارد بیشتر است. در رابطه با درآمد، بالاترین اختلاف میانگین در هویت دینی، مربوط به اختلاف میان دو درآمد کمتر از2میلیون و 4تا6 میلیون است.

امروزه تلویزیون در اکثر نقاط جهان تبدیل به الگوی رفتاری خانواده شده است و افراد خانواده بخشی از معیارهای صحبت و رفتار فردی و اجتماعی خود را از خلال برنامه های ارائه شده تلویزیونی بدست می آورند. این رسانه می تواند در پیدایش عادات تازه، تغییر رفتار و هویت از جمله هویت دینی مخاطبان، نقش مهمی ایفاء کند. این پژوهش، با هدف بررسی رابطه میان میزان آشنایی، مشاهده و رضایتمندی زنان از سریال های تلویزیونی در ماه رمضان با هویت دینی آنان به انجام رسیده است. روش پژوهش ؛ پیمایشی و ابزار اندازه گیری پرسشنامه است. جامعه آماری تحقیق شامل مادران فرهنگی (مربیان) منطقه 14 شهر تهران و نمونه مورد بررسی براساس محاسبه فرمول کوکران 384 نفر است. نتایج تحقیق نشان می دهد میان تماشای برنامه های تلویزیونی ماه رمضان و هویت دینی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین شواهد بیانگر این است که بین متغیرهای میزان آشنایی؛ میزان رضایتمندی و میزان مشاهده برنامه های تلویزیونی با هویت دینی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد.

برای ایجاد و تقویت ملی در نسل آینده یک کشور، نهاد آموزش و پرورش، ابزارهای سه گانه فضای آموزشی، معلم و کتاب های درسی را دراختیار دارد. از آنجا که کتاب های درسی به صورت متمرکز تدوین شده و به طور یکسان در سراسر کشور استفاده می شوند، بررسی آنها با رویکرد هویت دینی ملی، از چگونگی تأثیر احتمالی آنها بر هویت یابی گروه سنی مخاطب، حکایت دارد. در سال های اخیر، بررسی کتاب های درسی از دیدگاه هویت ملی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و شانزده پژوهش در این حوزه انجام شده است، در مقاله حاضر، این مطالعه ها با هدف به دست دادن تصویری کلی از کتاب های درسی با رویکرد یاد شده و با روش فراتحلیل، بررسی شده است. پژوهش ها براساس دوره تاریخی، گویه های مورد نظر و تعداد تحلیل گردیده اند. یافته ها نشان می دهد که در دوره های زمانی گوناگون با توجه به سیاست های کلان جامعه، تدوین کنندگان کتاب های درسی به یکی از دو بعد دینی و یا ملی هویت ملی ایرانیان توجه نموده اند و بعد دیگر، کمتر مورد توجهشان قرار گرفته است. با توجه به ویژگی هویت ملی ایران، توجه مناسب به هر دو بعد برای ایجاد هویتی منسجم در دانش آموزان ضروری می باشد.

مسئله هویت دینی و ملی جوانان، با توجه به نقش سازنده آنان در سرنوشت آینده کشور، اهمیتی دو چندان دارد. از طرف دیگر پذیرش هویت ملی و دینی از سوی جوانان در گرو الگوگیری مؤثر آنان و هم چنین وجود الگوهای اثربخش در جامعه است، گروه های مرجع به منظور الگوگیری جوانان از عوامل مؤثر در این زمینه است. هدف این مقاله بررسی سطح هویت دینی و ملی و رابطه آن با متغیر گروه های مرجع در بین نوجوانان و جوانان است که در این باره از تئوری هیمن و مرتن درباره گزینش گروه های مرجع استفاده شده است. داده های این تحقیق با روش پیمایش و بهره گیری از تکنیک پرسشنامه، در دی ماه 1389 در سطح شهر تهران با حجم نمونه 811 نفر از جوانان گروه های سنی 15 تا 30 سال جمع آوری شده است. نتایج نمونه استخراج شده نشان داد که هویت دینی در بین زنان بر هویت ملی برتری دارد؛ درحالی که این وضعیت در بین مردان برعکس است. در رابطه با هویت ملی، متغیر اهمیت دادن به دیدگاه روحانیان (092/0)، معلمان (113/0)، ثروتمندان (090/0-)، نویسندگان (05/0) و رزمندگان (043/0) و در رابطه با هویت دینی میزان اهمیت به دیدگاه روحانیان (204/0)، بسیجی ها (070/0)، ثروتمندان (098/0-)، نویسندگان (059/0-)، قضات دادگستری (064/0) و رزمندگان (081/0) تعیین شده است.

هویت دینی در زندگی فردی و اجتماعی انسان نقش مهمی دارد و در عصر کنونی، به دلایلی چون گسترش ارتباطات جهانی به ویژه از طریق اینترنت، مخاطراتی آن را تهدید می کند؛ به همین دلیل، به یکی از موضوعات پژوهش جامعه شناختی تبدیل شده است. هدف اساسی مقاله حاضر، بررسی رابطه بین مدت، میزان، نوع استفاده از اینترنت و پایگاه اجتماعی اقتصادی کاربران دانشجو با هویت دینی آنان، به عنوان یکی از قشرهای مهم و غالب ترین مصرف کنندگان اینترنت در ایران است. نتایج یافته های پیمایش در میان دانشجویان دانشگاه مازندران بیانگر میزان بالای هویت دینی در میان آنان است. هم چنین، مدت، میزان، نوع استفاده از اینترنت و پایگاه اجتماعی اقتصادی دانشجویان، رابطه معناداری را با نوع هویت دینی آنان می نمایاند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان توجه به مؤلفه های هویتی (ملی و دینی) در کتاب های درسی اول و دوم ابتدایی سال تحصیلی90-89 انجام گرفته است. در این پژوهش کتاب های دو مقطع اول و دوم که در مجموع بالغ بر 875 صفحه تصویری بوده با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با بکارگیری تکنیک های مشاهده، مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه با مدیران، دست اندرکاران و پژوهشگران حوزه تعلیم و تربیت مورد بررسی قرار گرفته اند. اطلاعات بدست آمده از بررسی تصاویر در هفت دسته کلی شامل عناصر تصویری هماهنگ، خنثی، متضاد و ترکیب های مختلف آنها دسته بندی و پردازش شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در این کتاب ها توجه متعادلی به عناصر و مؤلفه های هویت دینی و ملی نشده و اگر در بعضی صفحات نیز تصاویر متناسب با هویت ملی و دینی دیده می شود با قرارگیری در کنار عناصر متضاد و خنثی تأثیر بایسته خود را از دست داده و کمرنگ تر شده است، به طوری که صفحات هماهنگ با 93 صفحه در مقابل صفحات خنثی شامل 592 صفحه و متضاد شامل 19 صفحه قرار می گیرند. در واقع می توان گفت صفحات و تصاویر این کتاب ها در زمینه انتقال مفاهیم هویتی بسیار کمرنگ ایفای نقش نموده اند.

این مقاله، فراتحلیلی بر مطالعات حوزه هویت در ایران در یک دهه گذشته است. پرسش اصلی مقاله این است که هویت پژوهی در ایران، ناظر به چه مسائلی است؟ بدین ترتیب، هدف اصلی از انجام این فراتحلیل، بررسی پیشینه پژوهشی مقوله هویت به منظور شناخت اشتراکات و افتراقات مطالعات حوزه هویت در کشور و دستیابی به نتایج کلّی و کاربردی و بینش ها و نگرش های تازه به هویت و هویت پژوهی است. جامعه آماری این تحقیق، 50 پژوهش (مقاله علمی پژوهشی) با موضوع هویت در کشور در دهه اخیر (1391-1381) است. مهم ترین متغیرهای بررسی شده در این تحقیق عبارت اند از: حوزه مطالعاتی یا قلمرو رشته ای مقالات، رویکردهای نظری مقالات، قلمرو یا میدان مطالعه پژوهش ها، نوع پژوهش ها، روش شناسی پژوهش ها، مؤلفه های هویت ملی و دینی که در مقالات به آنها توجه شده است، پرسش ها و نیز فرضیه ها و متغیرهای اصلی طرح شده در مقالات، تکنیک های جمع آوری اطلاعات، روش های نمونه گیری، تکنیک های تحلیل داده ها، واحد تحلیل، جامعه آماری یا گروه های هدف، و یافته های مقالات. برخی از یافته های مهم این تحقیق عبارت اند از: عدم توافق درباب چیستی مؤلفه های هویت ملی در کشور، گستردگی وجه ملی هویت پژوهی در کشور نسبت به وجه دینی آن، خصلت توصیفی تحلیلی (کیفی) بیشینه پژوهش ها، تمرکز بر افراد (گروه ها) و ساخته های آنها به عنوان واحد تحلیل، ترجیح روش اسنادی (کتابخانه ای) به سایر روش ها، ضعف مسأله مندی و زمان مندی، نامشخص بودن جامعه آماری یا گروه های هدف به همراه ضعف نمونه گیری در شمار قابل توجهی از پژوهش ها، جنبه نظری محدود و وجه کمّی نابسنده بسیاری از پژوهش های حوزه هویت در کشور.

هویت دینی؛ مفهومی مرکب و شامل ابعاد مختلفی چون بعد تجربی یا احساسی و عاطفی، بعد اعتقادی یا باورهای دینی، بعد فکری یا دانشی و شناختی و بعد شعائر و مناسک دینیمی شود. هدف پژوهش حاضر بررسی میزان هویت دینی بین دانش آموزان مقطع متوسطه ناحیه یک شهرری می باشد. روش پژوهش پیمایشی و شیوه گردآوری داده ها استفاده از پرسشنامه بوده است. جامعه آماری تمام دانش آموزان مقطع متوسطه ناحیه یک شهرری که با استفاده از جدول لین تعداد 400 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شدند. نمونه گیری به شیوه نمونه گیری خوشه ای (در جامعه آماری مدارس) با سطح خطای 05/0 و ضریب اطمینان 95%، است. دراین پژوهش با توجه به مفهوم هویت دینی که چند بعدی است، متغیرهای عواطف دینی، باورهای دینی، دانش دینی، اماکن دینی و اعمال(فرائض) دینی سنجیده شده است. نتایج آزمون تاو کندال و شدّت ضریب d سامرز نشان می دهد که بین متغیر وابسته این پژوهش (هویت دینی) و برخی متغیرهای مستقل همبستگی وجود دارد. مقدار همبستگی تاو کندال و شدّت ضریب d سامرز بین متغیر وابسته و متغیرهای عواطف دینی، باورهای دینی، دانش دینی، اماکن دینی، اعمال (فرائض) دینی به ترتیب 23/0، 20/0، 29/0، 03/0-، 13/0 بوده است. نتایج گام به گام نیز نشان داد که متغیرهای عواطف دینی، باورهای دینی، دانش دینی و اعمال (فرائض) دینی تأثیرگذارترین عوامل گرایش به هویت دینی می باشند.

هدف از این مقاله بررسی الگوهای فراغتی جوانان و رابطه آن با هویت ها و سبک تربیتی خانواده است. چارچوب نظری ترکیبی از نظریه بوردیو و گیدنز انتخاب شد. این تحقیق به روش پیمایشی انجام شده و جامعه آماری تحقیق را جوانان 29-19 سال شیراز تشکیل می دهند. تعداد 620 نفر از آنها با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، پرسشنامه تحقیق را تکمیل کردند. یافته ها تحقیق نشان دهنده وجود چهار سبک فراغت بدن و سلامتی، تفریح با خانواده و دوستان، سبک مذهبی و سبک رسانه ای است که به جز سبک بدن و سلامتی، مردان و مجردها در سبک های فراغتی فعالیت بیشتری دارند. ضرایب همبستگی نشان داد که هویت ملی، دینی و جنسیتی به جز سبک بدن و سلامتی با بقیه سبک های فراغتی رابطه معناداری دارد. سبک تربیتی با سبک بدن و سبک مذهبی رابطه داشت. نتایج تحلیل خوشه نشان دهنده دو دسته از پاسخگویان بود که در هویت دینی، ملی و پایگاه اقتصادی اجتماعی خانواده و سبک های زندگی، تفاوت معناداری با هم دارند. خوشه اول شامل 9/73 درصد از پاسخگویان بود که هویت ملی و دینی قوی تری داشته و پایگاه اقتصادی اجتماعی شان از خوشه اول پایین تر و درصد زنان در آن بالاتر بود. خوشه دوم شامل 1/26 درصد از پاسخگویان بود که پایگاه اقتصادی اجتماعی آنها بالاتر بوده و اهمیت بیشتری به سبک فراغتی بدن، رسانه و تفریح می دادند و درصد مردان در آن بالاتر بود. رابطه بین هویت ها و سبک های فراغتی در هر خوشه بررسی شده و سهم پایگاه اقتصادی اجتماعی در این روابط تعیین شده است.