درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ اسلام و سیره

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
تاریخ و سیره شناسی کلیات
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۷٬۷۰۹ مورد.
۲۱.

شخصیت عباس بن عبدالمطلب و تأثیر گفتمان سیاسی عباسیان بر شکل گیری آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۶۰ 133 - 155

کلیدواژه‌ها: تاریخ اسلام شخصیت صحابه عباس بن عبدالمطلب عباسیان علویان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵ تعداد دانلود : ۱۲۶
عباس بن عبدالمطلب صحابی و عموی پیامبر(ص) است. وجود روایات متعارض در منابع روایی، رجالی و تاریخی درباره او و جایگاهش به عنوان نیای خاندان عباسی که سرآغاز آن با تدوین منابع اسلامی مقارن و حاکمیتشان به سبب مناقشات با علویان با بحران مشروعیت مواجه بود، لزوم بررسی شکل گیری شخصیت رجالی وی از منظر تأثیر گفتمان سیاسی نوادگان وی را نمایان می سازد. این پژوهش به روش تحلیل تاریخی و با بهره گیری از منابع روایی، رجالی و تاریخی، نشان می دهد عباس تا فتح مکه مسلمان نشد و روایات مربوط به مدح وی و بزرگداشت معنوی او و خاندانش قابل اعتنا نیست. شخصیت تاریخی وی در سایه نیاز حکومت عباسیان به مشروعیت، در دو مرحله شکل گرفته است؛ نخست ناگزیر به همسونمایی با علویان بودند، اما در پی قیام حسنیان و بروز بحران مشروعیت، با تمسک به نظریه وراثت اعمام، به سلسله امامت عباسی و بزرگداشت مهره های آن از جمله عباس پرداخته اند.
۲۲.

تأثیر مجادلات نظامی بر پیدایش تشابه در تشکیلات نظامی عثمانی و صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۶ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶۱ ۶۲-۳۹

کلیدواژه‌ها: تشکیلات نظامی عثمانیان صفویان تاریخ جنگ مشترکات فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷ تعداد دانلود : ۴۸
در ساختار نظامی عثمانی و صفوی تشابهات بسیاری وجود داشته که گرته برداری و اقتباس، در کنار عوامل مختلف، جایگاه ویژه ای در پیدایی این مشابهت ها داشته است. اقتباس از طریق داده هایی که به اَشکال مختلف به سرزمین های مجاور منتقل می شد، انجام می گرفت. هر یک از این اَشکال اقتباس و انتقال اطلاعات، سهمی در ایجاد همسانی ها داشته اند که در این میان، گمانه بهره گیری از نتایج مجادلات نظامی در پیدایی تشابه در تشکیلات نظامی، جایگاه مهمی می تواند داشته باشد. در این پژوهش تلاش شده است تا چگونگی تأثیرگذاری نتایج و برآیندهای مجادلات نظامی در پیدایش تشابه در ساختار نظامی عثمانی و صفوی به عنوان مسئله تحقیق مورد بررسی قرار گیرد. دستاورد پژوهش نشان می دهد که اسارت فرماندهان و متخصصان نظامی عثمانی و نیز غنیمت گیری ادوات آتشین عثمانی، سبب ورود داده ها و ایجاد تشابه در ساختار نظامی صفوی شده و این گمانه را تقویت کرده است که نتایج مجادلات نظامی از عوامل تأثیرگذار بر پیدایش این تشابه بوده است.
۲۳.

شاخصه های فرهنگ عرب جاهلی و پیوند بین آنها از منظر قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۹۸) 7 - 42

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم رسول خدا فرهنگ عصر جاهلی فرهنگ قبیلگی تاریخ صدر اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۵۵
کنش ها و رفتارهای هر جامعه، در پرتو فرهنگ آن جامعه معنا می یابد و فهم درست اندیشه ها، رفتارها و رویدادهای هر جامعه ای، در گروی توجه به فرهنگ حاکم بر آن جامعه است. فرهنگ جامعه جاهلی نیز اثری مستقیم بر رفتارهای عرب ها داشت و می توان گفت ریشه برخی اختلافات مسلمانان، مانند وقایع بعد از رحلت پیامبر، به فرهنگ قبیلگی عرب بازمانده از عصر جاهلی برمی گردد. این پژوهش، شاخصه های اصلی فرهنگ عرب جاهلی و عناصر تشکیل دهنده آنها و رابطه بین شاخصه ها را به روش وصفی تحلیلی از منظر قرآن کریم مورد بررسی قرار داده است. یافته های این پژوهش، حکایت از آن دارد که شاخصه های فرهنگ عرب جاهلی از منظر قرآن کریم، در سه نظام: فکری، ارزشی و رفتاری قابل دسته بندی است و نظام فکری و ارزشی عرب جاهلی، رابطه ای دوسویه داشتند و آن دو، نظام رفتاری ویژه ای را به وجود آوردند. در نگاه قرآن، عناصر نظام فکری عصر جاهلی، مبنایی خرافه گرایانه و عناصر نظام ارزشی آن دوره، مبنایی خرافی و مادی گرایانه داشت و عناصر نظام رفتاری که برآمده از دو نظام فکری و ارزشی بود، نیز اغلب با ویژگی مادی گرایانه شناخته می شد. 
۲۴.

سیره اخلاقی حضرت زهرا (س) با تکیه بر مفاهیم قرآنی تقوا، عدالت و صبر

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۸ 57 - 72

کلیدواژه‌ها: اخلاق در قرآن تقوا سیره اخلاقی صبر عدالت فاطمه زهرا ‏‫(س)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۸۲
حضرت زهرا(س) الگوی برجسته سیره نبوی و فضائل اخلاقی در اسلام است. در این پژوهش برای نشان دادن سیره عملی حضرت زهرا(س) برای تحقق مهم ترین فضائل اخلاقی بر سه مفهوم اساسی قرآنی یعنی تقوا، عدالت و صبر، تأکیده شده است. تقوا حالتی در فرد است که به او مصونیت روحی و اخلاقی می دهد و باعث می شود وقتی در محیط گناه قرار می گیرد، گناه نکند. عدالت ریشه در هستى و فطرت انسان دارد و همه ابعاد وجودى عالم را در برمی گیرد. صبر و مقاومت نیز کیمیای اعظم و خمیرمایه پیروزی ها و پیشرفت هاست. این مقاله به دنبال درک عمیق تری از نقش والای حضرت زهرا(س) در ارتقای سیره اخلاقی جامعه است. برای این منظور ابتدا هر یک از مفاهیم عدالت، تقوا و صبر از منظر قرآن کریم بررسی شد و سپس ابعاد هریک از این مفاهیم در سیره عملی حضرت زهرا(س) مورد توجه قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که حضرت زهرا(س) از بزرگترین شخصیت های زن در تاریخ اسلام، نمونه ای بارز از تجسم این فضائل اخلاقی است و سیره آن حضرت می تواند الهام بخش زندگی روزمره ما باشد.
۲۵.

واکاوی لایه های عمیق یک زیارت؛ بازخوانی و تحلیل چند سفرنامه پیاده روی اربعین حسینی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال ۹ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۶ 93 - 114

کلیدواژه‌ها: سفرنامه نویسی زیارت اربعین زائر سفرنامه های عتبات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵ تعداد دانلود : ۸۶
ثبت و ضبط خاطرات سفر به ویژه سفرهایی که جنبه معنوی دارند، برای نویسنده آنها سبب ماندگاری و گاه بازیابی احساساتی می شود که فرد در طول سفر آنها را تجربه کرده است. در این میان نویسنده اطلاعاتی را از جامعه و مردمان منطقه ای که به آن سفر کرده نیز در اختیار خوانندگان قرار می دهد؛ اطلاعاتی که اگر با رویکردی تحلیلی بررسی شوند، می توان از لابه لای آنها به فهم عمیق تری از سفر دست یافت. مقاله حاضر کوشیده است از طریق بازخوانی برخی از سفرنامه های پیاده روی اربعین حسینی، نخست فهم معنای پس زمینه عناصر (ثابت یا متغیر) پُرتکرار پیاده روی اربعین را دریابد؛ سپس برای خوانش تحلیلی سفرنامه های اربعین حسینی، روشی ارائه دهد.
۲۶.

تاریخ اجتماعی- فرهنگی زردشتیان ایران در دوره صفویه و قاجاریه با تکیه بر سفرنامه ها(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۹۸) 149 - 178

کلیدواژه‌ها: زردشتیان عهد صفویه عهد قاجاریه سفرنامه ها تاریخ اجتماعی-فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۴۸
آیین زردشتی، یکی از کهن ترین ادیان جهان است که از سده ششم پیش از میلاد تا هفتم میلادی، دین رسمی ای ران بوده است. با ورود اسلام به ای ران، ان دک پی روان زردش تی که برای پیوس تن به دی ن ج دید مق اومت می کردند، متأثر از عوامل گوناگون به انزوا رفتند و با گذشت زمان، جمعیت زردشتیان به اقلیت های کوچک و پراک نده ای ف رو کاس ته ش د. بازماندگان پی رو آیین زردش ت که اک نون اغلب در ایران و هند زندگی می کنند، همچنان به آموزه هایی که پیامبرشان بدانها آموخته بود، باور دارند. در پژوهش حاضر به روش وصفی تحلیلی، تاریخ اجتماعی فرهنگی عامه زردشتیان مستند به اطلاعاتِ ارائه شده از سوی سفرنامه نویسان دوره صفویه و قاجاریه، شرح داده شده است. این بررسی، نشان می دهد که زردشتیان از دوره صفویه تا نیمه عهد قاجار، همواره از مسلمانان متمایز بودند و در زندگی دشوار خود، اغلب نقش کم رنگی در جامعه داشتند؛ ولی با وجود این، پایبندی به دین و سنّت خود را حفظ کردند. از اواسط دوره قاجار، اوضاع معیشتی زردشتیان با کمک پارسیان هند بهبود یافت و همین امر، سبب شد فشارها و تبعیض های موجود به مرور کم رنگ شود و زردشتیان به تدریج هویت ویژه خود را از لحاظ فرهنگی و اجتماعی بازیابند.
۲۷.

تأثیر فعالیت های فرهنگی علامه حلی در گسترش تشیع

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۷ 9-28

کلیدواژه‌ها: علامه حلی الجایتو ترویج تشیع باورهای شیعی مناظرات علامه حلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۷۸
علمای شیعه در دوره های مختلف تاریخ، باتوجه به شرایط سیاسی و پذیرش حکومت ها، در راستای پیشرفت اسلام، با حاکمان وقت همکاری می کردند. یکی از این برهه های تاریخی، دوران حکومت مغولان است. تسامح مذهبی مغولان به علت ناآگاهی از آیین اسلام و مذاهب اسلامی سبب شد تا این حکومت، با عالمان شیعه و اهل سنت همکاری داشته باشد. اهداف تحقیق حاضر، بیان تأثیر فعالیت های فرهنگی علامه حلی در گسترش تشیع در قالب ترویج باورهای شیعی، ایجاد مدارس سیار، تدوین کتب و مناظرات علمی است. این تحقیق با استفاده از روش تاریخی- تحلیلی و با بهره گیری از منابع تاریخی، کلامی، تراجم و فقهی انجام شده است. تلاش های علامه حلی باعث شد تا مذهب تشیع در مدّت زمان اندکی (709- 716ق) به عنوان مذهب رسمی در ایران اعلام شود و شیعیان در این فضا بتوانند فعالیت های علمی خود را گسترش دهند. علامه حلی با تربیت شاگردان و نیز پدیدآوری تألیفات در علوم فقهی، اخلاقی، کلامی و رجال و همچنین ایجاد مدارس سیار و مناظره با علمای اهل تسنن، نقش بسزایی در این پیشرفت ایفا کرد.
۲۸.

بروندادشناسی ضعف باور به ربوبیت تشریعی در رویکرد فرهنگی مکتب خلفا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال ۲۱ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۵۶) 87 - 106

کلیدواژه‌ها: باور قلبی ربوبیت تشریعی ساختار فرهنگی عصر خلفا مکتب خلفا عقلانیت خودبنیاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۶۹
این پژوهه با هدف بازنمود نقش ضعف باور به ربوبیت تشریعی در عرصه فرهنگی سامان یافته است. این مقاله با روش «توصیفی تحلیلی» و برحسب دستاورد یا نتیجه تحقیق، از نوع «توسعه ای کاربردی» و از لحاظ هدف تحقیق، از نوع «اکتشافی» و به لحاظ نوع داده های مورد استفاده، «کیفی» است. همچنین روش این تحقیق به علت استفاده از چهارچوب نظری، «منطقی» است. ازاین رو در مطالعه، دسته بندی گزارش ها و تحلیل تاریخ، از راهبرد «قیاسی» استفاده کرده است. بدین روی با رویکرد «تاریخی کلامی» و «روان شناسی اجتماعی»، برای گزینش چهارچوب نظری مناسب است و از تعامل دو علم همگون (کلام و روان شناسی) با تحقیقاتِ تاریخی بهره برده است. نتایج حاصل از تحلیل و ترکیب داده های جمع آوری شده نشان می دهد که «محوریت ارزش های مادی در هنجارسازی فرهنگی»، «تداوم رفتارهای اجتماعی جاهلی»، «عدم مرجعیت قرآن و سنت نبوی در کنشگری فرهنگی» و «به رسمیت شناختن ضدفرهنگ ها در جامعه» از جمله موارد مهم در بروندادشناسی ضعف باور به ربوبیت تشریعی در رویکرد فرهنگی خلفا به شمار می رود.
۲۹.

حکمرانی علوی در سنجه عدالت

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۹ 5 - 18

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) حکمرانی سبیل المسلمین عدالت قدرت مصلحت منفعت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۴۲
حکمرانی امام علی(ع) که در فرایندی قابل پیش بینی و تبیین پذیر شکل گرفت تا گسست پدید آمده در حیات اسلامی را التیام ببخشد، دوام چندانی نیافت و به زودی با چالش هایی روبه رو شد که در نهایت به شهادت آن جناب کشیده شد. این که چه عواملی موجب گروش مردم به سوی آن جناب و سپس گریزش برخی از سران آنان شد، پرسش اساسی است و مقاله با این فرضیه که اصرار بر برابری خواهی و عدالت گستری امام، موجب کنش و واکنش های پیش گفته شده، می کوشد تا به روش توصیفی-تحلیلی ابعاد آن را کاویده و پاسخ درخوری ارائه دهد. تقدم عدالت بر منفعت، مصلحت و قدرت در نگاه امام و معیاربودگی آن به عنوان قوام ملت، اساس همه کنش های سیاسی و فعالیت های معطوف به حکمرانی ایشان بود که به رغم همراهی اولیه مردم، با ناسازگاری های بعدی پیش رفت. پرداختن به این مسئله، برای امروزیان الگوی مناسبی را فراپیش می دهد تا تعامل بهتری با مردم داشته باشند. هر چند درباره امام، عدالت و حکمرانی وی، نوشته های بسیاری پدید آمده، اما با رویکرد حاضر، هم چنان خلأ مشهودی وجود دارد که بایستی به آن پرداخته شود.
۳۰.

گونه شناسی و بررسی کمّی کاربست مفهوم «جاهلیت» در بیانات معصومان (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۹۷) 7 - 41

کلیدواژه‌ها: روایات معصومان جاهلیت عصر جاهلیت حجاز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۱۳۶
واژه «جاهلیت»، مهم ترین و بارزترین اصطلاحی است که در یادکرد ساختار اجتماعی و ویژگی های رفتاری، اخلاقی و اعتقادی مردم منطقه حجاز در سالیان پیش از ظهور اسلام، به کار رفته است. مرور منابع حدیثی شیعه، نشان می دهد که معصومان:نیز در بیانات خود از این واژه در موضوعات متعدد و در مصادیق گوناگون استفاده کرده اند. در مقاله پیش رو، ابتدا به گونه شناسی و سپس به بررسی کمّی و تطبیقی اخبار دسته بندی شده، اشاره شده و رهاورد آن در جهت دستیابی به چارچوب اجمالی اندیشه معصومان:درباره عصر جاهلیت و بازخوانی مصادیق و چگونگی یادکرد از دوره جاهلیت، مورد استفاده قرارگرفته است. نتایج تحقیق، نشان دهنده همسو بودن دیدگاه معصومان:با یکدیگر درباره عصر جاهلیت است؛ بااین تفاوت که این اصطلاح، از سوی هریک از معصومان:متناسب با اهداف متفاوت به کار رفته است و کم شمار یا پُرشمار بودن کاربرد آن در دوره های مختلف و نیز درنگ در تنوع موضوعات و مصادیق آن، می تواند زوایای تازه ای درباره نگاه معصومان:نسبت به مفهوم جاهلیت را آشکار نماید.
۳۱.

تحلیل تاکتیک های الموفق بالله عباسی برای فرونشاندن شورش صاحب الزنج(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۹۸) 121 - 148

کلیدواژه‌ها: زنگیان علی بن محمد (صاحب الزنج) الموفق بالله خوزستان جنوب عراق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۱۰۸
شورش بردگ ان به ره بری ع لی بن مح مد صاح ب الزنج (م.270ق) علیه خ لافت عباسی، یکی از مهم ترین رویدادهای میانه قرن سوم هجری است. زمینه های مساعد برای قیام بردگان از یک سو، و نبوغ شخص علی بن محمد از سوی دیگر، سبب شد که شورش طرف داران او به تشکیل حکومت و ساخت شهرها و پیام دهای متع ددی برای م ردم خوزس تان و جنوب عراق منجر شود. زنگیان بارها نیروهای خلافت را در هم شکستند؛ ولی در نهایت، الموفق بالله عباسی (278ق) توانست در طیّ یک جنگ فرسایشی سه ساله، زنگیان را شکست دهد و به شورش و حکومت پانزده ساله آنان پایان دهد. در این مقاله با رویکرد وصفی- تحلیلی، به بررسی تاکتیک های الموفق بالله بر ضدّ زنگیان و دلایل موفقیت آنها پرداخته شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، شاخص ترین تاکتیک های موفق عبارت بودند از: هوشیاری و جلوگیری از اسارت در کمین های زنگیان، فراهم آوردن تجهیزات لازم نظامی روز مثل کشتی های جنگی برای نبرد در باتلاق ها و رودخ انه ها و خن دق ها، نظ م دادن به دخ ل و خ رج دربار خلافت و پرداخت منظم مستمری نظ امیان درگیر ج نگ با زنگیان، امان دادن به زنگیان فراری و در نظر گرفتن مقرّری برای آنان، استفاده از اطلاعات نظامی و امنیتی زنگیان فراری، کوشش برای آزاد ساختن نوامیس مسلمانان گرفتار در چنگ زنگیان، جلب اعتماد عمومی از طریق تعمیر راه ها و مرمت پل ها و سرانجام توسعه بازرگانی در مناطق پس گرفته شده از زنگیان.
۳۲.

پویش فرهنگی شعوبیّه با محوریت برجسته سازی و برساخت روایات(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۹۹) 123 - 142

کلیدواژه‌ها: شعوبیه امویان ایرانیان نژاد عرب منازعات قومی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۱۳۶
با تسلط دودمان بنی امیه بر نظام سیاسی اسلام، تفکر برتری عرب بر عجم رواج یافت. گسترش روایاتی با مضمون برتری نژادی عرب ها از سوی اخباریون وابسته به خلافت، واکنش نومسلمانان، به ویژه طرف داران جنبش شعوبیّه را در پی داشت و اهل تسویه با هدف احراز و بازسازی فرهنگ ملی، منطبق با جوهره اسلام راستین، از راه برجسته سازی و گاه برساخت روایات، به نفی پان عربیسم اموی مبادرت کردند.این پژوهش با تکیه بر روش وصفی تحلیلی، آهنگ آن دارد تا چرایی و چگونگی واکنش نهضت شعوبیّه به رویکرد امویان را بررسی کند. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که در دوره اموی به دلیل سیطره خفقان آور نظام سیاسی، شعوبیّه نخست در چالشی تساوی خواهانه برای نفی برتری عرب و کسب هویت ملی مستقل، دست به برجسته سازی و گاه ساخت روایات زدند و سپس، قلمروی این پویش فرهنگی به عرصه های دیگر در حوزه: ادبیات، تاریخ، تفسیر، عرفان و مانند آن گسترش یافت
۳۳.

مناسبات سیاسی- اجتماعی ایرانیان یمن (ابناء) در سه قرن نخست هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۹۷) 101 - 118

کلیدواژه‌ها: ایران پیش از اسلام یمن ابناء زیدیه تاریخ تشیع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵ تعداد دانلود : ۱۳۳
یکی از موضوعات شایسته پژوهش در تاریخ روابط ایرانیان با اسلام، مناسبات سیاسی و اجتماعی ایرانیان با یمنی ها و نقش آنان در شکل گیری حکومت زیدیه در آن سرزمین است. زیدیه به عنوان یک فرقه شیعی، در اوایل قرن دوم هجری در دوران امویان پدیدار شد. قبل از ورود اسلام به یمن، خسرو اوّل (570 628م)، لشکری را به درخواست سیف بن ذی یزن، حاکم یمن، به آن سرزمین اعزام نمود. این سپاه، به فرماندهی وَهَرز دیلمی، پس از جنگ با احباش و اخراج آنان از یمن، در همان خطه استقرار یافتند. این اقلیت ایرانی که به «ابناء» شهرت یافتند، توانستند حاکمان مطلق آن نواحی شوند. در سال ششم هجری، یکی از والیان ایرانی یمن به نام «باذان»، به اسلام گروید و به دنبال اسلام آوردن وی، گروه زیادی از ایرانیان و قبایل صنعاء، بدون جنگ و خونریزیاسلام آوردند. این مقاله، با استفاده از روش پژوهش تاریخی مبتنی بر وصف و تحلیل، در پی آن است که نقش ایرانیان در حکومت زیدیه یمن و مناسبات ایشان با این حکومت را از آغاز تا قرن سوم هجری بکاود. یافته های پژوهش، نشان می دهد که ایرانیان در تشکیل حکومت زیدیه، نقش مهمی داشتند و این عمل، به نوعی واکنش در مقابل خلافت اسلامی نیز بود. همچنین، بزرگ ترین خدمتی که ابناء در حقّ اسلام انجام دادند، سرکوب اهل رده و سایر فتنه هایی بود که جامعه اسلامی در آن روزگار بدان دچار شده بود .
۳۴.

پیامبرشناسی در اروپا؛ بررسی موردی سامانه چند دانشگاه شاخص در دهه اخیر

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۸ 87 - 106

کلیدواژه‌ها: اسلام شناسی در غرب سیره پژوهی در غرب مصالعات اسلامی در اروپا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۶۳
سیره پیامبر اسلام(ص) همواره مورد توجه خاورشناسان بوده است. این توجه در دهه های اخیر به سبب رشد فزاینده مهاجرت مسلمانان به اروپا، حضور پررنگ تر محققان مسلمان در فضاهای علمی و آکادمیک اروپا، گسترش تبلیغات رسانه ای در راستای اسلام رحمانی و یا ترسیم فضای تروریسم و اسلام هراسی رو به فزونی نهاده است. گام نهادن در این مسیر مطالعاتی، همچون سایر حوزه های تحقیقاتی، مستلزم آشنایی محقق با سایر اقدامات انجام شده در این حوزه و شناخت پیشینه کار است. وارسی دقیق مطالعات سیره پژوهی سال های اخیر در دانشگاه های اروپا نشان می دهد که اگرچه این رویکرد پژوهشی در دانشگا ه های متعدد اروپایی دنبال می شود و مختص یک کشور خاص نیست اما اخیرا به طور برجسته تری در دانشگاه های بریتانیا و آلمان پی گرفته شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که دانشگاه های پادربورن، هامبورگ، گوته، توبینگن، مونستر، آکسفورد، اوپسالا از مهم ترین مراکز علمی فعال در این حوزه هستند. انجام پروژه هایی تحت عنوان «سیر دگردیسی محمد از انسان به ابرانسان»، «پیامبرشناسی مسیحی با نگاهی به یهودیت و اسلام» و انتشار کتاب هایی مانند مطالعه هرمنوتیکی سیره پیامبر و تفکر تفسیری و سیره پیامبر نمونه هایی از اقدامات انجام شده در این مراکز است.
۳۵.

سیر تطور انگاره «رجعت» تا انتهای عصر غیبت صغری با تأکید بر تأویل آیات قیامت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۶ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶۱ ۳۸-۷

کلیدواژه‌ها: رجعت رجعت حضرت علی (ع) آیات قیامت تأویل غلو طیف مفضل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۴۵
انگاره «رجعت» از جایگاه ویژه ای در میان محافل حدیثی و کلامی امامیه متقدم برخوردار بود. از منظر کلامی مهم ترین دلیل اثبات رجعت نزد امامیه، استناد به گزارش های فراوان روایی و تفسیری است. با این حال، داشتن تلقی صحیح از گزارش های مرتبط با رجعت، منوط به شناسایی تاریخ اندیشه و جریان های مربوط به دوره های کاربرد این اصطلاح است؛ زیرا فرایند بسط و تثبیت آموزه ای اعتقادی همانند رجعت، حاصل مجموعه ای از کنش های مختلف است. در پژوهش حاضر تلاش شده است با رویکردی تاریخ انگاره ای به بررسی این مسئله پرداخته شود و از میان گزارش های موجود، دسته مهمی از این گزارش ها که عمدتاً مشتمل بر تطبیق یا تأویل برخی از آیات است، بررسی شده و سیر تطور انگاره رجعت در گزارش های مربوطه تا پایان دوره غیبت صغری واکاوی شده است. این پژوهش نشان می دهد که در سده اول قمری کاربرد انگاره «رجعت» به معنای بازگشت و نامیرایی حضرت علی(ع)، توسط سبائیه مطرح شد؛ در سده دوم تقابل با عامه و تثبیت دکترین کلامی شیعه درباره انگاره «رجعت» شکل گرفت؛ در سده سوم مؤلفه های جدید به هسته روایات سده دوم هجری افزوده شد و در نهایت، در دوره غیبت صغری، گسترش و انعکاس روایات تأویل رجعت در مکتوبات حدیثی را شاهدیم.
۳۶.

جای نمایی مسیر سفرنامه غیاث الدین نقاش در جغرافیای چین امروز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۶۰ 39 - 52

کلیدواژه‌ها: راه ابریشم تیموریان دودمان مینگ روابط ایران و چین سفرنامه غیاث الدین نقاش جغرافیای تاریخی یام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۱۰
در آذر 798 کاروانی از سوی حکومت تیموریان به چین فرستاده شدند. از آن میان، «غیاث الدین نقاش» مأمور شده بود آنچه را در سفر می بیند، قلمی کند و سپس سفرنامه ای گرد آوَرَد. سفرنامه پس از ورود به خاک چین، شهرها و منزلگاه هایی را به نام فارسی می نگارد؛ که گاه با توجه به نام چینی، گاه با ملاحظه نشانه یا نمادی از شهر و گاه براساس فضای طبیعیِ منزلگاه، نامی را انتخاب کرده است. در این نوشتار تلاش شده است با بررسی میدانی، کتابخانه ای و نیز تصاویر ماهواره ای آنلاین، مسیر رفت و برگشت مشخص و اسامی منزلگاه ها و شهرهای سفرنامه مطالعه و در جغرافیای چین امروز و با نام های کنونی آنها مطابقت داده شود. گفتنی است سفرنامه گاه افتادگی هایی دارد که تلاش شده است مسیرهای احتمالی طرح شود و مورد کنکاش قرار گیرد
۳۷.

بررسی تاریخی وجود سازمان وکالت در مدینه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۹۹) 29 - 60

کلیدواژه‌ها: امامان شیعه شیعیان سازمان وکالت مدینه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵ تعداد دانلود : ۱۱۵
ازمان وکالت، مهم ترین تشکیلات مخفی در میان شیعیان در عصر حضور ائمه:است. این تشکیلات، در مواجهه با محدودیت های ارتباط با امامان، در مناطقی که شیعیان سکونت داشتند، نمایندگانی داشت. مدینه النبی، به عنوان مرکز حضور ائمه:، در طول تاریخ یکی از مکان های حضور شیعیان بوده است.این پژوه ش، بر آن اس ت تا با بررس ی روایت ه ایی که افرادی را به عنوان وکیل در مدینه معرفی نموده، به این سؤال اصلی پاسخ گوید که اساساً وجود سازمان وکالت در شهر مدینه، تا چه اندازه قابل اثبات است؟ این پژوه ش با روش وصفی تح لیلی و گردآوری اطلاعات با روش کتابخانه ای، این فرضیه را بررسی کرده است که ائمه:به دلیل پیشینه حضور در مدینه، کم بودن تعداد شیعیان این شهر و دشوار نبودن ارتباط با آنها در این شهر، وکیل نداشتند. یافته های پژوهش ضمن تأیید این فرضیه، نشان می دهد که بیشتر افرادی که به عنوان وکیل شهر مدینه معرفی شده اند، برخی از اساس وکیل نبوده اند، بعضی وکیل شهر دیگری بوده اند و برخی نیز برای انجام مأموریت در مدینه حضور داشته اند.
۳۸.

شناسایی مبانی فکری انجمن حجتیه و گرایش جوانان شهر تهران به اندیشه انتظار منفعل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۶۲ ۷۸-۵۳

کلیدواژه‌ها: انجمن حجتیه انتظار منفعل انتظار پویا جوانان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۶۲
انجمن حجتیه از جمله مراکزی است که اندیشه انتظار منفعل در دوران غیبت را تبلیغ و ترویج می کند. نظر به آنکه گرایش مذکور در تضاد با جریان فرهنگی انقلاب اسلامی و نظام برخاسته از آن است، می تواند پیامدهای منفی در جامعه اسلامی به همراه داشته باشد. از این رو در جریان پژوهش حاضر بر آن شده ضمن شناسایی مهم ترین مؤلفه های این اندیشه، به میزان گرایش جوانان شهر تهران به آن پرداخته شود. برای گردآوری داده ها، در بخش تاریخی از روش اسنادی و کتابخانه ای و در بخش میدانی از شیوه پیمایش و ابزار پرسش نامه استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز در بخش تاریخی با بهره مندی از روش تحلیل محتوای کیفی و در بخش میدانی با روش آماری صورت گرفته است. نتایج تحقیق گویای آن است که مخالفت با برپایی حکومت اسلامی در دوران غیبت، جدایی دین از سیاست، عدم مبارزه با ستمگران و مفسدان در عصر غیبت، بدعت شمردن فلسفه و عرفان، مخالفت وحدت با اهل تسنن و غیره، از مهم ترین مؤلفه های این اندیشه به شمار می رود. ضمناً این یافته ها حاکی از آن است که از نظر گرایش به مؤلفه های یادشده، 6/21 درصد از پاسخ گویان در سطح بسیار کم، 5/30 درصد در سطح کم، 37 درصد در سطح متوسط، 1/9 درصد در سطح زیاد و 8/1 درصد در سطح بسیار زیاد قرار دارند. در مجموع، با توجه به میانگین حاصله می توان گفت گرایش به مؤلفه های یادشده در بین جوانان شهر تهران در سطح کم ملاحظه می شود.
۳۹.

نقش آفرینی خاندان های محلی در تحولات شوشتر دوره افشاریه و زندیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۹۷) 177 - 204

کلیدواژه‌ها: شوشتر تاریخ محلی افشاریه زندیه خاندان ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۳۶
در دوره افشاریه و زندیه، تنش ها و درگیری های بسیاری در ایران با مح وریت خاندان های محلی اتفاق افتاد. تأثیرات این منازع ات را در مناطق مختلف، از جمله شوشتر، می توان ملاحظه کرد. تحولات سیاسی و اجتماعی در شوشتر در این دوره، با محوریت خاندان های واخُوشتِی خ ان و گُرگِین بیگ گرجی، خاندان ایلدرم بیگ چرکس و خاندان های بومی همچون اعراب آل کثیر و آل مشعشع شکل گ رفت.این مقاله، با روش وصفی تحلیلی و به مدد منابع کتابخانه ای، در پی پاسخ گویی به این مسئله است که نقش خاندان های محلی در تحولات سیاسی و اجتماعی شوشتر دوره افشاریه و زندیه چه بوده است؟ یافته های پژوهش، نشان می دهد که خاندان های محلی، به میزان نفوذ در حاکمیت و توان نظامی خود، در تحولات سیاسی و اجتماعی اثرگذار بودند. ماجرای صفی میرزای دروغین، شورش علیه نادرشاه، قتل عام مردم شوشتر و کوچ اجباری مردمان آن به خراسان، از جمله مسائلی بود که خاندان محلی شوشتر، در آن نقش مؤثر داشتند.
۴۰.

تأملی بر تمهیدات صفویان در ایجاد امنیت و رسیدگی به راه های حج(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۹۷) 143 - 175

کلیدواژه‌ها: صفویان حج مسیر حج خلافت عثمانی تاریخ اقتصادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۱۲۶
صفویان (907 1135 ق)، در راستای مشروعیت و مقبولیت بخشی به حاکمیت خود، اقدامات مهمی در زمینه های: سیاسی، نظامی، اقتصادی و مذهبی انجام دادند. از آنجا که آسان سازی و ایمن سازی سفر حج، همواره یکی از مؤلفه های اصلی قدرت پایدار در جوامع اسلامی محسوب می شد، صفویان ضمن برقرار کردن امنیت پایدار در سرحدات و شبکه ارتباطی قلمرو حکومت خویش، توجه بسیاری به احداث و تعمیر راه های ارتباطی، به ویژه مسیرهای زیارتی نمودند. ||  سال بیست و پنجم، شماره نود و هفتم، فروردین 140۳در این مقاله، با بهره جستن از روش وصفی تحلیلی، به این پرسش پاسخ داده شده که توجه صفویان به برقراری امنیت راه های حج و پیگیری مطالبات حجاج، تا چه اندازه در رونق حج تأثیر داشته است؟ یافته های این پژوهش، نشان می دهد اگرچه صفویان در برخی سال ها به دلایلی عزیمت ایرانیان به حج را ممنوع می کردند، اما در عین حال، به منظور کسب مشروعیت و تقویت حاکمیت خود، توجه ویژه ای به فریضه حج و امنیت راه های آن و پیگیری مطالبات حجاج ایرانی از عثمانی ها (699 1342ق) و حاکمان مسیر حج داشتند و این امر، رونق تجارت، رونق کاروان سراها و راهداری ها و رفع بیکاری را به دنبال داشت.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان