درخت حوزه‌های تخصصی

پویشها - کارکنشها (فعالیتها) و پدیده های تماشاگانی (فنونهای تئاتری) در ایران را به پژوهش و نظر این پژوهشگر می توان در نه ریختار (فرم گونه) گنجاند : 1) نمایشگری آیینی (RITUALSTIC PERFORMANCE) 2) نمایشگری کاروانی (PROCESSIONAL PERFORMANCE) 3) داستانگویی نمایشگرانه (DRAMATIC STORYTELLING) 4) نمایشگری گذرگاهی (STREET AND OUTDOOR PERFORMANCE) 5) نمایش عروسکی )PUPPET THEATRE) 6) نمایش خندستانی (FARCICAL PLAY) . نمایش سوگرنجهای دین سروران (PASSION PLAY) تماشاگان باختریسان (تئاتر به سبک غرب) (WESTERNINFLUENCED THEARE) تماشاگان گزینشدر آمیزی (تئاتر التقاطی تئاتر اکلکتیک) (ECLETIC THEATRE) در پژوهش حاضر ریختار شماره دو نمایشگری کاروانی در کانون نقد و نظریه پردازی قرار گرفته و چنین نتیجه گرفته شده که این ریختار تماشاگی (فرم تئاتری) خود بر بنیاد در و نمایه به سه گونه شاخه ای بخش پذیر است (1) نمایشگریهای سورکاروانی (مانند میرنوروزی) (2) نمایشگریهای سوگکاروانی (مانند نمایش قالی شویان در مشهد اردهال کاشان) و (3) نمایشگریهای آیفتمندی) (مانند نمایشواره های تمنای باران) از میان این گونه شاخه ای ریختار نمایشگری کاروانی گونه های نمایشگریهای سورکاروانی از میان رفته اند. نمایشگریهای سوگکاروانی که در دوران پیش از اسلام در ایران رواج داشته اند - و سوگ سیاوش نمونه ی برجسته ی آن بوده است - نیز از میان رفته اند - لیکن نمونه هایی که وابسته به مذهب تشیع می باشند همه ساله برگزار می گردند. نمایشگریهای آیفتمندی که نمونه ی کلان آن نمایشهای تمنای باران بوده است به تدریج جنبه های نمایشی خود را از دست داده اند و جنبه های نیایشی به خود گرفته اند.

سده جشن آتش زمستانی است که هزاران سال قدمت دارد. صورت همگانی این آیین در بسیاری از نقاط ایران محدود شده و یا از بین رفته است. برگزاری آیین سده در شهر کرمان هرگز به طور جدی تعطیل نشد؛ از این رو، برگزاری آن در این شهر صورتِ نمایشی محلی به خود گرفت که می توان آن را «پرفورمانسی» آیینی به شمار آورد. مضمون این نمایش آیینی مبارزه ی بین نور و ظلمت است. نقطه ی اوج نمایش که برافروختن آتش بزرگ است، همواره با جلوه-های نمایشی و مشارکت شرکت کنندگان، از جمله سوارانی که به عنوان سپاه زمستان به کوه آتش هجوم می-بردند، همراه بوده است. وانمود در اجرای نمایش چنان بود که گویی رزمنده ای بزرگ همراه با سپاهی نیرومند عازم پیکار است. خوراک بخشی از پرفورمانس آیینی است که در نمایش سده سوزی جایگاه ویژه ای دارد. این نمایش زمان و مکان مشخصی دارد که به همه-ی زمان ها و همه ی مکان ها می پیوندد. سده همچنین، با خرده نمایش هایی همچون جَشَن خوانی، که نوعی نقل مذهبی است، همراه است.