درخت حوزه‌های تخصصی

پیش فرضهای معرفت­شناختی، امور مفروضی هستند که به صورتی کم و بیش آگاهانه یا ناآگاهانه و اعم از اینکه پژوهشگران و استفاده­کنندگان از نتایج پژوهشها، نسبت به آنها آگاه باشند یا نباشند، در ورای فعالیتهای نظری و عملی حضور دارند و حتی بدیهی فرض می­شوند. ریشه بسیاری از اختلاف نظرها، انتقادها و مسائلی که امروزه درباره استفاده از روشها، شاخصها و فنون علم­سنجی در ارزیابی فعالیتهای علمی وجود دارد و باعث تردید در مبانی و چارچوب نظری و کاربردهای عملی آن گردیده است، به نبود توافق بر پیش فرضهای بنیادین معرفت­شناختی باز میگردد. از این رو، در راستای ایجاد اجماع هر چه بیشتر در بین پژوهشگران و توجه جامع به ابعاد مختلف ارزیابی فعالیتهای علمی ـ و نه سنجش ناقص و یک سویه علم و پژوهش ـ باید با شناسایی و به پرسش گرفتن پیش فرضها، به بررسی مجدد آنها و فراهم نمودن زمینه­ای برای تحلیل پیش فرضهای بنیادین پرداخت. این کار به ادراک بهتر وضعیت کنونی در این حوزه می­انجامد و جایگاه واقعی این حوزه را روشن­تر خواهد ساخت. از طرفی، استحکام مبانی نظری و عملی علم سنجی، مستلزم معماری و بازسازی پایه­های آن بر اساس پیش فرضهایی معتبر است. از این رو، تحلیل پیش فرضهای معرفت شناختی علم­سنجی، مبانی مستحکم تری برای آن فراهم خواهد کرد، و زمینه­های نظریه­پردازی و حتی عملیاتی شدن نتایج پژوهشها را تسهیل می­نماید. پژوهش حاضر در این راستا و برای نخستین بار به صورت نسبتاً جامع، به شناسایی، دسته­بندی، تبیین و تا حد امکان تحلیل پیش فرضهای معرفت­شناختی علم­سنجی پرداخته است.

ارزیابی میزان کارایی یا ناکارآمدی برنامه­های آموزشی نسبت به فلسفه آنها، نیازها، شرایط اجتماعی، مسائل اقتصادی، فناوری روز و بازار کار در تمامی حوزه های دانش، امری بدیهی و جاافتاده است. بازنگری در برنامه آموزشی کتابداری و علم اطلاعات نیز به دلیل ارتباط تنگاتنگ آن با مسائل، موضوعات و فناوری روز، اهمیت بسیاری دارد. بررسی نوشتارهای حوزه کتابداری و علم اطلاعات در ایران نشان می­دهد تمامی صاحب نظران و پژوهشگران، برنامه­های آموزشی این حوزه را با تحولات جاری و نیازهای جامعه ناهماهنگ دانسته و خواستار بازنگری در این برنامه­ها شده­اند؛ به طوری که ضرورت بازنگری در نظام آموزشی کتابداری و علم اطلاعات به صورت یک مفهوم کلیشه­ای درآمده است. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی موانع و مشکلات آموزشی کتابداری و علم اطلاعات در ایران و ارائه راهکارهایی به منظور بهینه سازی نظام آموزشی کنونی در این حوزه است. در این نوشتار، ده مورد از مهم ترین موانع آموزشی کتابداری و علم اطلاعات و راهکارهای غلبه بر آنها ارائه و تحلیل شده است. مقاله حاضر، بخشی از یک برنامه پژوهشی وسیع و مقدمه ای برای حرکت در مسیر تدوین چارچوبی برای آموزش کتابداری و علم اطلاعات در ایران به شمار میآید. با بررسی و تحلیل موانع و ارائه راهکارهای غلبه بر آنها، دیدگاه کلی و جدیدی شکل میگیرد که ما را به سوی یک نگرش جدید و نظام مند نسبت به آموزش در این حوزه، هدایت میکند

هدف: این پژوهش به منظور بررسی وضعیت انتشار داستان های دینی منتشر شده برای کودکان و نوجوانان بین سال های 1385-1380 انجام شده است. روش: این پژوهش به روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. جامعه آماری شامل 291 عنوان کتاب داستانی منتشر شده بین سال های 1385-1380 می باشد که برای شناسایی آن ها از پایگاه اطلاع رسانی خانه کتاب ایران استفاده گردید. یافته ها: یافته ها نشان داد که 77 درصد آثار توسط مردان و 23 درصد توسط زنان نوشته شد ه اند. همچنین 6/43 درصد آثار توسط تصویرگران زن و 7/56 درصد توسط تصویرگران مرد تصویرگری شده بودند. انتشار داستان های دینی فقط محدود به هفت شهر بود. بیش ترین آثار در سال 1385 و کم ترین آثار در سال 1382 منتشر شده بودند. گروه سنی «ب» و «ج» 8/47 درصد از آثار مورد بررسی را به خود اختصاص داده بود. میانگین تیراژ آثار برای کل ناشران 7246 نسخه، برای ناشران دولتی 4550 نسخه و برای ناشران خصوصی 7888 نسخه بود. مقایسه میانگین قیمت ها نشان داد که ناشران خصوصی برخلاف ناشران دولتی هر سال قیمت آثار خود را افزایش داده اند. اصالت/ارزش: با توجه به استقبال خوب خوانندگان از کتب داستانی دینی و حمایت دولت و نهادهای دولتی از انتشار این گونه آثار، پژوهش مستقلی در خصوص بررسی وضعیت انتشار آثار دینی صورت نگرفته است. این بررسی اولین پژوهشی است که در این حوزه صورت گرفته که ضمن بررسی نقش سازمان های مؤثر در زمینه نشر و حمایت از این نوع آثار، پیشنهادهایی را برای آشنایی مسئولان، ناشران و پدیدآورندگان با کاستی ها و نارسائی های موجود ارائه کرده و برنامه هایی جهت برطرف کردن مشکلات در سال های آتی پیشنهاد کرده است.

درچند دهة گذشته کاربرد شاخصهای کتابسنجی و علم سنجی به منظور ارزیابی عملکرد علمی پژوهشگران ، بیش از پیش رایج شده است. ازمهم ترین این شاخصها که ابزاری را برای مطالعات گسترده استنادی از جنبه های مختلف فراهم آورده، شاخص «استناد» است. به دلیل اهمیت این شاخص درارزیابیهای کیفی، پژوهش حاضر نیز با کاربرد آن، تولیدات علمی پژوهشگران ایرانی را درپایگاه ISI، مورد مطالعه قرارداده و ملیت استنادکنندگان به تولیدات علمی ایرانیان (به تفکیک استنادهای بومی، خود استنادی و استنادهای بین المللی براساس حدود مرزی کشورها و قاره ها) را مشخص نموده است. درادامه پژوهش، میزان همبستگی بین ملیت استناد کنندگان به تولیدات علمی ایرانیان با ملیت همکاران بین المللی پژوهشگران ایرانی، مورد سنجش قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان میدهد از کل استنادهای رسیده به تولیدات علمی ایرانیان، 2/49% از طرف پژوهشگران سایرکشورها و 8/50% ازطرف پژوهشگران ایران بوده است که از این میزان استناد رسیده از طرف ایرانیان، 73/30% خود استنادی نویسنده و 02/20% نیز ازطرف دیگر پژوهشگران ایرانی بوده است. با وجود اینکه منحنی نرمال فراوانی کشورهای استنادکننده به ایرانیان نشان میدهد وضعیت استناد به ایرانیان درسطح مطلوبی قرار ندارد، در میان کشورهای استناد کننده به ایرانیان، ایالات متحده آمریکا، چین و هندوستان و در میان قاره ها هم قارة اروپا و آسیا، به ترتیب بیشترین استنادکنندگان به تولیدات علمی ایرانیان می باشند. آزمون همبستگی بین میزان استناد 63 کشور استنادکننده به ایران در این پژوهش با میزان همکاری بین المللی پژوهشگران این کشورها با ایرانیان، معناداری ارتباط بین این دو متغیر را تأیید مینماید

تجهیز رایانه ها به دانش عرفی بشر همواره یکی از جاه طلبانه ترین اهداف علم هوش مصنوعی بوده است. میلیون ها دلار هزینه و هزاران ساعت زمان صرف شده تا رایانه ها بفهمند که “اشیا بالا نمی روند، بلکه می افتند” و “دویدن از راه رفتن سریع تر است”. پایگاه های دانش عظیمی ساخته شد، روش های خودکار و نیمه خودکار متن کاوی پیشنهاد شده و از انگیزه همکاری کاربران عادی اینترنت به نفع اکتساب این دانش بهره ها برده شده است. ولی رسیدن به روشی خودکار، مؤثر و کم خطا همچنان به صورت چالشی بزرگ پیش روی جامعه هوش مصنوعی باقی مانده است. هدف این تحقیق ساخت هستان شناسی دانش عرفی فارسی به کمک سه روش مبتنی بر الگو، ترجمه ماشینی و استفاده از منابع ساخت یافته است. با کمک سه پیکره مختلف فارسی هفت نوع رابطه و در مجموع هفتاد هزار اظهار (رابطه) استخراج شده و در قالب یک هستان شناسی ارائه گشت. نتایج بررسی گویش وران فارسی نشان داد که میانگین دقت روابط استخراج شده این هستان شناسی برابر با 75% برای روش مبتنی بر الگو، 70% برای ترجمه ماشینی و 100% برای اطلاعات استخراج شده از جعبه اطلاعات بود.

هدف: این پژوهش به دنبال بررسی دیدگاه جامعه کتابداری و اطلاع رسانی در خصوص تغییر در سه حوزه عنوان، محتوا و آموزش این رشته بوده و درصدد بررسی این مساله مبنایی است که تغییر در حوزه های مختلف کتابداری و اطلاع رسانی از دیدگاه متخصصان و کارکنان و دانشجویان این رشته چه اَبعاد و گستره ای را در بر می گیرد و اولویت تغییرات از نظر آنها می بایست به چه صورت باشد و آیا توافقی بین جامعه کتابداری و اطلاع رسانی در خصوص این تغییرات وجود دارد یا خیر. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و بنا به ماهیت موضوع، اهداف پژوهش و سؤالات، از پیمایش بهره گرفته شده است. در این پژوهش، نظرات 275 نفر از اعضای جامعه حرفه ای (هیات علمی، دانشجو و کتابدار) گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. برای آزمودن پرسش های پژوهش از آزمون-های آماری فریدمن، کروسکال والیس و تحلیل واریانس استفاده شد. یافته ها: نتایج آزمون فریدمن نشان داد که اولویت تغییر در بین جامعه کتابداری و اطلاع رسانی به ترتیب عبارت از تغییر در عنوان، محتوا و سپس آموزش است. همچنین آزمون کروسکال والیس و تحلیل واریانس نشان داد که سه گروه جامعه مخاطب نسبت به تغییر در حوزه محتوا و آموزش نظر یکسانی دارند ولی نسبت به عنوان رشته نظر یکسانی ندارند. اصالت/ارزش: تاکنون بحث های مربوط به تغییر در حوزه های مختلف کتابداری و اطلاع رسانی به صورت نظرات شخصی و بحث هایی بوده است که در اظهارنظرهای افراد مورد توجه قرار گرفته و یا تنها نظرات بخشی از جامعه این رشته منعکس شده است. در این تحقیق با مراجعه به نظرات سه گروه از اعضای جامعه حرفه ای کتابداری و اطلاع رسانی، اولویت مورد نظر آنها برای تغییر در عنوان، محتوا و آموزش رشته مورد بررسی قرار گرفته است.

برون سپاری خدمات ، شیوه ای ست که به مدیران کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی امکان میدهد تا از امکانات و خدمات شرکتها و سازمانهای بیرون از کتابخانه برای دستیابی به اهداف خود بهره برداری کنند . با اینکه برون سپاری خدمات در کتابخانه های ایران انجام شده اما ابعاد مختلف آن هنوز در متون کتابداری بررسی نشده است . در برون سپاری خدمات ، بایدها و نبایدهایی وجود دارد که آگاهی از آنها برای مدیران ضروری به نظر میرسد . در این مقاله ، ابتدا متونی که در زمینه مفهوم برون سپاری نوشته شده ، مرور خواهد شد ، سپس فواید و بایدها و نبایدهای پیش از عقد قرارداد برون سپاری بررسی میشود...

هدف پژوهش حاضر، بررسی ارتباط بین شاخص های شش گانه مدیریت دانش و مقیاس وبومتریک است. برای انجام این پژوهش توصیفی و مقطعی و کاربردی از پرسشنامه استفاده شده است. پس از سنجش روایی و پایایی، بر اساس نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده سهمیه ای، پرسشنامه پژوهش بین 355 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه های تهران، اصفهان، تربیت مدرس، الزهرا، مازندران، گیلان، یزد، اراک، و رازی توزیع گردید. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان داد که بین شاخص های شش گانه مدیریت دانش و مقیاس وبومتریک همبستگی مثبت وجود دارد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان مشارکت و همکاری علمی دو کشور ایران و مالزی در تولید علم جهانی طی سال های 1975 تا 2008 انجام گرفته است. روش: پژوهش حاضر به روش علم سنجی انجام گرفت و در آن به روند همکاری دو کشور در بازه زمانی مورد نظر، ملیت نویسندگان اول در تولیدات علمی مشترک دو کشور، سایر کشورهای مشارکتکننده در تولید علم مشترک ایران و مالزی، حیطه موضوعی اصلی که دو کشور در آن همکاری داشته اند، و پرتولیدترین نویسندگان و مؤسسه های علمی-پژوهشی ایرانی در همکاری با مؤسسه های مالزیایی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت یافته: نتایج پژوهش نشان داد که نخستین همکاری علمی دو کشور در سال 1975 انجام گرفته و روند این همکاری طی 34 سال مورد بررسی، سیری صعودی را پیموده است. بیش ترین تعداد مشارکت علمی مربوط به سال 2008 بوده است که دو کشور، 87 تولید علم مشترک انجام داده اند. شیمی پرتولیدترین حیطه موضوعی در مشارکت علمی دو کشور بوده است. ضمن اینکه دو دانشگاه مالایا و ساینس مالزی بیش ترین سهم را در تولیدات علمی مشترک دو کشور دارا بوده اند. واژه های کلیدی: همکاری علمی، تولید علم، ایران، مالزی، علم سنجی

کتابخانه ها به دلایل گوناگونی نمیتوانند با اتکا به منابع خود به نیاز کاربرانشان پاسخ گویند. به همین دلیل، از سالها پیش به اشتراک منابع و همکاری متقابل روی آورده اند تا بتوانند از منابع یکدیگر برای پاسخ به نیاز مراجعان خود استفاده کنند. بدین ترتیب، نیاز به فهرستگانها نیز به عنوان ابزاری برای آگاهی از محل منابع شکل گرفت، زیرا کاربران برای دسترسی مؤثر به اطلاعات در ابتدا باید از محل نگهداری منابع آن آگاهی یابند. با وجود این، با کاربردهای وسیع فناوری اطلاعات در کتابخانه ها، نیاز به ابزارهایی مانند فهرستگانها مورد تردید قرار گرفت. به همین دلیل، در این مقاله، ضرورت وجود فهرستگانها در دنیای کنونی بررسی میشود. بدین منظور، ابتدا به اجمال به تأثیر فناوری اطلاعات بر کتابخانه ها اشاره و لزوم تداوم اشتراک منابع بررسی میشود. در ادامه، تاریخچة فهرستگانها بیان و انواع فهرستگانها مورد بحث و بررسی قرار میگیرند. در پایان نیز تأثیر فناوری اطلاعات بر فهرستگانها و تحولات آنها تبیین و نمونه هایی از فهرستگانها در عصر اطلاعات معرفی میشوند. روند توسعة فهرستگانها نشان میدهد هنوز هم نیاز مبرم طرحهای اشتراک منابع محسوب میشوند و در میان مدت کارآیی خود را حفظ خواهند کرد.

علم و پیشرفت های علمی نیازمند بستری از تعاملات، میان رشته های علمی مختلف است. در عصر حاضر با توجه به تخصصی شدن حوزه های موضوعی، روابط بین رشته ای در هر مطالعه ای اجتناب ناپذیر می نماید. کتابداری و اطلاع رسانی رشته ای است که همانند سایر رشته ها، مبانی و اصول نظری خاص خود را دارد. به نظر می رسد بسیاری از نظریات و اصول مطرح شده در این علم از سایر رشته های علمی به وام گرفته شده است؛ از این رو پژوهش حاضر بر آن است تا با بررسی و مطالعه نظریات موجود در این رشته، ریشه ها و خاستگاه های این نظریات را کشف کرده و بدین ترتیب ماهیت میان رشته ای کتابداری و اطلاع رسانی را مشخص کند.