درخت حوزه‌های تخصصی

هنجارها و ناهنجارهای اجتماعی از موضوعات مورد بحث در علم جامعه شناسی است. در جامعه شناسی، «هنجار» قاعده و معیاری است برای رفتار و تنظیم روابط که اکثریت از آن پیروی می کنند و عدم پیروی از آن مجازات در پی دارد. از طرفی، هنجارها رفتارهای معینی اند که بر اساس ارزش های اجتماعی قرار دارند و با رعایت آن ها جامعه انتظام پیدا می کند. مام علی (ع) ربع قرن پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) و با مشکلاتی که در جامعه اسلامی به وجود آمد، به عنوان رهبر حکومت اسلامی زمام امور را در دست گرفته، به اصلاح امور جامعه پرداختند. کلام علوی در نهج البلاغه به خصوص بخش های عمده ای از آن که در زمان حکومت و مسئولیت مستقیم ایشان در اداره امور جامعه، ایراد گردیده در این زمینه از اهمیت خاصی برخوردار است. ین مقاله در پی بیان دیدگاه نهج البلاغه و تجزیه و تحلیل هنجارها و ارزش هاست تا از این طریق بتوان به راهکارهایی مطمئن جهت تقویت هنجارهای مفید، کنترل ناهنجاری، و تبدیل ارزش ها به هنجارهای اجتماعی دست یافت. معارف نهج البلاغه در این زمینه حاکی از آن است که امام علی (ع) علاوه بر تشویق مردم و ایجاد عوامل و شرایط برای پیروی از هنجارهای دینی، برای حفظ نظم و وحدت در جامعه، به پیروی از هنجارهای مفید اجتماعی توصیه و بر عدم پیروی از هنجارهای مضر و جاهلی آن تاکید داشتند.

از جمله منابع مورد استفاده در بررسی تاریخ اندیشه اسلامی، سیره معصومان(ع) به ویژه روایات مستند به ایشان است. حساس ترین دوره تاریخ در سیر تحول اندیشه سیاسی اسلام، آغاز دوران بنی امیه و تبدیل خلافت به سلطنت در این دوران است. در این میان امامان شیعی(ع) بنا بر وظیفه الهی در جهت حفظ و احیای اندیشه اسلامی اقدامات خاصی انجام دادند. در این نوشتار جهت گیری امام سجاد(ع) در حساس ترین دوره تاریخ اسلام، بر اساس «صحیفه سجادیه» مورد بررسی قرار گرفته است تا راهبرد ایشان در جهت حفظ خط امامت شیعی آشکار شود.