سیدعلی خامنه ای

با توجه به اینکه کارآمدی، مقوله ای زمینه مند است، بررسی آن در چهارچوب مبانی نظری هر نظام سیاسی ضروری است. براین اساس در این نوشتار تلاش شده به این سؤال که مؤلفه های کارآمدی نظام سیاسی دینی در گفتمان مقام معظم رهبری چیست؟ پاسخ داده شود. برای این منظور از نظریه چهار سطحی از کارآمدی (که برای کارآمدی مؤلفه هایی مختلف در چهار بُعد اساسی ایده، ساختار، کارگزار و عملکرد قائل است) به عنوان نظریه مبنا استفاده شده است. از روش پدام نیز به عنوان روش تحلیل بهره برداری شده تا پاسخ سؤال اصلی ارائه شود. تحلیل، دیدگاه های رهبر معظم انقلاب نشان می دهد که ایده اصلی ایشان، مقوله حکومت اسلامی مبتنی بر ولایت فقیه است و کارآمدی نظام سیاسی در سطوح چهارگانه نیز مبتنی بر این ایده سامان یافته اند. مؤلفه هایی مانند پاسخگویی به نیازهای زمانه در سطح ایده، ساختار مبتنی بر عدالت و شایستگی در سطح ساختار، ساده زیستی و شجاعت در سطح کارگزار و قانون گرایی در سطح عملکرد، مؤلفه های کارآمدی شناسایی شده اند.

بیانیه گام دوم انقلاب درصدد تبیین مسیر چهار دهه دوم انقلاب اسلامی است. اهمیت این سند سبب شده تا پژوهشگران از ابعاد مختلفی آن را تحلیل نمایند. نگارندگان با توجه به دشمنی کشورهای سلطه گر با جمهوری اسلامی ایران و اینکه کشورمان تجربه چندین دهه مقاومت در برابر استبداد داخلی و استکبار خارجی را دارد؛ درصدد تبیین مؤلفه های مقاومت در این بیانیه هستند. برای این منظور از روش تحلیل مضمون بیانیه استفاده نموده اند. نتیجه تحقیق نشان می دهد مقاومت در بیانیه گام دوم با دوازده مؤلفه قابل تبیین است که عبارتند از: بی اعتمادی به دشمن، مرزبندی با دشمن، اجتناب از سبک زندگی غربی، جهاد علمی، تمدن سازی، کسب اقتدار، روحیه جهادی، اتکا به توان داخلی، دین مداری، تقویت اقتصاد، پایبندی به ارزش ها و ایستادگی در برابر دشمن.

امروزه بررسی های تطبیقی (مقایسه ای) منجر به شناخت نقاط قوّت و ضعف و هم چنین آشنایی با مبانی اشتراک و افتراق نظرات دو متفکر می گردد. مقایسه آرای این دو در موضوعاتی خاص، چنانچه از دو فرقه متفاوت از یک دین باشند، امکان روشنگری، تقریب مذاهب یا اتّحاد میان فرقه های یک دین را افزون می سازد. آیت الل ه خامنه ای مرجع شیعی ایرانی و شیخ یوسف القَرضاوی عالم سنّی مذهب مصری، هر دو از اندیشمندان معاصرند که شخصیت علمی، اجتماعی و سیاسی آنان، تأثیر بسیاری در تاریخ جهان اسلام ایجاد نموده است. پژوهش حاضر در پی رسیدن به مبانی اشتراک و اختلاف دیدگاه های آن دو و نقد و بررسی آن هاست. از این رو با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد تطبیقی چنین به دست آمد که این دو عالم بزرگ دینی در دو مسأله نگاه به انتخابات با توجّه به دو اصل قرآنی «شورا و مشورت» و «وحدت و یکپارچگی» که تقویت حکومت اسلام را در پی دارد و هم چنین کیفیت استهلال و اثبات آغاز ماه قمری با یکدیگر اشتراک نظر دارند؛ که البتّه در مورد هر دو دیدگاه، مناقشاتی وجود دارد. از سوی دیگر، در نگاه به مسأله، عصمت، مهدویت، مرجعیت و نیز قضاوت زنان تفاوت اساسی در آرای طرفین مشاهده می شود.

با ظهور انقلاب اسلامی، ارزش های دینی به عرصه عمل وارد شد و از آن زمان تجربیات یگانه ای در تمامی عرصه های سازمانی و مدیریتی به دست آمد؛ هدف از انجام این پژوهش بررسی سواد انقلابی از منظر امام خمینی و مقام معظم رهبری می باشد. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش کیفی و از نوع گراند تئوری می باشد. این پژوهش به دنبال مفهوم سازی سواد انقلابی از بیانات بنیان گذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی و همچنین سخنان مقام معظم رهبری است به این معنا که داشتن سواد انقلابی می تواند نشان از توان رشد و مهارت های پیش نیاز رفتارهای انقلاب اسلامی باشد که به صورت تمام خوانی تا رسیدن به اشباع نظری مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج نشان داد از سه نوع شناسه گذاری (مفهوم سازی) باز، محوری، انتخابی، 450 گزاره، 50 شناسه و مفهوم، ۲۰ مقوله و ۶ فرامقوله به نام متغیرهای علی، م حوری، م داخله گر، راهبردی ، زمینه ساز و پیامدی به دست آمد. مفهوم «سواد انقلاب اسلامی» به عنوان مقوله محوری انتخاب شد و عوامل مورد نظر مرتبط در الگوی به دست آمده ارائه گردید. عوامل ع بارت اس ت از بصیرت انقلابی، ایمان انقلابی و تعالی گرایی به عنوان عوامل محوری؛ معنویت گرایی، خودسازی، آخرت گرایی و اسلام گرایی به عنوان عوامل زمینه ساز؛ روحیه انقلابی، عزم راسخ، انسجام انقلابی و تعهد انقلابی به عنوان ع وامل راه بردی ؛ ح افظ انقلاب، قانونمندی، عمل گرایی، خدمتگزاری و م دیریت ج هادی به عنوان عوامل پیامدی؛ بینش انقلابی و ویژگی انقلابی به عنوان عوامل مداخله گر؛ تفکر انقلابی و آگاهی انقلابی به عنوان عوامل علی.

این مقاله به بررسی سنت نصرت الهی در اندیشه قرآنی آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی ایران می پردازد. سنت نصرت الهی که در دو آیه «وَلَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ» و «إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُم» مطرح شده، بر حمایت خداوند از کسانی که در راه حق تلاش می کنند، تأکید دارد. اهمیت بررسی تفسیر آیت الله خامنه ای از این آیات از چند جهت است: تأثیر بر سیاست خارجی، الهام بخشی به جوامع مذهبی، تبیین رابطه دین و سیاست و درک چالش های معاصر. در این تحقیق، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و بررسی گفتارها و نوشتارهای ایشان، تمامی مواردی که این آیات در آن به کار رفته، استخراج و طبقه بندی و تحلیل شده است. نتایج نشان می دهد که از نظر ایشان، نصرت دین ابعاد و سطوح مختلفی دارد و فراتر از جهاد نظامی است. ایشان بر تلاش فکری و علمی و فرهنگی نیز تأکید می کند؛ همچنین نصرت الهی نسبت به مؤمنان را شامل کمک های مادی و معنوی می داند که به طرق غیرمنتظره صورت می گیرد. مصادیق نصرت الهی در دوره معاصر شامل برپایی نظام جمهوری اسلامی ایران، پیروزی در جنگ تحمیلی و پیدایش موج بیداری اسلامی است. ثمره نصرت الهی، عزت و وحدت و اقتدار است. به علاوه، نسبت نصرت دین الهی و نصرت مؤمنان، نامتوازن و پیروزی برای مجموع مؤمنان است.