حکمرانی فرهنگی

هدف تحقیق حاضر، بررسی مسئولیت و نقش دولت اسلامی در حوزه ی فرهنگ از منظر آموزه های حکمرانی و سازه های مفهومی همانند آن(سیاست گذاری، مهندسی، مدیریت) است. مساله ی تحقیق، شناسایی نقش بایسته یا اولویت دار برای نظام اسلامی در قبال فرهنگ و سوال تحقیق از چگونگی اداره ی امور عمومی در حوزه ی فرهنگ است. روش تحقیق، تحلیل محتوای بیانات امام خمینی(ره) در کتاب صحیفه می باشد. ایشان در مقام فقیه، دغدغه دار و پرچمدار حراست از حوزه ی فرهنگی اسلامی، رهبری انقلاب فرهنگ ایران و بنیان گذار جمهوری اسلامی، محوری ترین مرجع برای چنین تحقیقی می باشند. بررسی 335 متن استخراج 68 کد غیرتکراری و مقوله بندی آنها در 8محور نشان می دهد نظام اسلامی بسته به بسط ید و مبتنی بر نظریه ی ولایت مطلقه ی فقیه به عنوان زمینه ی اصلی طرح و اجرای هرگونه نظریه ی حکومتی و مدیریتی در جغرافیای ایران، نخست نسبت به حوزه ی فرهنگ و ورود به آن برای هدایت و راهبری، مسئول و مکلف و مجبور است و دوم این تکلیف را در موقعیت های گوناگون به اقتضای قدرتی که دارد و وضعیتی که حوزه ی فرهنگ دارد بایستی یا می تواند به شکل سیاست گذاری، مهندسی، مدیریتی یا حکمرانی انجام دهد که مستلزم فرانقشی نظام اسلامی در حوزه ی فرهنگ است.

فرهنگ به عنوان یکی از عناصر اصلی توسعه، نقش مهمی در توسعه همه جانبه یک کشور دارد، بنابراین برای رسیدن به جامعه ای آرمانی و توسعه یافته، فرهنگ حاکم در هر جامعه ای به توجه و مراقبت نیاز دارد. هدف از این پژوهش شناسایی آسیب های فرهنگی در کشور ایران و طبقه بندی آن ها است. از روش فراترکیب که یکی از انواع روش های فرامطالعه است، استفاده شد. در این مطالعه با ترکیب نتایج پژوهش های انج ام ش ده در حوزه ی «آسیب شناسی فرهنگی» بررسی شده است. بدین منظور انجام صحیح در گام نخست به دنبال پاسخ این سئوال پژوهش مبنی بر شناسایی مولفه ی آسیب های فرهنگی پرداخته شد و در گام های بعدی با جستجوی و دریافت مقالات مرتبط به دسته بندی و شناسایی مولفه اقدام شد. یافته های پژوهش نشان داد: تعداد 14 مقاله کیفی در حوزه «آسیب شناسی فرهنگی» مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتد و تعداد 41 شاخص در 7 مولفه در حوزه «آسیب شناسی فرهنگی» شناسایی شدند. مولفه ی «ابهام فرهنگی» با 82/28درصد بیشترین فراوانی در حوزه «آسیب شناسی فرهنگی» را به خود اختصاص داد. مولفه های «تهاجم فرهنگی» 95/21درصد، «تغییر باورهای فردی» 07/17درصد، «فضای مجازی» و «فقر» هر کدام 74/9درصد و همچنین «سستی تهاد خانواده» و «بی توجهی به فرهنگ ایرانی» هر کدام با 31/7درصد فراوانی را به خود اختصاص داده اند. متصدیان فرهنگی کشور با تبیین موجودی فرهنگ ایران زمین، رشد و توسعه فرهنگی کشور را فراهم می کنند. دستگاه های فرهنگی باید شرایطی فراهم آورند که در بستری مناسب، همه توانایی های فرهنگی و هنری ایران هویدا شود. آشکارسازی قدرت فرهنگی ایران موجب توان چانه زنی و گفتمان فرهنگی بین المللی نیز می شود.

این پژوهش سعی دارد مطالب جدیدی از انواع حکمرانی، یعنی حکمرانی فرهنگی که سوابق اندکی در داخل کشور دارد، بپردازد. پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای و مطالعه کتب و مقالات لاتین به تدوین مطالب پرداخته است. حکمرانی فرهنگی، حکمرانی فرهنگ است. این شامل سیاست فرهنگی ساخته شده توسط دولت ها می شود، اما به نفوذ فرهنگی اعمال شده توسط بازیگران غیردولتی و سیاست هایی که به طور غیرمستقیم بر فرهنگ تأثیر می گذارند نیز گسترش می یابد. گرایش به بحث درباره حکمرانی فرهنگی به جای سیاست، با تغییر گسترده تر از دولت به حکومت، با تأکید بر تغییر سیاست گذاران دولتی به تأثیر سازمان های جامعه مدنی و بخش خصوصی مطابقت دارد. تفسیر گسترده ای از «حکومت» همچنین می تواند شامل سیاست های دولت خارج از محدوده سیاست فرهنگی باشد که با این وجود بر فرهنگ تأثیر می گذارد. برای اینکه بتوانیم حاکمیت یک شیء فرهنگی را درک کنیم، این موضوع نه تنها باید به تنهایی مورد توجه قرار گیرد، بلکه باید در پرتو همپوشانی ها و تداخلات اغلب متناقض بین حوزه های مختلف حکومتی که به "ابژه فرهنگی" علاقه مند هستند، در نظر گرفته شود. چنین ملاحظاتی به مفهوم حکمرانی فرهنگی در معنای وسیع منجر می شود.

رشد شهرنشینی در ایران با تغییرات سریع اجتماعی و فرهنگی همراه بوده است، تغییراتی که نخستین قربانیان آن، زبان های بومی مهاجران به شهرهاست. بر این اساس زبان های محلی و بومی ایران که کانون اصلی آنها روستاها و شهرهای کوچک است در معرض نابودی تدریجی قرار گرفته اند. با تشدید چالش پیش آمده، این پرسش مطرح میشود که در حکمرانی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران برای حمایت از تنوع زبانی چه راهبردی باید اتخاذ شود؟ پاسخ فرضی که با رویکرد تجویزی به آزمون داده ها گذاشته شد این است که با توجه به سرعت رشد شهرنشینی و گستره تنوع زبانی در ایران، راهبرد سیاستگذاری فرهنگی کشور باید حمایت از تنوع زبانی با استفاده از حکمرانی فرهنگی چندسطحی باشد که در سطح نهادهای فراملی، حکومت– ملت، شبکه های فراملیتی، دولت های فرو ملی، جامعه مدنی و مشارکت مبتنی بر مکان قابل اجراست.یافته های پژوهش که با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به دست آمد، ضمن اثبات فرضیه مطرح شده، نشان می دهد که با توجه به تهدید فزاینده علیه تنوع زبانی و وجود خلا قانونی در مورد حمایت دولت مرکزی از تنوع زبانی، حکمرانی فرهنگی کشور نه تنها باید در سیاستگذاری ها از ظرفیت نهادهای حکومتی استفاده کند، بلکه باید با نگاهی چند وجهی از ظرفیت سازمان های مردم نهاد داخلی و بین المللی و نیز سازمان های فرهنگی بین المللی همچون یونسکو بهره گیرد تا از امکانات و مزایای مادی و پشتیبانی های معنوی آنها در جهت حمایت از تنوع زبانی در ایران برخودار شود.

حکمرانی اسلامی نسخه ای از حکمرانی براساس آموزه های اسلامی است که به دنبال تحقق اهداف اسلام در حوزه حکمرانی است. هدف این پژوهش بررسی بسترها و زمینه های شکل گیری و تحقق حکمرانی اسلامی است. تحقق حکمرانی اسلامی بیش از هر چیز مستلزم تمهیدات و بسترهایی است که در صورت فراهم نبودن، «ایده حکمرانی اسلامی» را به یک مفهوم شعاری و ویترینی تبدیل خواهد کرد و اعتبار و قابلیت آن را در مقابل الگوی رقیب به چالش خواهد کشید. با این وصف پرسش پیش روی مقاله این است که مهم ترین بستر و زمینه ساز تحقق حکمرانی اسلامی چیست؟ پژوهش مبتنی بر روش اسنادی و کتابخانه ای در گردآوری داده ها و بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی، «فرهنگ» را اولویت نخست حکمرانی اسلامی می داند و نتیجه می گیرد که فرهنگ در تحقق حکمرانی اسلامی مقدم بر سایر شئون اجتماعی ازجمله اقتصاد و سیاست است و هرگونه تحول و اصلاح ازجمله در حوزه حکمرانی از مسیر فرهنگ عبور می کند.

این مقاله به دنبال پی ریزی الگویی برای حکمرانی فرهنگی در دولت اسلامی است؛ به طوری که این الگو، دربرگیرنده شاخص هایی باشد که هویت رویکرد دینی را به حکمرانی فرهنگی نشان بدهد و گونه ای نظریه پردازی اسلامی در این گستره به شمار آید. کوشش شده است با تکیه بر آثار آیت الله مصباح یزدی، گروهی از تدبیرها درباره حکمرانی فرهنگی ارایه شوند تا از آن ها به عنوان نسخه حکمرانی استفاده شود. در این مقاله از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. یافته هایی که در این هندسه، صورت بندی شده اند عبارتند از: برآمدن «امر فرعی  و امر اصیل» از منزلت فرهنگ، برآمدن «تساوی و ترجیح» از دیگری های فرهنگی، برآمدن «بی طرفی و مسئولیت» از نقش آفرینی دولت، برآمدن «تکثرگرایی و انحصارگرایی» از منبع تجویز، برآمدن «مصالح مادی و مصالح معنوی» از آزادی، برآمدن «زور و زمینه سازی» از سازوکارها، برآمدن «حریم خصوصی و حریم عمومی» از گستره تدبیر، برآمدن «اقلّی و اکثری» از جامعه مدنی و برآمدن «دینی و سکولار» از همبستگی.