صیام

منظومکه نبراس الهدی و شرح آن، تألیف حکیم سبزواری، از جمله آثار ارزشمند و کمتر شناخته شدکه این حکیم عالی قدر است. در این کتاب کلیات احکام فقه مربوط به ابواب فقهی طهارت، صلاکه، زکاکه، صیام، حج و نکاح، بدون ورود به جزئیات و دلایل فقهی بیان شده و برای آن احکام اسراری عرفانی یا اخلاقی و یا مبتنی بر پاره ای از قواعد فلسفی ذکر شده است. این مجموعه بالغ بر یک هزار و هفتصد بیت است که به زبان عربی سروده و سپس توسط شخص سراینده، یعنی حکیم سبزواری، شرح گردیده است. در مقالکه حاضر سعی نگارنده بر این است که بعد از ذکر نکات مقدماتی مربوط به معرفی و شیوه و هدف کتاب، نمونه هایی از احکام و اسرار مذکور ذیل آن احکام را با آوردن متن ابیات و با استفاده از پاره ای از نکات مذکور در شرح گزارش کند. این مقصود طی دوازده فقره با بهره گیری از مطالب پنج باب طهارت، صلاکه، زکاکه، صیام و حج به انجام رسیده و گاهی نیز به پاره ای از حکمت های سلیقه ای که هیچ مستندی از شرع یا عقل فلسفی یا ذوق عرفانی ندارند، انتقاد شده است. لازم به تذکر است که نشانی های مستقیم شرح نبراس در این مقاله مربوط به چاپ سنگی است.

قرآن کریم در آیه 187 بقره، مقاربت با همسران و حدوث جنابت را در شب های ماه رمضان بر مکلّفان مباح شمرده است؛ اما در اینکه بقای بر جنابت تا طلوع فجر جایز است یا خیر، در میان مفسران و فقیهان امامیّه و اهل سنّت، دو دیدگاه عمده وجود دارد. عموم مفسران و فقیهان اهل سنّت و برخی مفسران و فقیهان امامیّه با استناد به اطلاق آیه و امر به مباشرت در آن تا طلوع فجر و برخی روایات، بقای بر جنابت را تا طلوع فجر جایز شمرده اند. در مقابل، مشهور مفسران و فقیهان امامیّه با استناد به روایات اهل بیت(ع)، بقای بر جنابت تا طلوع فجر را بر مکلّف حرام و این عمل را باطل کننده روزه دانسته اند. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، ضمن بیان دو دیدگاه مفسران و فقیهان شیعه و اهل سنّت درباره آیه یادشده، دیدگاه دوم، نظریه صحیح قلمداد شده است و ضمن نقد دلایل دیدگاه نخست، این دیدگاه با استناد به شواهدی از متن آیه و روایاتی از رسول خدا9 و اهل بیت: تقویت گردیده است و با دلایل یادشده ثابت شده است که باقی ماندن بر جنابت تا طلوع فجر حرام و باطل کننده روزه است. ازاین رو بر مکلّف واجب است قبل از طلوع فجر غسل کند.