ایمان به غیب

سؤال اصلی پژوهش این است که «فراروان شناسی» در روان شناسی اسلامی چه جایگاهی دارد؟ آیا می توان در روان شناسی اسلامی، از «فراروان شناسی» بی نیاز بود؟ روش این پژوهش عبارت است از: تحلیل محتوای متون دینی و روان شناختی به صورت نظری و مفهومی. دستاوردهای پژوهش نیز عبارت است از: 1. «فراروان شناسی» در روان شناسی معاصر وارد شده است؛ 2. تجلیات و مصادیق فراروان شناسی در بعضی جوامع امروزی، بسیار متنوع و زیاد است؛ 3. روان شناسی اسلامی، به تناسب موضوعاتی مثل «ایمان به غیب»، «انگیزه های متعالی»، «ادراکات فراحسی» و... که مطرح می کند، ارتباط روشنی با «فراروان شناسی» ایجاد می کند؛ 4. اگر بخواهیم رفتارهای انسان را در مقیاس دنیا و آخرت بررسیِ روان شناختی کنیم، چاره ای نداریم جز اینکه به امور فراروان شناختی نیز توجه داشته باشیم.

یکی از مهم ترین چالش های پیامبران الهی مواجهه با مسئله حس گرایی و توجه مردم به آن است و یکی از رسالت های پیامبران نیز تکیه نکردن در اصول اعتقادی بر حس گرایی می باشد. حس جزء لاینفک انسان بوده و نقش مهمّی در زندگی بشر دارد و همانند سایر ابعاد خارق العاده از دید خداوند متعال پنهان نمانده و رهنمود های ارزنده ای برای نجات بشر از انحراف و سردرگمی در شناخت، مبدأ و معاد، و دیگر حقایق غایب از حواس، توسط فرستادگان او به بشر ارزانی شده است. قرآن کریم در آیات گوناگون به نقد حس گرایی پرداخته و با تذکر در آیات مختلف پیامدهای آن را برشمرده تا انسان را از گرفتار شدن در دام این پدیده برهاند. نوشتار پیش رو تلاش دارد تا به روش تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای و با بررسی آیات الهی در رابطه با این پدیده و واکاوی نقش آن ها در باورهای بشری، پرده از ماهیت تأثیرات حس گرایی برداشته و تبیین نماید که اعتقادات منحصر به حواس تا آنجا خطر آفرین هستند که گاه اشرف مخلوقات خداوند را به پرتگاه پست حیوانی و جهنّم ضلالت می کشاند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که حس گرایی نقش و تأثیر بسیار مهمی در انکار خداوند، ملائکه، وحی، معاد، تکذیب أنبیاء الهی، معجزات و آلوده شدن به گناهان دارد. غفلت از این مهم، سزاوار نیست؛ چرا که قدرت تفکیک باورهای اعتقادی از حواس، عامل شکوفایی استعدادهای توحیدی و الهی و سلامت دنیوی و سعادت اخروی خواهد بود.