فرماندهی

دفاع مقدس به عنوان یکی از برهه های تاریخی که با پیروزی ملت ایران به اتمام رسید، درس ها و آموزه هایی دارد که باید به وسیله پژوهشگران بررسی شده و به الگو و نظریه تبدیل شود. سبک فرماندهی فرماندهان، یکی از ابعاد مهم آن دوران است که در پژوهش حاضر موردتوجه قرار گرفته است. بیست نفر از فرماندهان دفاع مقدس – با در نظر گرفتن تنوع جایگاه فرماندهی، شهرت و وجود منابع در دسترس- مورد مطالعه کتابخانه ای قرار گرفتند. اسناد به دست آمده با رویکردی کیفی و از روش تحلیل مضمون، کدگذاری و تحلیل شده و پس از اعتبارسنجی در دو مرحله، چهار سبک فرماندهی جهادی در فرماندهان آن دوران احصا شد: «نتیجه گرایی خلاقانه (توجه به هدف با تکیه بر هوشمندی)»، «نتیجه گرایی اقتدارگرایانه (توجه به هدف با تکیه بر اقتدار)»، «کادرسازی عاقلانه (توجه به نیروها با تکیه بر هوشمندی)» و «پشتیبانی پرقدرت (تمرکز بر نیرو با تکیه بر اقتدار)».

حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) به عنوان فرمانده و رهبری توانمند، سبک خاصی در نفوذ بر نیروهای رزمنده و سایر مخاطبان مثل مردم، نزدیکان و دشمنان داشتند که برخاسته از وحی و برگرفته از سیره نبی مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی (ص) است. هدف این مقاله، احصاء اصول حاکم بر سبک رهبری، مدیریت و فرماندهی نظامی حضرت علی (ع) می باشد. تحقیق از نظر هدف تلفیقی از روش های، کاربردی - توسعه ای، پیمایشی (توصیفی) و روش استراتژی نظریه پردازی داده بنیاد است. از نظر روش، کیفی است. اطلاعات مورد نیاز در این تحقیق با روش کتابخانه ای با استفاده از ابزارهای فیش برداری، کتاب های علمی و تخصصی، مقالات علمی و پژوهشی جمع آوری شده است. با استخراج 1046 مضمون از کل منبع تحقیق، در نهایت سبک رهبری ایشان که چگونگی تعامل هر فرمانده را با چهار گروه مخاطب و همچنین ویژگی های اعتقادی و فردی یک فرمانده را نشان می دهد، تدوین شده است. در نهایت خاطر نشان می گردد که سبک فرماندهی و مدیریت امام علی (ع) مجموعه ای از رفتار های شایسته است که برحسب موقعیت و متناسب با مقتضیات زمانه و با توجه به میزان فهم نیروهای زیر دست اعمال می گردد که ممکن است سبک فرماندهی و رهبری، در جایی کاملاً آمرانه بوده و در جای دیگر مشارکتی باشد و در یک جا توجیهی و در جای دیگر دستوری و در یک جا، دلسوزانه بوده و در جای دیگر جوانمردانه باشد.

نبرد بزرگ استرلیز در دوم دسامبر سال 1805 میلادی میان فرانسه از یک سو و نیروهای ائتلاف روسیه و اتریش از سوی دیگر، به عنوان یکی از مهم ترین نبردهای تاریخ بشریّت، جایگاه ویژه ای در علوم نظامی دارا می باشد. هدف از پژوهش فعلی، بررسی همه جانبه سبک رهبری ناپلئون بناپارت به عنوان یک رهبر دولت در نبرد استرلیز و تبیین دلایل موفقیت وی در این نبرد از دیدگاه نظریات معاصر مدیریت و سازمان می باشد. رویکرد این پژوهش تطبیقی – تاریخی و روش پژوهش مطالعه موردی بوده و در این راستا از مدل سه زنجیره ای رهبری علّت گرا به عنوان ابزار تحلیل استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که رهبران سازمان های دولتی در سایه مجموعه ای مناسب و هوشمندانه ای از برنامه ریزی های عملیاتی، حل مسئله، انگیزه بخشی، توانمندسازی کارکنان، تیم سازی، مدیریت تعارض، ویژگی های شخصیتی، مهارت های تکنیکی و توانایی های زیردستان می توانند به میزان قابل توجهی در مواجهه با دنیای غیر قابل اطمینان و ناپایدار کنونی موفق و کامیاب باشند. نتایج پژوهش فعلی به مدیران و رهبران بخش دولتی کمک می نماید تا ضمن ارتقا بهره وری و ظرفیت های سازمان، سبک رهبری مناسبی را جهت دستیابی به اهداف و چشم اندازهای آینده به کار گیرند. این پژوهش در نوع خود منحصر به فرد بوده و زوایایی از سبک رهبری ناپلئون را آشکار می سازد که کمتر مورد توجه موشکافانه و کاربردی قرار گرفته است. نبرد استرلیز و فرماندهی ناپلئون بناپارت به عنوان شاهکار بی بدیل نظامی و یک چارچوب آموزشی – تاریخی می تواند همواره درس ها و نکات آموزنده فراوانی را برای علاقه مندان و پژوهشگران علوم نظامی، تاریخ و مدیریت به همراه داشته باشد.

نظام تربیتی در مدیریت و فرماندهی یک سازمان و نهاد، نقش مهمی در تحقق اهداف آن بر عهده دارند. در این راستا مدیران و فرماندهان نقش بسزایی ایفا می کنند. تحقق این مهم نیازمند کاربست نظام تربیتی در سازمان و نهاد می باشد. در این بین، توجه به مشی تربیتی مدیریت و فرماندهی شهید سلیمانی به عنوان یک مکتب الگو ساز بسیار حائز اهمیت می باشد. علیرغم اهمیت و ضرورت مذکور تاکنون پژوهشی که نظام تربیتی مدیریت و فرماندهی در نیروهای مسلح را مبتنی بر مکتب شهید سلیمانی طراحی کرده باشد، صورت نگرفته است. لذا این پژوهش درصدد است تا مبتنی بر مشی تربیتی شهید سلیمانی در مدیریت و فرماندهی، نظام تربیتی مدیریت و فرماندهی نیروهای مسلح را استخراج نماید. نتایج این پژوهش که با استفاده از روش تحلیل مضمون و بهره گیری از روش تحلیلی استنباطی و با استفاده از ابزار فیش برداری انجام شده است، حاکی از آن است که اخلاص و ساده زیستی در حوزه شخصیتی؛ ایمان و معنویت در حوزه اعتقادی؛ ولایتمداری، دشمن شناسی و دشمن ستیزی (بصیرت انقلابی) در حوزه سیاسی؛ مردم دوستی و مردم یاری در حوزه اجتماعی و تعهد شغلی و عملکرد جهادی در حوزه مدیریتی و فرماندهی به ویژه در مکتب شهید سلیمانی، از جمله مهمترین شاخصه های نظام تربیتی مدیریت و فرماندهی در نیروهای مسلح به شمار می آیند که نقش بسزایی در رشد مادی و معنوی مدیران و فرماندهان ایفا می کنند.

برتری درجنگ های مدرن تا حدود بسیار زیادی به بکارگیری فناوری های پیشرفته و نوظهور در سامانه های کنترل صحنه نبرد در کنار سامانه های جنگ افزار بستگی دارد و در این راستا نقش سامانه فرماندهی و کنترل موثر بعنوان یکی از عوامل برترساز در جنگ های امروزی به اثبات رسیده است. بازی جنگ به عنوان یک روش مدرن تصمیم سازی و تصمیم گیری بر اساس بررسی متقابل رویدادها و همچنین حل مسائل نظامی مطرح شده است که تصمیم گیری مبتنی بر تحقیق در عملیات وکسب برتری اطلاعاتی در فرماندهی و کنترل را نیز تحقق خواهد بخشید. پذیرش این واقعیت که جنگ، ذاتاً غیر قابل پیش بینی است، ما را بر آن می دارد که بر هیچ قابلیتی به عنوان تنها عامل موفقیت تکیه نکنیم و تلاش کنیم قابلیت چند منظوره بودن نیروهایمان را به حداکثر رسانده، عملیات نظامی را با شرایط و مقتضیات خاص هر درگیری مطابقت دهیم. امروزه برای تأمین نیازمندی های رو به افزایش سازماندهی نشده (غیر قابل تعریف از قبل)؛ فرماندهان میدان های نبرد، از سامانه های متنوعی نظیر بازی جنگ به منظور پیش بینی آنچه ممکن است در میدان رزم با آن مواجهه شوند، و بهترین تصمیم در رویارویی با شرایط مختلف رزمی را بگیرند، استفاده می نمایند. لذا هدف این تحقیق تبیین اهمیت بازی جنگ در ارتقاء قدرت تصمیم گیری فرماندهان در سامانه فرماندهی و کنترل می باشد. سؤال اساسی تحقیق این است که اهمیت بازی جنگ در ارتقاء قدرت تصمیم گیری فرماندهان در سامانه فرماندهی و کنترل به چه میزان است؟ بهره مندی فرماندهان از دستاوردهای این پژوهش، موجب کاربردی شدن آن می باشد. روش تحقیق، توصیفی بوده و گردآوری داده ها به روش میدانی و کتابخانه ای انجام گرفته است. نتیجه این تحقیق فرماندهان را قادر می سازد راه های کار خودی و دشمن را تحلیل و با تدوین سناریوهای پیچیده در نحوه فرماندهی و کنترل صحنه نبرد و تجزیه و تحلیل آنها، قدرت تصمیم گیری خود را به شکل موثری ارتقاء بخشند. 

زمینه و هدف: سازمان هایی که به دنبال حفظ و ارتقای جایگاه خویش هستند ، برنامه ریزی خود را بر ارتقاء انگیزه  فرماندهان، روسا و مدیران متکی می کنند . از این رو هدف این تحقیق شناسایی و ارائه راهکارهای ارتقا انگیزه فرماندهان ، روسا و مدیران انتظامی می باشد. روش: این تحقیق از نوع اکتشافی و به روش کیفی انجام شده ، جامعه آماری کلیه فرماندهان و مدیران انتظامی کشور و حجم نمونه 31 نفر از آنان بوده که به صورت هدفمند انتخاب گردیده اند. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه نیمه ساختاریافته بوده که تا اشباع نظری محقق انجام شده و در نهایت دادهﻫ ﺎ  ﺑ ﺎ  اﺳ ﺘﻔﺎده  از روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻀﻤﻮن ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﻓﺮاﮔﯿﺮ، ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﻨﺪه و ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. یافته ها: پس از تجزیه و تحلیل داده ها، تعداد 3مضمون اصلی شامل انگیزاننده های مادی ، معنوی و سازمانی با  37  زیر مضمون فرعی شناسایی شد. نتیجه گیری : نتایج بیانگر آن است که فرماندهی انتظامی کشور باید با رویکردی جامع و برنامه ریزی مناسب و متناسب با سطوح سه گانه عالی ، میانی و عملیاتی فرماندهی و مدیریت انتظامی نسبت به تقویت و ارتقاء سطح انگیزاننده های مادی از قبیل «امکانات مناسب خدمتی، تسهیلات رفاهی و تشویق و تنبیه بجا »، انگیزاننده های معنوی از قبیل «ترویج فرهنگ شهادت طلبی ، ایجاد فضای معنوی ، ترویج سبک زندگی اسلامی و ایجاد روابط صمیمانه وبرادرانه» و انگیزاننده های سازمانی از قبیل«توجه به جوانگرایی در انتصابات ایجاد فضای رقابت سالم، نظارت و ارزیابی اثربخش ، امکان ارتقاء سطح دانش و تحصیلات » فرماندهان انتظامی اقدام نماید.

 پژوهش حاضر  با هدف بررسی وضعیت موجود مؤلفه های اخلاق اسلامی در حوزه ی فرماندهی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و ارائه راهکارهایی به منظور بهبود و توسعه آنها انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل 208 نفر از کارکنان پایور، مدیران و فرماندهان  ارشد نظامی نیروهای مسلح ج.ا.ا بوده است که با روش نمونه گیری تمام شماری مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش با روش تحقیق کمی (آزمون های آماری کولموگروف- اسمیرنف، تی تک نمونه ای و فریدمن) استفاده شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه می باشد که جهت تعیین روایی آن از روش روایی محتوایی، که با توجه به نظرات متخصصین و کارشناسان حوزه اخلاقی این پرسشنامه ها دارای روایی بالا بوده اند، علاوه براین به منظور سنجش قابلیت اعتماد پرسشنامه در بخش کمی از آلفای کرونباخ استفاده شد که میزان آلفای پرسشنامه (952/0) به دست آمد. یافته های پژوهش: 1- دست یابی و تعیین سه مقوله اصلی (اساس فرماندهی اخلاق مدار،ارکان فرماندهی اخلاق مدار، عملکرد فرماندهی اخلاق مدار) 2- تعیین وضعیت سه مقوله اصلی کاربردی کردن اخلاق از دیدگاه کارکنان پایور، مدیران و فرماندهان ارشد نظامی ۳- یافته های آزمون فریدمن حاکی از آن است که به ترتیب اولویت سه مقوله اساس فرماندهی اخلاق مدار، ارکان فرماندهی اخلاق مدار و عملکرد فرماندهی اخلاق مدار اولویت بندی شده اند. نتیجه گیری کلی: با در نظر گرفتن نتایج حاصله و کاربرد استراتژی ها و راهبردهای اخلاقی ارائه شده می توانیم شاهد پیشرفت چشمگیر نیروهای مسلح ج.ا.ا و سازمان های وابسته آنها در حوزه های مختلف اخلاقی و رعایت موازین باشیم.

پژوهش حاضر به بررسی رابطه مؤلفه های سامانه فرماندهی و کنترل (فرماندهی، ارتباط و اطلاعات) با قدرت نظامی ج. ا. ا، پرداخته است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی کارکنان پایور شاغل به خدمت و بازنشسته در تخصص ها و گرایش های مرتبط با سامانه های فرماندهی و کنترل در سطح ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران می باشد. نظر به این که حجم جامعه آماری با اعمال ضریبی به جهت طبقه بندی برابر با 400 نفر بود، لذا با استفاده از فرمول کوکران، حجم جامعه نمونه 252 نفر محاسبه گردید. نوع پژوهش، کاربردی و روش انجام آن همبستگی بوده که برای تجزیه وتحلیل داده ها از تجزیه وتحلیل آماری به صورت توصیفی و استنباطی بهره گیری به عمل آمده است. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه خودساخته استفاده گردیده و پایایی سؤالات پرسشنامه با استفاده از روش تنصیف، عدد 88% محاسبه گردید. آزمون فرض پژوهش در سطح خطای پنج درصد (0.05=α) نشان داد که بین تک تک مؤلفه های سامانه فرماندهی و کنترل باقدرت نظامی نیروهای مسلح ج. ا. ا رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد.

در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، که نشأت گرفته از آموزه های اسلام ناب محمدی(ص) و مبتنی بر الگوی حکومت اسلامی است، حضرت آیت الله امام خامنه ای(مدظله العالی) ، در رأس حاکمیت دینی و جامعهاسلامی قرار دارند. تعیین جهت گیری های اساسی و سیاست های کلی، از شئون مقام معظم رهبری و همچنین فرماندهی کل نیروهای مسلح نیز از اختیارات معظم له است که از طریق سلسله مراتب فرماندهی مربوطه، هدایت کلی نیروهای مسلح را برعهده دارند. هدف اصلی تحقیق، تعیین انتظارات فرمانده معظم کل قوا از نیروهای مسلح طرح گردید؛ که متناسب آن سوال اصلی تحقیق شکل گرفته یعنی انتظارات فرمانده معظم کل قوا از نیروهای مسلح چیست؟ همچنین روش مورد استفاده این تحقیق تحلیل مضمون با رویکرد کیفی بوده و از انتظارات معظم اله، 254 مضمون پایه، و 73 مضمون سازنده و 14 مضمون فراگیر استخراج شده است. مضامین استخراجی در بین جامعه 12 نفر بصورت نشست خبرگی مورد تایید یا اصلاح قرار گرفتند. بصورت نتایج تحقیق که مهمترین انتظارات معظم له از نیروهای مسلح در چهارده مضمون فراگیر با عناوین : تقویت بنیه معنوی؛ مراقبت دائمی برنامه ها و نقشه های دشمن؛ تقویت بنیه دفاعی؛ عمل بر اساس بصیرت، شجاعت؛ تلاش در جهت رسیدن به نیروهای مسلح طراز اسلامی و انقلابی؛ هم افزایی بین قوای مسلح؛گسترش امنیت کشور؛ گسترش و حفظ روحیه امید به آینده؛ انجام مسئولیت و تلاش مومنانه و مخلصانه؛ تکیه به ظرفیت های داخلی به همراه نوآوری؛ خدمت رسانی به مردم؛ بهره گیری از تجربیات دفاع مقدس؛ تقویت ایمان، دانشِ نظامى؛ ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی احصاء گردید

استراتژی (راهبرد) و تاکتیک (فنون) به همراه مدیریت و رهبری شامل برنامه ریزی و هدایت جنگ، سازمان و سازمان دهی، جنگ روانی و دیپلماسی جنگ در حیطه ی هنر جنگ قرار می گیرند. نخستین کسی که به بحث در باب هنر جنگ پرداخت سون تزو متفکر چینی سده ششم پیش از میلاد بود. در این پژوهش بر آنیم تا ضمن بررسی نظرات وی در این باب به تحلیل عملکرد نظامی رسول خدا (ص) بر اساس آن بپرداریم. هدف از تحقیق حاضر بیان جایگاه و بینش نظامی عمیق آن حضرت به مثابه یک فرمانده موفق است که بدون آنکه در آموزشگاه های نظامی آموزش دیده و یا از نظریات اندیشمندان نظامی و آثار آنان بهره مند گشته باشد، به مقوله هنر جنگ عنایت کافی داشته است. سؤال پژوهش این است که عملکرد رسول خدا (ص) در عرصه جنگ تا چه میزان با اندیشه های سون تزو در باب هنر جنگ همخوانی دارد. نتیجه تحقیق که به روش تاریخی و تحلیلی و بر اساس داده های منابع کهن تاریخی و بررسی کتاب هنر جنگ سون تزو صورت گرفته، نشان می دهد که عملکرد موفقیت آمیز آن حضرت در جنگ ها مرهون اجرای موفقیت آمیز اصول و مبانی هنر جنگ بوده و تشابه فراوانی با نظرات این اندیشمند برجسته نظامی دارد.

فرماندهی، رهبری و مدیرت از مباحثی است که ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود مشغول کرده است. اما آنچه در واقعیت تاریخ، حقیقت فرماندهی و رهبری را به درستی نمایان می سازد، نقش فرماندهان و رهبران در امنیت، افتخار، اقتدار و پیشرفت کشورها و ملت ها است. از این رو، این مقاله در پی آن است، با استفاده از روش نظریه پردازی مبنایی به تجزیه و تحلیل اندیشه مقام معظم رهبری پرداخته و رهبری نظامی را از منظر معظم له تبیین نماید. در این تحقیق، کلیه بیانات، احکام و مکتوبات حضرت امام خامنه ای (مدظلّه العالی) منتشر شده به صورت رسمی در تارنمای معظم له از سال 1367 مورد بررسی قرار گرفت. 322 مفهوم، 40 مقوله و 12 استعاره مبتنی بر مقوله ها استخراج گردید و سپس بر اساس پرسشنامه های تحلیل سسلسله مراتبی (AHP) و در دو دور توزیع پرسشنامه نظر خبرگان رتبه بندی شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که با توجه به سه مولفه وضوح استعاره، خوانش و تطابق حداکثری با انتظارات رهبری و کارکرد آن در عرصه عمل، استعاره «جهادگر» مناسب ترین استعاره از دید خبرگان معرفی گردید.

پژوهش حاضر با هدف بررسی الگوی شایستگی ها و توانمندی های شهید چمران در شش ساحت تربیتی انجام شد. از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر گردآوری داده ها، از رویکرد کیفی، روش تحلیل مضمون بهره برده شده است. به منظور تایید اعتبار و پایایی پژوهش از الگوی و استراتژی مولفه های سند تحول بنیادین و مصادیق ساحت های شش گانه تربیت در قرآن کریم استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از ویژگهای شهید چمران در ساحت تربیتی اعتقادی، عبادی، اخلاقی: خودشناسی، اعتقاد به توحید، امامت، ناظردانستن خداوند در همه احوال، پرهیز از دلبستگی دنیا، ویژگی های و مولفه های شهید در ساحت تربیتی اجتماعی و سیاسی: ارتباط مناسب با دیگران، احترام و محبت به طرف مقابل، مردم سالاری، اصلاح شرایط و عادت های ناهنجار، ساده زیست و دور از تشریفات؛ مولفه های شهید در ساحت تربیتی زیستی و بدنی: اهمیت به ورزش، توجه به سلامت جسمی، توجه به نعمت های الهی؛ در ساحت تربیتی زیبایی شناختی و هنری: فراهم سازی زمینه های مناسب پرورش خلاقیت و آفرینش گری، ، احترام قائل شدن برای دیگران، توانایی تولید آثار هنری؛ در ساحت تربیتی اقتصادی و حرفه ای: کسب مهارت های حرفه ای گوناگون، التزام به اخلاق حرفه ای، توان کارآفرینی به کارگیری مهارت حرفه ای در عمل، تربیت نسل آینده و رشد و تعالی آنان، در ساحت تربیتی علمی و فناوری: رسیدن به رشد و توانمندی در راستای کسب دانش، کسب مهارت دانش افزایی، آمادگی جهت بروز خلاقیت و نوآوری، تلفیق و هماهنگی علم و دین.