مطالب مرتبط با کلیدواژه

تمدن اسلامی


۸۱.

شهر حله در قرن هفتم تا نهم هجری؛ یک سنجش تمدنی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۷۴) 69 - 100

کلیدواژه‌ها: حله عصر مغولان تاریخ تشیع تمدن سنجی تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶۱ تعداد دانلود : ۷۳۰
واکاوی تحولات تاریخی با بهره گیری از شاخص های جدید تمدنی، می تواند به داوری در باره فقدان یا وجود، و در صورت اخیر، سنجش سطح و میزان فرایند تمدنی در برش های گوناگون تاریخی مدد رساند. این نوشتار، به بررسی تحلیلی ویژگی ها و تحولات شهر حله در عصر مغولان با تکیه بر این شاخص ها پرداخته است. مهم ترین شاخص های تمدنی در مطالعات نوین عبارت اند از: گستردگی، علم و دانش، رواداری و مهار خشونت، عمران و آبادانی، جایگاه زنان و فرودستان، و ادبیات. مجموعه شواهد گردآوری شده، نشانگر آن است که در این دوره بحرانی، شهر شیعه نشین حله، دارای یک فرایند تمدنی بوده است. این پژوهش با رویکرد تمدنی و با روش ترکیبی تاریخی و تمدنی و با تکیه بر منابع تاریخی مانند: تواریخ محلی حله، فهارس نسخ خطی، تواریخ عمومی، تراجم، دائره المعارف ها و پاره ای پژوهش های نو انجام گرفته است.
۸۲.

بازکاوی عوامل شکوفایی علمی تمدن اسلامی دوره فاطمیان از دیدگاه غربیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال چهل و هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱ 37 - 57

کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی خاورشناسان شکوفایی علمی غربیان فاطمیان مذهب اسماعیلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۱ تعداد دانلود : ۷۶۵
دوره فاطمیان از دوره های مهم در شکوفایی تمدن اسلامی به شمار می رود. با توجه به تشیع فاطمیان و تأکید اساسی آنان بر مذهب، بسیاری از ناظران غیرمسلمان در بررسی عوامل شکوفایی علمی دوره فاطمیان به عوامل مذهبی این شکوفایی نیز پرداخته اند. در این نوشتار، دیدگاه های اندیشمندان غربی درباره عوامل مذهبی و نیز سیاسی و اقتصادی شکوفایی علمی تمدن اسلامی دوره فاطمیان بررسی خواهد شد. مطالعه داده ها و تحلیل های این اندیشمندان، روشن می سازد که غربیان ازیک سو، نقش خلفا و دولت مردان فاطمی و پشتیبانی های آنان و رقابت با عباسیان و مدارای سیاسی مذهبی و از سوی دیگر، ماهیت مذهب اسماعیلی، تلاش برای گسترش مذهب، سازمان دعوت اسماعیلی و تأثیر اندیشه های فلسفی و عقلانی یونانی و نوافلاطونی و امتزاج آن با مذهب اسماعیلی را در شکوفایی علمی این دوران مؤثر دانسته اند. برخی از این عوامل در آثار مورخان مسلمان نیز بیان شده و پژوهشگران غربی نیز گاه نظریاتشان را از این آثار برگرفته اند، اما برخی عوامل، مانند تأثیر اندیشه های فلسفی و عقلانی یونانی و نوافلاطونی، بیشتر در آثار آنان بازتاب یافته و تأکید شده است. در تعلیل این مطلب، می توان گفت به سبب آنکه این عوامل را در دگرگونی و تطور مذهب اسماعیلی موثر دانسته اند، ریشه شکوفایی علمی در تمدن اسلامی را به بیرون از جهان اسلام و در حقیقت، به تمدن غرب و یونان وابسته کرده اند.
۸۳.

توظیف الفضاء الإلکترونی فی التعلیم الدینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: pure life, Volume ۵, Issue ۱۴, Summer ۲۰۱۸ 209 - 228

کلیدواژه‌ها: آموزش دینی تمدن اسلامی استخدام فضای مجازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۳۳۴
أصبحت الحضاره الإنسانیه تتسم بالتغیر السریع المتلاحق فی المعارف وإزدیاد تطبیقاتها التکنولوجیه کما ونوعا مما نتج عنه تغیر فی معاییر تقییم المجتمعات وفقا لمدى الإرتقاء التکنولوجی والمعلوماتی وعلوم المستقبل للتحول من مجتمعات هامشیه مستهلکه إلى مجتمعات منتجه متحرره من الملکیه الفکریه عن طریق التأکید على مستویات الإتقان ومعاییر الجوده التعلیمیه والتوظیف الجید للتکنولوجیا. کما وتسعى دول العالم أجمع- المتقدم منها والنامی- إلى تطویر مظاهر العیش فیها إذکاءوروح النمو الشامل بین الأفراد والجماعات من مواطینها وتوطید إتصالها بما یعیشه العالم من تغیرات متسارعه وهذا یتطلب اللهاث فی طلب العلم على إعتبار أن طلب العلم فریضه وفی الأخذ بأسباب التطبیقات العلمیه وهو إمتداد للفریضه وفی إشاعه الروح العلمیه بأبعادها النظریه والتکنولوجیه وهی سنه تتوارثها أجیال الأمم. وفی ظل التطورات التی یشهدها العالم الیوم کان لابد للطالب أن یسأل نفسه أین موقعه فی خضم هذه الثورات العلمیه والصناعیه، فما زالت بعض دول العالم تعتمد أسالیب التدریس التقلیدیه التی لا تتوافق مع الحیاه العصریه وتفکیر الطالب والمعلم فی عصر التکنولوجیا والتطور الحاصل فی مختلف التخصصات ومنها فی مجال التعلیم الدینی. اذ تعد المؤسسه التربویه والتعلیمیه الأکثر أهمیه لما لها من دور مؤثر فی تشکیل شخصیه الفرد لا سیما مسئولیتها فی تحدید ملامح الثقافه الدینیه من خلال البرامج التعلیمیه ونوعیه المعارف والمعلومات المقدمه للطلاب التی تحدد اتجاهاتهم القیمیه وممارساتهم السلوکیه.  وبسبب ما یبث فی شبکات التواصل الإجتماعی من قضایا لااخلاقیه وبعیده عن القیم والمبادئ الإسلامیه والتی تحاول بعض الدول الغربیه الصاقها بالدین الإسلامی، لذا کان من المهم استخدام تقنیات الفضاء الإلکترونی داخل التعلیم الدینی سواء فی المراحل التعلیمیه التابعه للقطاع الحکومی أو المدارس الدینیه الحوزویه التابعه للعتبات المقدسه لیتمکن الطالب المسلم من أن یصل إلى أعلى درجه من المعرفه فی تخصصه من جهه وللدفاع عن القیم والمبادئ التی زرعه فیه الدین الإسلامی من جهه ثانیه.
۸۴.

الهیات اجتماعی و تمدن اسلامی (بررسی آرای محمد فتح الله گولن درباره تمدن اسلامی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و دوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۸۸) 28 - 59

کلیدواژه‌ها: هویت مدرنیته علم اسلامی گفت وگوی ادیان تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۳ تعداد دانلود : ۴۹۹
فتح الله گولن از جمله نظریه پردازان الهیات اجتماعی است که عمده ترین نظریه های وی بر نوع کاربرد اسلام در وضعیت مدرن متمرکز است. وی بر مقوله هایی مانند خدمت، کار، آموزش و در مجموع ساخت جهان اجتماعی بر اساس مفاهیم اسلامی تأکید می ورزد. از همین رو، قرائت وی از اسلام در مقابل قرائت اسلام سیاسی قرار می گیرد، زیرا وی اجرایی شدن اسلام را امری اجتماعی و فارغ از مسیر دولت ساماندهی می کند. در نوشتار حاضر تلاش می شود با استفاده از مباحث نظری مطالعات تمدنی، اندیشه های فتح الله گولن بررسی گردد. گولن از جمله متفکرانی است که داعیه دار نظریه پردازی درباره تمدن اسلامی است. وی می کوشد برای مواجهه تمدنی جهان اسلام با مدرنیته غربی نسخه ای ارائه دهد که ضمن حفظ هویت تمدن اسلامی و کارامدی برای حل مسائل موجود در جهان اسلام، کمترین منازعه و اختلاف میان جهان اسلام و غرب را در پی داشته باشد تا در پرتو آن سعادت دنیوی و اخروی را در کنار هم تأمین کند. تفاوت گولن با بسیاری از اندیشمندان مسلمان در نحوه ورود وی به عرصه عمل و کنش اجتماعی است و به همین دلیل، وی هم اندیشمندی مسلمان و هم رهبری اجتماعی است که تلاش دارد اندیشه های خود را در جمع میان اسلام و مدرنیته در مقام عمل به آزمون بگذارد.
۸۵.

امکان تمدن اسلامی در دنیای کنونی؛ نگاهی به مبانی و ظرفیت ها(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و دوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۸۸) 60 - 82

کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی مبانی ظرفیت ها اسلام تمدنی تمدن جدید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲۰ تعداد دانلود : ۵۸۴
تمدن شناسان بر وجود تاریخی تمدن اسلامی و نقش کم نظیر آن در تمدن جهانی اتفاق نظر دارند، چنان که حیات مندی آن را در طول تاریخ گذشته پذیرا شده اند، ولی با توجه به آنچه در سده های اخیر این تمدن از خود به جا نهاده و نقش کم رنگی که در صحنه تمدن جهانی داشته است، این پرسش را برای اندیشمندان و محققان پدید آورده که آیا این تمدن می تواند در دنیای کنونی که تحولات بنیادینی یافته، با بازآرایی خود حضوری پویا و رقیبانه داشته باشد یا نه؟ این مقاله با روش تحلیل تاریخی و تبیین علمی به این نتیجه دست یافته است که تمدن اسلامی به رغم سستی و فتوری که خواسته یا ناخواسته دامنگیرش شده بود، می تواند دوباره در صحنه جهانی حضوری مؤثر بیابد با این پیش فرض که مبانی و ظرفیت های تمدن ساز اسلامی، چنین امکانی را برای ورود مجدد آن به عرصه رقابت تمدنی فراهم می سازد.
۸۶.

رابطه اسلام و تمدن در اندیشه امام خمینی (ره)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال ششم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 7 - 29

کلیدواژه‌ها: امام خمینی اسلام امت اسلامی تمدن اسلامی اندیشه دینی حکومت دینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۴ تعداد دانلود : ۵۹۳
موضوع رابطه دین و تمدن و نقش دین در فرایند تمدن سازی، از مباحث بسیار مهم در حوزه مطالعات تمدنی به شمار می رود. این نوشتار درصدد است چیستی و چگونگی رابطه دین اسلام و تمدن را در اندیشه امام خمینی(ره) مورد واکاوی قرار دهد. برای این هدف، با روش توصیفی - تحلیلی، تلاش شده تا به این پرسش پاسخ داده شود که از دیدگاه امام چه نسبتی بین اسلام و تمدن برقرار است؟ نتایج این بررسی، نشانگر آن است که امام خمینی(ره) با اعتقاد به جامعیت، قلمرو حداکثری و ابعاد دنیوی و اجتماعی دین اسلام، آن را دینی تمدن ساز می داند که تمدن حقیقی؛ یعنی بالاترین مراتب تمدن را در آن می توان یافت. اسلام در گذشته، توانایی تمدن سازی خود را به خوبی نشان داده و عامل اصلی افول تمدن اسلامی، دوری از دین بوده و راه احیای آن نیز در بازگشت به اسلام است. لازمه تمدن سازی، پویایی اندیشه دینی است. تشکیل حکومت دینی، گامی اساسی در عمل کردن به دین در عرصه حیات اجتماعی مسلمانان و در نتیجه، در تحقق تمدن اسلامی به شمار می رود و تشکیل امت اسلامی، برای دست یابی به تمدن فراگیر اسلامی ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
۸۷.

ظرفیت های فقه اسلامی در تراز تمدن اسلامی

نویسنده:
منبع: معارف فقه علوی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۶

کلیدواژه‌ها: فقه تمدن اسلامی مصلحت مقتضیات زمان و مکان مذاق شریعت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۵ تعداد دانلود : ۵۲۰
فقه اسلامی به عنوان مبنای ایدئولوژیک اداره دولت های اسلامی مورد توجه کشورهای اسلامی می باشد. اما هنگامی که در تراز تمدن اسلامی علم فقه قصد ایفای نقش داشته باشد باید ظرفیت ها و قابلیت های انعطافی و انطباق پذیری را با شرایط و تحولات نو به نو زمانی و مکانی داشته باشد. بر این بنیان این پرسش رخ می نماید که «ظرفیت های فقه اسلامی در تراز تمدن اسلامی کدام است؟» فرضیه پژوهش حاضر آن است که فقه اسلامی علاوه بر کتاب و سنت، یکی منبع بسیار مهم و تاثیر گذار با عنوان «عقل» را از منابع اجتهاد خود می شمارد و این منبع مهم عناصری چون «مقتضیات زمان و مکان»، «مصلحت» و «مذاق شریعت» را در اختیار فقیه می گذارد تا با بهره گیری از این عناصر فقه روزآمد، کارآمد و پایا و پویا و متناسب با شرایط و تحولات زمان و مکان در اختیار نهادهای قانون گذار و همچنین عموم مردم قرار دهد. برای بررسی این فرضیه به تحقیق در آثار گرانسنگ فقه اسلامی با روش کتابخانه ای می پردازیم.
۸۸.

مختصات نظم موجود و مطلوب جهانی از دیدگاه آیت الله خامنه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال پانزدهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۵۲ 117-136

کلیدواژه‌ها: نظم موجود جهانی آیت الله خامنه ای نظریه داده بنیاد تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۷ تعداد دانلود : ۵۸۹
با فروپاشی شوروی در سال1990م، نظم لیبرال با محوریت آمریکا، منطق حاکم بر روابط بین الملل را شکل داد. اما این نظم، ساختار معیوبی دارد که موجبات خسران بشریت را فراهم می آورد. در اندیشه آیت الله خامنه ای برای تغییر نظم موجود جهانی و دستیابی به نظم مطلوب جهانی، دستورالعمل جامعی وجود دارد. پرسش اصلی مقاله این است که نظم مطلوب جهانی از دیدگاه آیت الله خامنه ای دارای چه اصول و ویژگی هایی است؟ با بهره گیری از نظریه پردازی «داده بنیاد»، یافته ها حاکی از آن است که آیت الله خامنه ای نظم موجود جهانی را به دلیل ماهیت سلطه گرایانه و استکباری و به دلیل ابتناء بر پایه های باطل و اصول ظالمانه به شدت مورد انتقاد قرار داده؛ چراکه آن را در تقابل با شرافت و کرامت انسانی قلمداد می کند. اما در مقابل، به نظمی قائل است که مقبول و مطلوب و متناسب با نظام احسن و آفرینش بوده و بر پایه فطرت الهی انسان شکل گرفته است؛ نظمی که هدفش از یک سو تربیت و تزکیه انسان و از سوی دیگر تأمین رفاه دنیوی و سعادت اُخروی است."
۸۹.

عزاداری روزعاشورا از منظرسفرنامه نویسان مستشرق

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال چهارم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱۳ 81 - 102

کلیدواژه‌ها: عزاداری واقعه عاشورا مستشرقین تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۰ تعداد دانلود : ۶۲۲
یکی از حوادثی که در منابع تاریخی علمای اسلامی ثبت شده و در سال 61هجری قمری در سرزمین کربلا رخ داده است واقعه عاشوراست. این حادثه تاریخی نه تنها موردتوجه و علاقه تحقیقی مسلمانان واقع شده، بلکه نظر بسیاری از اندیشمندان غیرمسلمان و مستشرقین را نیز به خود جلب کرده است. می توان گفت پیش از یک قرن است که برخی از مؤسسات شرق شناسی به مباحث اسلامی ازجمله تبیین حادثه عاشورا و عزاداری امام حسین(ع) پرداخته اند. با بررسی های انجام شده دراین مقاله می توان به این نتیجه رسید که هرچند مستشرقان سبب آشنایی غیرمسلمانان با تمدن اسلامی، به ویژه عزاداری واقعه عاشورا بوده اند و به باورهای گوناگونی رسیده اند، ولی به نظر می رسد از ایرادات عمده کار مستشرقان، استناد آنان به منابع کمتر مورد اعتماد و بی توجهی به آثار بزرگان شیعه و زیارت نامه ها و ادعیه ائمه اطهار (ع) بوده است. روش کار در این پژوهش کتابخانه ای و پژوهشی بوده است.<br />  
۹۰.

نگاهی روان شناختی- اجتماعی به باورهای تمدن ساز امام خمینی قدس سرّه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات اسلام و روانشناسی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲ 85 - 108

کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی تمدن مادی توحید مداری دنیامداری روان شناسی اجتماعی امام خمینی (ره)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۴۶۵
هدف این پژوهش پاسخ دادن به این سؤال است که «عوامل و مؤلفه های تمدن اسلامی (در بعد مادی و معنوی) چیست و چه تلازمی بین این دو بعد وجود دارد؟». روش پژوهش عبارت است از تحلیل نظری در محتوای آثار مکتوب باقی مانده از امام خمینی (ره). نتایج به دست آمده نشان می دهد که: 1. «تمدن اسلامی» حقیقتی است که در آن، عوامل مادی و معنوی تلازم دارند؛ 2. بعضی از مؤلفه های تمدن اسلامی عبارتند از: دانش، پیشرفت و رفاه، معنویت، امنیت، سیاست، امت اسلامی و وحدت اسلامی و...؛ 3. تمدن اسلامی مبتنی بر منظومه فکری امام خمینی (ره) توحید محور است و تمام مولفه های فوق، بر محور توحید جریان می یابند؛ 4. علم و فناوری و پیشرفت مادی اگر با مدیریت عقل و وحی باشد جامعه رو به تکامل و تعالی خواهد بود و چنانچه با مدیریت عقل و وحی نباشد جامعه رو به انحطاط می گذارد.
۹۱.

کاربرد رویکردشناسی در مطالعات تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۰ 7-34

کلیدواژه‌ها: رویکرد مطالعات تمدنی تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۳ تعداد دانلود : ۴۲۶
مطالعات تمدن اسلامی دارای ماهیتی بین رشته ای است. رویکرد های متعددی درحوزه تمدن شناسی وجود دارد که از آن جمله می توان به رویکرد های تاریخی، جامعه شناختی، روانشناختی، جغرافیایی و رویکرد الهیاتی اشاره نمود. مسئله اصلی این مقاله ظرفیت سنجی کاربرد رویکردهای مختلف در مطالعات تمدن اسلامی است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که کاربرد انحصاری هریک از این رویکرد ها در مطالعات تمدن اسلامی تنها وجهی از وجوه چند لایه تمدن اسلامی را روشن می سازد. اما توانمندی تحلیل برای پوشش سایر ابعاد پیچیده مطالعات تمدنی را نخواهد داشت. در این مقاله تلاش شده است تا با استفاده از روش تحلیلی، چگونگی کاربرد رویکرد های متفاوت در مطالعات تمدن اسلامی مورد نقد و تحلیل قرار گیرد.
۹۲.

نسبت دانشگاه علوم انتظامی با فرهنگ و تمدن اسلامی از نگاه مقام معظم رهبری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ در دانشگاه اسلامی سال هشتم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۲۹) 629 - 650
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۴۳۱
هدف: دانشگاه نیروی انتظامی مرکز تربیت نیروهای فرهیخته، هیئت اندیشه ورز و نظریه سازی در شاخه های متعدد، به ویژه همت گماردن برای تحقق آرمان نظام دینی، یعنی ایجاد تمدن اسلامی است. دانشگاه علوم انتظامی می تواند با گفتمان سازی از اندیشه های رهبری، در شکل گیری تمدن اسلامی مؤثر باشد. لذا در این پژوهش برآنیم ظرفیت و نقش دانشگاه علوم انتظامی را در تمدن سازی اسلامی بررسی نماییم. روش: این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی در صدد پاسخ به این پرسش بود که دانشگاه علوم انتظامی چگونه و با چه شاخصهایی می تواند در فرهنگ تمدن اسلامی سهیم باشد؟ بر این اساس، مفروض نوشتار، اعتلای تمدن و فرهنگ اسلامی در تضمین ایجاد و احساس امنیت، سازمان سازی منظم و ایجاد و نهادینه کردن شاخصهای جامع برای دانشگاه علوم انتظامی بود. یافته ها: فرهنگ و تمدن اسلامی در نوبت رشد تمدن و فرهنگ متعامل با دین، بیش از هر چیز نیازمند سازمان سازی، ثبات و استقرار اجتماعی و امنیت و آسایش است. جامعه بالنده و ایمن، با تأمین امنیت خویش، خاستگاه و زادگاه تمدن و از سویی، بالندگی و ترقی تمدنی و فرهنگی نیز ضامن حفظ ثبات و امنیت و اشاعه آن و رافع تنش و بی ثباتی در حوزه ملی و بین المللی است . نتیجه گیری: نیروی انتظامی با ایجاد امنیت، در تمدن سازی اسلامی نقش اساسی دارد و در پرتو به رسمیت شناختن آزادی های مشروع و مقبول، خردورزی، قانون گرایی و مهربانی از سوی پلیس، می تواند به ایجاد آن کمک کند. دانشگاه علوم انتظامی، فعالیتهای علمی همراه با قانون محوری، عدالت محوری، کار گروهی، خردورزی، اخلاق مداری، آزادی مردمی، مردم سالاری دینی و... را در سایه آموزه های اسلامی در نیروسازی ناجا به عهده دارد.
۹۳.

سازوکار تأثیرگذاری قرآن کریم بر بنیان های فکری تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و هفتم اردیبهشت ۱۳۹۷ شماره ۲۴۵ «ویژه جامعه شناسی»

کلیدواژه‌ها: قرآن تفکر فرهنگ قرآنی تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۲ تعداد دانلود : ۴۴۳
پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای سازوکار تأثیرگذاری قرآن کریم بر بنیان های فکری تمدن اسلامی را تبیین و بررسی کند. این پژوهش نشان می دهد که آیات قرآن کریم با تأثیر بر خردورزی و فطرت گرایی انسان ها، موجبات معرفت بخشی و تغییر نظام فکری عرب و پیدایش فرهنگ اسلامی را فراهم آورده و پیروی از کلام وحی زمینه ساز رشد و توسعة اقتصادی، دینی، علمی و هنری جامعة اسلامی و شکل گیری و حیات تمدن اسلامی در هزاره نخست هجری قمری شده است.
۹۴.

مؤلفه های مکتب سیاسی امام رضا (علیه السلام) در افق تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال هفتم بهار ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 149 - 181

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) تمدن اسلامی تمدن شیعی بنی عباس مکتب سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۷ تعداد دانلود : ۸۲۴
خاستگاه تمدن اسلامی شیعی، وحی و از جمله اهداف آن تن دادن جامعه به سرپرستی انسان کامل و ایجاد حیات طیّبه است. یکی از مراحل دستیابی به چنین هدفی برقراری حاکمیت سیاسی اسلام است. رهبری سیاسی و رهبری فکری در تفکر شیعی با یکدیگر ممزوج است. تبلور این وحدت را در تمدن رضوی می توان مشاهده کرد. تاریخ اسلام دچار انحراف دوگانه است؛ انحراف از امامت به خلافت در ماجرای سقیفه و پس از آن به سلطنت در سال 61 ه.ق (سلطنت یزید). سال ها پس از زعامت امیرالمؤمنین (علیه السلام) رهبری فکری و سیاسی در زمان امام رضا (علیه السلام) توأم می شود. بنی عباس مشروعیتی نداشت. این خلأ مشروعیت در دوره امام رضا (علیه السلام) نمایان شد.  سؤالی که در این مقاله مطرح می شود این است که با توجه به این انحراف چگونه امام رضا (علیه السلام) توانستند از این خلأ مشروعیت استفاده کنند و دست به اصلاح نظام سیاسی بزنند؟ یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد امام رضا (علیه السلام) از این خلأ  بیشترین استفاده را کردند و نه تنها حقانیت حضرت علی(علیه السلام) و ائمه اطهار(علیهم السلام) را به اثبات رساندند، بلکه به درستی نظام علوی و نهضت حسینی را به مهدویت متصل کردند. بنابراین در این مقاله اصلاحات سیاسی امام رضا (علیه السلام) در بازگشت به حقیقت امامت و ولایت به روشی توصیفی تحلیلی بررسی شده است؛ اصلاحاتی که توانست انحراف خلافت را برجسته کند. باوجود این، مسئله این پژوهش برجسته کردن خط سیر و خطوط کمتر برجسته شده تمدن اسلامی در بازگشت به سیره ائمه (علیهم السلام) در دوران امام رضا (علیه السلام) از دریچه فلسفه سیاسی است.
۹۵.

مدیریت اطلاعات و علم سنجی پیش نیاز تمدن سازی نوین اسلامی

نویسنده:
منبع: مدیریت دانش اسلامی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 113 - 128

کلیدواژه‌ها: سازماندهی اطلاعات مدیریت اطلاعات تمدن اسلامی علم سنجی داده کاوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۱ تعداد دانلود : ۴۷۷
تفاوت مسئله ما با گذشتگان در تفاوت نگرش به طبقه بندی علوم و رده بندی منابع است. مبنای طبقه بندی آنان، ماهیت و هدف علوم بود. برای نمونه فارابی در سرآغاز کتاب ارزشمند احصاء العلوم همه علوم را در پنج طبقه ساماندهی کرده است. اما در عصر مدرن مدیریت جزئیات دانش و مدارک، اصل هزینه و فایده و پیدا کردن خلأهای دانشی مبنای رده بندی منابع است.<br /> طبقه بندی علوم برای تمدن گذشته اسلامی مناسب بود؛ اما برای تمدن سازی نوین اسلامی نیازمند مدیریت اطلاعات و علم سنجی هستیم؛ زیرا در عصر دیجیتال، داده ها و اطلاعات با سرعتی سرسام آور در حال افزایش است و باید روش هایی برای بهره بردن از آن ها به وجود آورد. ابزارهای سازماندهی و مدیریت اطلاعات نقش قابل توجهی در این زمینه دارند؛ البته داده کاوی مهم ترین آن هاست.<br /> هدف از انقلاب اسلامی در ایران ایجاد تمدن جدید متمایز از تمدن غرب است. تمدن سازی نوین اسلامی رسالتی است که ضرورت دارد همگان برای تحقق آن تلاش نمایند. پرسش اصلی این پژوهش نیز آن است که برای تمدن سازی نوین اسلامی در حوزه طبقه بندی علوم و رده بندی منابع چه باید کرد؟ روش پژوهش کتاب خانه ای است و بر نظریه های علم اطلاعات و دانش شناسی مبتنی است. نتیجه ای که این پژوهش در پی دارد، به کار گیری ابزارهای سازماندهی اطلاعات، داده کاوی و علم سنجی است تا بتوان وضعیت موجود را شناسایی کرد و با نیازسنجی پژوهشی، راهنمای علمی تمدن سازی نوین اسلامی شد.
۹۶.

نهادهای آموزشی خراسان در عهد عباسیان با تکیه بر عصر خلافت مأمون ( 198 - 218 ه ق )(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۷۶) 99 - 128

کلیدواژه‌ها: خراسان نهاد علم نهاد آموزش مأمون تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹۳ تعداد دانلود : ۷۴۶
رونق فرهنگی عصر اول عباسی، اقتدار و تسامح نسبی خلفا و دولت مردان این عصر و شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر قلمرو اسلامی، زمینه های بهره گیری مسلمانان را از میراث فرهنگی دیگر ملل، مانند نهادهای آموزشی هموار کرد و امکان تحقق بخشی از آموزه های اسلامی را در علم آموزی و مدنیت فراهم آورد. در این میان خراسان دارای جایگاهی ویژه بود و با توجه به عوامل و زمینه های زیر در عرصه علم و آموزش، رشدی فراوان یافت و مراکز آموزشی نوظهوری در آنجا پدید آمدند. عواملی مانند جایگاه ویژه خراسان در تکوین و تحکیم قدرت بنی عباس، استقرار و تعلق خاطر مأمون به این منطقه، علاقه مندی مأمون به علم، حضور امام علی بن موسی(ع)در این منطقه و نقش ایشان در فعالیت های علمی و سرانجام موقعیت ویژه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خراسان که با پیدایش حکومت های محلی بر ظرفیت های آن افزوده شد در این امر تأثیر فراوانی داشتند. بررسی سیر تحول علمی و آموزشی خراسان با تأکید بر جایگاه مراکز آموزشی عصر امارت و خلافت مأمون و واکاوی تأثیرگذاری شرایط سیاسی بر آن، به ویژه سهم دولت مردان این عصر، مسئله ای است که مقاله حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع دست اول در پی تبیین آن است.
۹۷.

تحلیل تمدنی روایات کتاب العقل و الجهل «الکافی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 27-50

کلیدواژه‌ها: کتاب العقل و الجهل الکافی تمدن اسلامی عقلانیت علم اخلاق و حیات طیبه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲۶ تعداد دانلود : ۴۱۲
ماهیت، مبانی و اصول تمدن نوین اسلامی برگرفته از آموزه های وحیانی است. کتاب «العقل و الجهل» در مجموعه روایی الکافی نوشته محمد بن یعقوب کلینی مشتمل بر روایات گرانقدری از اهل بیت k است که بررسی و تبیین و استفاده از آن ها می تواند در پی ریزی تمدن نوین اسلامی کمک شایانی نماید. بررسی ها نشان می دهد جهل زدایی و شکوفایی عقل، علم و حکمت، دینداری، حسن خلق و حیات طیبه که مهم ترین زیرساخت ها و ارکان بنیادین تمدن اسلامی بر پایه عقل است و از سوی دیگر ریشه همه ناهنجاری ها، موانع و چالش های فراروی تمدن اسلامی به جهل و آثار آن برمی گردد. سیری در فضای گفتمانی کتاب «العقل و الجهل» با رویکردی به تمدن سازی، چیستی عقل و نزاهت آن از شیطنت، ریشه شناسی رفتارهای بشری بر پایه شناخت عقل و جهل، گسترش و ارتقای عقلانیت در مکتب حجج الهی، تحقق آرمانشهر مهدوی بر پایه شکوفایی عقل و اخلاق از دیگر مباحث این نوشتار به شمار می رود.
۹۸.

بازسازی اندیشه دینی در ایران معاصر و تأثیر آن بر بازیابی تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۱ پاییز ۱۳۹۰ شماره ۳ 93 - 109

کلیدواژه‌ها: ایران معاصر انقلاب اسلامی ایران تمدن اسلامی موعود گرایی نسبت دین و سیاست

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۶ تعداد دانلود : ۳۶۰
جهان اسلام در دو قرن اخیر در کنار عوامل تاریخی و فکری که بر فرآیند عمومی تمدن اسلامی و رکود آن اثر گذشته، با چالش جدی تر رشد و گسترش تمدن غربی روبرو بوده است. در قبال چنین چالشی، متفکران مسلمان کوشش های گسترده انجام دادند تا ضمن بازسازی فکر دینی، پاسخی درون دینی برای رهایی جهان اسلام از سلطه تمدن و فرهنگ غرب ارائه کنند. بدون تردید این بازسازی راه را برای گشایش مرزهای تجدید حیات تمدن اسلامی باز کرد که در واقع مهم ترین جلوه آن را باید در انقلاب اسلامی ایران به عنوان متکامل ترین حلقه از حلقات جنبش های اسلامی معاصر جستجو کرد.
۹۹.

بایسته های دوره بندی تمدن اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال نوزدهم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۷۴) 9 - 32

کلیدواژه‌ها: دوره بندی تاریخی تمدن اسلامی دوره بندی تمدن اسلامی ضرورت دوره بندی معیارها الگوها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۸ تعداد دانلود : ۴۸۱
تمدن اسلامی یکی از دوره های ممتاز در تاریخ تمدن بشری است. لازمه تحقیق در این تمدن همچون هر تمدن دیگری دوره بندی آن است، زیرا دوره بندی تاریخی اساساً ناظر بر تحولاتی است که در اصل و متن حیات اجتماع بشری رخ می دهد و دیگر اینکه این امر سبب نظام بخشی ذهن مورخان در تنظیم اطلاعات تاریخی شده، امکان بررسی و شناخت فرایند و روند تحولات رویدادهای تاریخی در دوره های مختلف را فراهم می سازد. این تحقیق به روش تبیین مفهومی درآمدی است بر بایسته های دوره بندی تمدن اسلامی از حیث اهمیت، مفهوم، ضرورت، معیارها و الگوها.
۱۰۰.

در جست و جوی مدرنیته اسلامی(بررسی و نقد اندیشه های تمدنی بدیع الزمان سعید نورسی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال نوزدهم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۷۴) 59 - 87

کلیدواژه‌ها: سیعد نورسی سطح تحلیل اجتهاد مدرنیته هویت تمدنی تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۲ تعداد دانلود : ۴۰۶
رابطه میان سطح تحلیل و اجتهاد (به معنای نظریه پردازی) از موضوعات مهم در علوم اجتماعی است. در این نوشتار تلاش می شود نشان داده شود که میان سطح تحلیل و تفکر و اجتهاد رابطه ای خاص وجود دارد و استفاده از هر سطح تحلیل بر استنباط ها و برون دادهای اجتهادی تأثیرگذار خواهد بود. اساساً این سطح تحلیل است که میزان اهمیت و اولویت مسائل را برای متفکر و مجتهد مشخص می کند. در این مقاله، مقام تبیین رابطه این دو، مقام معطوف به مباحث نظری و مبنایی نیست، بلکه مقام معطوف به کنش و رفتار یا برون دادهای عملی است که در ضمن بررسی آرا و فتاوی نمایان می شود. برای مطالعه موردی، آرای علامه بدیع الزمان سعید نورسی از عالمان مشهور ترکیه در باره رابطه میان اسلام و غرب و در نهایت راه برون رفت از معضلات ناشی از مواجهه این دو حوزه تمدنی در دوره معاصر انتخاب شده است. بنابراین، فرضیه فرعی این نوشتار آن است که چون سعید نورسی با رویکرد تمدنی به مسئله مواجهه اسلام و غرب می نگرد، پروژه «مدرنیته اسلامی» و یا «تمدن قرآنی» و چگونگی دستیابی بدان را وجهه همت خود قرار داده است.