مطالب مرتبط با کلیدواژه

عربستان سعودی


۱۰۱.

رساله ها و تألیفات نگاشته شده درباره طائف در میراث اسلامی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۶ زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۲) 121 - 136

کلیدواژه‌ها: طائف کتاب شناسی تاریخ های محلی حجاز عربستان سعودی ابن عباس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۳۷۳
طائف شهری است در شرق مکه مکرمه در عربستان که در سال هشتم هجری به دست پیامبرخدا9 فتح شد. در طائف مسجد و زیارتگاه عبدالله بن عبّاس، از صحابه برجسته پیامبر و زیارتگاه ها و اماکنی منسوب به آن حضرت وجود داشته که وجود این آثار باعث شده است که شماری از نویسندگان مسلمان در دوره های مختلف، به نگارش رساله ها و تألیفاتی درباره طائف و فضایل و اماکن متبرک آن اقدام کنند. در این مقاله، تلاش شده ضمن ارائه کتاب شناسی جامعی از آثار تألیف شده درباره این شهر، ویژگی های کلی و اهمیت آنها به طور اجمالی بیان گردد.
۱۰۲.

عرفات و بناهای آن در گذر تاریخ(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۶ تابستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۴) 111 - 134

کلیدواژه‌ها: عرفه عرفات مشاعر مقدسه حج جغرافیای تاریخی عربستان سعودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۹ تعداد دانلود : ۳۰۱
 سرزمین عرفه یا عرفات، از مشاعر مقدس  نزدیک مکه مکرمه و بخشی از جغرافیای مقدس مناسک حج است که وقوف در آن، از ارکان حج تمتع به شمار می آید و این سرزمین،  همه ساله در روز نهم ذی حجّه، شاهد حضور چشمگیر حجگزاران مسلمان است. اهمیت و جایگاه دینی و معنوی عرفات و وقوف در آن، عاملی بوده تا به تدریج، در این سرزمین مساجد و بناهای متعددی ساخته شود. در این نوشتار، با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی معتبر، تلاش شده است تا زمان تقریبی ساخت و پیدایش این بناها  و تاریخچه و تحولات آنها در گذر تاریخ، بررسی شود.
۱۰۳.

فهرست اسناد پیوسته با بقیع در واحد اسناد پژوهشکده حج و زیارت(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۸ بهار ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۱) 167 - 183

کلیدواژه‌ها: بقیع تخریب بقیع (1344ق. = 1305) آل سعود وهابیت عربستان سعودی سند اسناد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۸ تعداد دانلود : ۴۵۱
تخریب بقعه های بقیع در مدینه به دست سعودیان، در  8  شوال 1344ق. = 31/1/1305، یکی از مهم ترین اقدامات آل سعود در ابتدای سیطره دوم بر حجاز بود که بازتاب های زیادی در جوامع اسلامی داشت؛ هرچند بازتاب آن، به دلیل تخریب بقعه چهار امام شیعه، در بیان شیعیان، به مراتب بیشتر از اهل سنت بود. واحد اسناد پژوهشکده حج و زیارت، در راستای غنای هرچه بیشتر این مجموعه، اسناد مرتبط با بقیع را گردآوری کرده که فهرست اجمالی آن در سه قسمت، ارائه خواهد شد.
۱۰۴.

اتحاد عربستان سعودی و اسرائیل با آمریکا و پیامدهای آن بر موازنه قدرت و نفوذ جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بین المللی سال ۱۷ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۶۷) 7 - 25

کلیدواژه‌ها: آمریکا ایران ستیزی رژیم اسرائیل عربستان سعودی موازنه قوا خاورمیانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۱ تعداد دانلود : ۴۷۸
هدف اصلی این پژوهش بررسی گسترش و نزدیکی روابط عربستان و رژیم صهیونیستی و اتحاد راهبردی آن ها با آمریکا و تلاش در راستای ایران هراسی تقویت جبهه ضد ایرانی در غرب آسیا است. پرسش اصلی عبارت از این است که آیا همکاری عربستان و رژیم صهیونیستی و اتحاد هر دو آنها با آمریکا بر بی ثباتی و بی نظم سازی منطقه خاورمیانه تأثیرگذار بوده است؟ فرضیه برای پاسخ به این پرسش اساسی عبارت از این است که با توجه به نفوذ سیاسی، اقتصادی، مذهبی، قدرت انرژی و اهمیت ژئوپلتیک عربستان در غرب آسیا و در میان اعراب و توان نظامی، امنیتی و اطلاعاتی رژیم صهیونیستی و اتحاد هر دو رژیم با آمریکا ثبات و نظم منطقه ای را به سود جبهه ضد ایرانی تغییر خواهد داد. این پژوهش با استفاده از نظریه موازنه قدرت نشان می دهد که همکاری عربستان و رژیم صهیونیستی به ویژه پس از توافق نامه برجام پررنگ تر شده است و آنها با توجه به همکاری استراتژیک با آمریکا به ویژه پس از روی کار آمدن ترامپ برای تغییر موازنه قدرت در خاورمیانه به زیان ایران اقدام کرده اند. در این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی و برای گردآوری داده ها از منابع کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده و به منظور تدقیق و نظام مند کردن مشاهده علمی و یافته های پژوهش از رویکرد نظری موازنه قدرت بهره گیری شده است.
۱۰۵.

چالش های توسعه سیاسی در عربستان سعودی در دوران بن سلمان با تأکید بر مدل برنارد کریک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بین المللی سال ۱۷ بهار ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۶۸) 67 - 86

کلیدواژه‌ها: عربستان سعودی محمد بن سلمان نظام پادشاهی محافظه کاری توسعه سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۷ تعداد دانلود : ۵۶۸
مفهوم توسعه سیاسی وکاربست آن درنظام سیاسی عربستان سعودی به سبب استقرار یک نظام پادشاهی محافظه کارهمواره با چالش های عمیقی مواجه بوده است. این مسأله به ویژه با حمایت های همه جانبه وهابیسم سنتی به مثابه مهم ترین مرجعیت مذهبی مشروعیت بخش پادشاهان سعودی تحقق توسعه دراین کشور را دشوارتر نموده است. هرچند حضور محمدبن سلمان درعرصه قدرت و سیاست های اصلاح طلبانه او نویدگذار جامعه سنتی سعودی ها به سمت یک نظام توسعه یافته می داد، اما اقدامات وی در عمل نشان دهنده تشدید چالش ها وتعمیق برخی از بحران ها در عرصه های خارجی و حتی داخلی بوده است. در این مقاله، پرسش اصلی این است که مهم ترین چالش های توسعه سیاسی عربستان با تاکید بردوره بن سلمان چیست؟ نتیجه نشانگرآنست که علیرغم انجام اصلاحات بن سلمان، کماکان این کشور ذیل یک نظام اقتدارگرایانه قرار دارد. یافته های مقاله با بهره گیری از مدل برناردکریک، استفاده از منابع کتابخانه ای و روش تحلیلی و توصیفی نشان دهنده این مسأله است که توسعه سیاسی درنظام عربستان سعودی با مشکلات شش گانه اساسی مواجه است. 
۱۰۶.

تحلیل رفتار نامتقارن عربستان در شرایط عادی و آشفتگی در بازار جهانی نفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد و تجارت نوین سال پانزدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 91-113

کلیدواژه‌ها: اوپک بازار نفت مدل خود رگرسیونی با وقفه های توضیحی عربستان سعودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۲ تعداد دانلود : ۴۲۱
چگونگی رفتار عربستان همواره یکی از مسائل مهم پیش روی نه تنها ایران بلکه سایر کشورهای صادرکننده و مصرف کننده نفت بوده است. اضافه ظرفیت در تولید نفت این امکان را برای این کشور فراهم می کند که در دوران عادی و آشفتگی در بازار نفت رفتاری متفاوت از سایر اعضاء اوپک مثل ایران از خود نشان دهد. در این مقاله، رفتار صادرات عربستان سعودی با استفاده از داده های فصلی 2000 تا 2018 بررسی شده است. بدین منظور با تعدیل مدل خطی گریفین (1985 ،Griffin) و استفاده از روش خود رگرسیون با وقفه های توزیعی (ARDL) رفتار صادراتی عربستان سعودی در دوران عادی و آشفتگی موردبررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که صادرات عربستان در دوران عادی همسو با "صادرات "باقی اوپک و در دوران آشفتگی در خلاف جهت باقی اوپک تغییر می یابد.این نتایج که کاملا با نتایج گریفین در تضاد قرار دارد نشان دهنده جایگاه ویژه عربستان در اوپک است..
۱۰۷.

تحلیل سیاست خارجی تهاجمی/ کنشگرانه عربستان از منظر رئالیسم نئوکلاسیک(2020-2010)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال دوم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۶) 1 - 24

کلیدواژه‌ها: جهان اسلام عربستان سعودی سیاست خارجی تهاجمی/کنشگرانه رئالیسم نئوکلاسیک رویکرد محافظه کارانه و تهاجمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۵۱۲
عربستان سعودی به عنوان یکی از کشورهای مهم و تأثیرگذار جهان اسلام و منطقه خاورمیانه به داشتن رویکردی محافظه کارانه در سیاست خارجی خود مشهور بوده است و غالبا به عنوان بازیگری که حامی وضع موجود و مخالف تغییر است، شناخته شده بود. با این وجود رفتارهای این کشور در طول دهه گذشته در عرصه منطقه ای نشانگر عبور این کشور از رویکرد محافظه کاری و تمایل شدید به رویکردی تهاجمی است. تحلیل رئالیسم نئوکلاسیک، تحلیلی چندسطحی است و به بررسی عوامل سطح واحد، دولت و عوامل کلان پرداخته و با ادغام عوامل داخلی و خارجی، نظریه ای کامل و مناسب از سیاست خارجی ارائه می دهد. به این دلیل، ادعای نگارندگان بر آن است که رئالیسم نئوکلاسیک چارچوب نظری منسجم و مناسب تری در فهم سیاست خارجی عربستان سعودی به دست می دهد. در این راستا، این نوشتار با روش تحلیلی-تبیینی و با استفاده از منابع کتابخانه ای درصدد پاسخ به این پرسش است که رفتار سیاست خارجی تهاجمی عربستان سعودی در دهه اخیر از منظر رئالیسم نئوکلاسیک چگونه قابل تبیین است؟ بر این اساس فرضیه مقاله آن است که با توجه به تغییر شرایط داخلی، منطقه ای و بین المللی عربستان سعودی؛ الگوهای رفتاری سیاست خارجی این کشور از حالتی محافظه کارانه به سوی رفتاری تهاجمی و امنیتی محور سوق یافته است و سطح داخلی به اندازه سطح سیستمی و کلان در این تحول نقش مؤثری ایفا نموده است. نتایج تحقیق موید آن است که حضور سطوح چندگانه تحول رفتار سیاست خارجی عربستان، سبب تداوم رویکردهای ناشی از تحول نیز شده است.
۱۰۸.

عربستان سعودی و «شورای کشورهای عربی و آفریقایی هم مرز دریای سرخ و خلیج عدن»

نویسنده:
منبع: آمایش سیاسی فضا دوره سوم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۹) 10-19

کلیدواژه‌ها: عربستان سعودی دریای سرخ خلیج عدن شاخ آفریقا هم گرایی منطقه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۱ تعداد دانلود : ۶۵۸
هم گرایی های منطقه ای میان کشورها از پدیده های مرسوم در عرصه بین الملل است که در موضوعات و محورهای گوناگون اقتصادی، امنیتی، سیاسی، نظامی، فرهنگی، علمی، زیست محیطی و... انجام شده و می شوند. «شورای کشورهای عربی و آفریقایی هم مرز دریای سرخ و خلیج عدن» از جمله نظام های منطقه ای است که در ژانویه 2020 با محوریت عربستان سعودی و با عضویت 8 کشور ساحلی دریای سرخ و خلیج عدن یعنی عربستان سعودی، مصر، سودان، اریتره، جیبوتی، سومالی و اردن اعلام موجودیت کرد. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای اعم از کتاب، مقالات علمی، گزارش های مراکز راهبردی، منابع اینترنتی، اخبار و تحلیل های معتبر در رسانه های بین المللی و... درصدد شناسایی، بررسی و تحلیل علل، انگیزه ها و اهداف عربستان سعودی در پیگیری تأسیس «شورای کشورهای عربی و آفریقایی هم مرز دریای سرخ و خلیج عدن» است. سوال اصلی این است که عربستان سعودی چه اهدافی را از پیگیری تأسیس «شورای کشورهای عربی و آفریقایی هم مرز دریای سرخ و خلیج عدن» دنبال می کند؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که عربستان سعودی در تأسیس «شورای کشورهای عربی و آفریقایی هم مرز دریای سرخ و خلیج عدن» 6 هدف را در ابعاد ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک، ژئواستراتژیک، امنیتی، نظامی، توسعه ای، اقتصادی، سیاسی و... پیگیری می کند.
۱۰۹.

دیپلماسی سایبری عربستان سعودی در قبال ایران در بستر شبکه اجتماعی توییتر؛ مطالعه موردی اغتشاشات دی ماه 1396(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دین و ارتباطات سال بیست و هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۵۹) 66 - 33

کلیدواژه‌ها: دیپلماسی سایبری عربستان سعودی اغتشاشات دی ماه 96 توییتر جمهوری اسلامی ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۱ تعداد دانلود : ۵۸۰
در سال های اخیر، عربستان سعودی به عنوان یکی از کشورهای اثرگذار در منطقه ی جنوب غرب آسیا، در حوزه ی سایبری فعالیت های زیادی را آغاز کرده است؛ عربستان از این فضا برای تقابل با رقبای منطقه ای خود همانند جمهوری اسلامی ایران بهره ی فراوانی می برد. یکی از مهمترین عرصه های این تقابل، اغتشاشات دی ماه در ایران در سال 1396 بود که در آغاز ابعاد دخالت های فراملی در آن چندان روشن نبود. اما پس از گذشت اندکی، ابعاد دخالت سایر کشورها در این وقایع روشن شد و سبب شد تا به بررسی نقش یکی از کشورهای مهم در این زمینه بپردازیم. به دیگر بیان این پژوهش به دنبال آن است تا اصول کلی دیپلماسی سایبری عربستان در ایام اعتراضات دی ماه 96 علیه جمهوری اسلامی ایران را کشف نماید. این پژوهش قصد دارد با روش کیفی و با استفاده از روش تحلیل مضمون (تم)، به بررسی دیپلماسی سایبری عربستان سعودی در قبال ایران بپردازد. جامعه ی تحقیق در این پژوهش، توییت های ارسال شده از سوی نهادها و کاربران مهم عربستانی در دی ماه سال 96 است که برای این پژوهش، بیش از 2000 توییت انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. پس از آغاز فرآیند کدگذاری طبق استانداردهای روش تحلیل مضمون،  بیش از 180 مضمون پایه، 17 مضمون سازمان دهنده و نهایتاً 5 مضمون فراگیر به دست آمد که در واقع مضامین فراگیر، همان محورهای اصلی دیپلماسی سایبری عربستان را شکل می دهند؛ نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که تأکید بر واگرایی های قومی و منطقه ای، تخطئه ی کنشگری منطقه ای ایران، تخریب عملکرد سپاه پاسداران و تخریب نوع نظام حاکم در ایران، محورهای اصلی دیپلماسی سایبری عربستان علیه جمهوری اسلامی ایران را تشکیل می دهد.
۱۱۰.

چالش های داخلی عربستان در پیشبرد سند چشم انداز 2030 در چارچوب نظریه دولت توسعه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روابط خارجی سال سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ 113 - 146

کلیدواژه‌ها: عربستان سعودی سند چشم انداز 2030 دولت توسعه ای پیتر اوانز اصلاحات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۴۷۱
برنامه چشم انداز 2030 عربستان عمدتا محصول الزامات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی داخلی و بین المللی بوده و طراحان آن برآنند تا در چارچوب این سند یک کشور مدرن و پیشرفته ای را به جهان معرفی کرده و به یک الگوی موفق برای کشورهای منطقه تبدیل شوند. اما بررسی برنامه 2030 پس از گذشت حدود چهار سال از زمان اجرایی شدن آن حاکی از این واقعیت است که این سند در عمل در دستیابی به اهداف اولیه خود تا حدود زیادی ناکام بوده است. در همین ارتباط، وجود موانع و چالش های داخلی از عوامل اصلی ناکامی برنامه اصلاحات عربستان محسوب می شوند. با توجه به این مساله، سوال اصلی پژوهش بر این مبنا شکل گرفته است که برنامه چشم انداز 2030 عربستان سعودی در ابعاد گوناگون توسعه (اقتصادی، سیاسی و اجتماعی- فرهنگی) با چه چالش ها و موانع داخلی مواجه بوده است؟ به عبارتی چرا عربستان در تحقق برنامه سند چشم انداز تاکنون تا حدود زیادی ناکام بوده است؟ یافته های اصلی نشان می دهد که در بعد اقتصادی، عدم توجه به اصل شایسته سالاری در نظام اقتصادی و ناتوانی در ایجاد کارآفرینی رفاه محور و ناکامی در بهبود شرایط اقتصادی، در بعد سیاسی فقدان ارتباط عمیق با گروه های مدنی و اجتماعی در چارچوب مشارکت سیاسی، و در بعد اجتماعی-فرهنگی بی توجهی به بنیان های مذهبی و سنتی و بافت محافظه کارانه ی جامعه ی عربستان سعودی، موانع و چالش های اساسی سند چشم انداز 2030 را شکل می دهند. روش تحقیق تحلیلی- تبیینی است و از نظریه دولت توسعه ای پیتر اوانز جهت تحلیل موضوع پژوهش استفاده شده است.
۱۱۱.

راهبرد رهایی از خطرِ دولت های منطقه ای در دولت های عربستان و عراق (2016-2000)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایرانی سیاست بین الملل سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 210-242

کلیدواژه‌ها: پیله حفاظتی بنیادگرایی تکفیری عراق داعش عربستان سعودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۱ تعداد دانلود : ۳۷۰
ظهور و گسترش داعش (دولت اسلامی) در عراق، به ویژه در سال 2014، سرعت و گستره چشمگیری داشت. تحلیل و تبیین این رویداد پیچیده ، چندبعدی، و دارای زوایای مختلف را نمی توان به یک علت یا یک عامل فروکاست، بلکه مطالعه اسباب و علل و بازیگران پرشماری را طلب می کند. این پژوهش به روش پس رویدادی و با بررسی متون معطوف به مواضع پشتیبانان داعش در عراق، راهبردی را مطالعه می کند که در پژوهش های مرتبط، نمود و نشانی ندارد. هدف این پژوهش، شناسایی لایه پنهان تری از علل شکل گیری داعش در عراق و نقش عربستان سعودی در گسترش این جریان است. این پژوهش با ابتنا به نظریه امنیت هستی شناختی و با تکیه بر مفهوم پیله حفاظتی آنتونی گیدنز در راستای پاسخ گویی به پرسش: «چرا راهبرد عربستان سعودی بر گسترش و اشاعه داعش در عراق متمرکز بود؟»، یکی از راهبردهای عربستان سعودی در عراق را واکاوی کرده و این فرضیه را مطرح می کند که یکی از راهبردهای عربستان سعودی برای رسیدن به ثبات راهبردی و امنیت داخلی، راهبرد رهایی از خطر گروه های تکفیری در داخل و برون فکنی خطر به خارج از مرزهای کشور خود بوده است. نتیجه پژوهش نشان می دهد که عربستان سعودی، به عنوان مهم ترین کشور خاستگاه بنیادگرایی تکفیری، از طریق صدور تهدیدهای بالقوه داخلی به مناطق دیگر، افزون بر بهره گیری از امتیازهای بالفعل آن در درگیری های منطقه ای، در پی تحکیم امنیت داخلی و حفظ موجودیت حکومت عربستان است، اما خدشه دار شدن مشروعیت داخلی و خارجی عربستان به سبب حمایت از داعش ازیک سو، و رقابت داعش با عربستان از منظر مشروعیت دینی و درنتیجه، تهدید درونی حکومت عربستان از سوی دیگر، نشان داد که راهبرد اشاعه بنیادگرایی تکفیری، اگرچه ابتدا به گسترش و قدرتمندتر شدن داعش در عراق انجامید، اما تضمینی برای ثبات و امنیت داخلی عربستان سعودی نیست.
۱۱۲.

سیر اجمالی تاریخنگاری محلی مکه و مدینه (با تأکید بر جایگاه نگارش های علمای مغرب اسلامی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۹ بهار ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۵) 51 - 73

کلیدواژه‌ها: تواریخ محلی تاریخ نگاری اسلامی مغرب اسلامی مکه مدینه حرمین شریفین عربستان سعودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۸ تعداد دانلود : ۲۶۰
دو شهر مکه و مدینه، به علت تقدس و اهمیت معنوی آنان نزد مسلمانان، موضوع نگارش تواریخ محلی متعددی در طول دوران اسلامی بوده اند. در میان نگاشته های فراوان موجود در این زمینه، تواریخ محلی مهمی به قلم عالمان و نویسندگان مغربی الاصل نگاشته شده است. در نوشتار پیش رو، در آغاز سیری اجمالی از تاریخ نگاری محلی مکه و مدینه به دست داده شده و در ادامه، تواریخ محلی نگاشته شده به قلم علمای مغربی الاصل معرفی تفصیلی شده است. این بررسی، نقش و جایگاه دانشوران حوزه مغرب اسلامی را در خلق تواریخ محلی مهم و تأثیرگذار برای مکه و مدینه و به طور خاص کتاب های العِقد الثمینِ فاسی، به عنوان مهم ترین متن تراجم نگارانه برای مکه، شِفاء الغَرامِ فاسی، به عنوان اثر خِطط نگارانه مهمی برای مکه و کتاب نصیحه المشاورِ ابن فرحون، به عنوان متن تراجم نگارانه ارزشمندی برای مدینه نشان می دهد.
۱۱۳.

روابط آمریکا و عربستان سعودی در دوره ریاست جمهوری جو بایدن؛ عوامل تعیین کننده و پیامدها (با تأکید بر پیشنهادهای رسانه ای)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه رسانه بین الملل سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۷ 261 - 286

کلیدواژه‌ها: عربستان سعودی جو بایدن واقع گرایی نوکلاسیک ایران غرب آسیا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۴ تعداد دانلود : ۴۹۳
عربستان سعودی مهم ترین قدرت امروز جهان عرب محسوب می شود. سیاست خارجی این کشور، آشکارا به قدرت های بزرگ و به خصوص ایالات متحده آمریکا وابسته است. در عین حال، آمریکا نیز همواره برای اجرای سیاست های خود در منطقه غرب آسیا و دستیابی به اهداف و منافع خود در این منطقه، نگاه ویژه ای به عربستان سعودی داشته است. با این حال، روابط آمریکا و عربستان سعودی روند یکسان و پایداری طی نکرده و در دوره های مختلف، روند متفاوتی داشته است. بر این اساس سؤال اصلی مقاله این است که روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا، چه پیامدهایی بر مناسبات این کشور با عربستان سعودی خواهد داشت؟ این مقاله بر اساس روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و در چارچوب نظریه واقع گرایی نوکلاسیک به نگارش در آمده است. نگارندگان به این نتیجه رسیدند که با وجود تمایل عربستان سعودی و آمریکا برای تداوم مناسبات، اما دولت بایدن ضمن در پیش گرفتن همزمان راهبرد فشار و تعامل در قبال ریاض، سعی دارد دامنه نفوذ کشورهای کوچک تر خلیج فارس را در مقابل عربستان سعودی توسعه دهد. 
۱۱۴.

تأثیر واگرایانه وهابیگری عربستان بر روابط ایران و پاکستان (2018-1991) بر پایه نظریه سازه انگاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شبه قاره سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۱ 151 - 170
تعداد بازدید : ۴۰۰ تعداد دانلود : ۲۹۴
این مقاله می کوشد تأثیر وهابیت و اقدامات واگرایانه کشور عربستان بر روابط ایران و پاکستان در فاصله زمانی 1991 تا 2018 را بررسی کند. این مقاله با به کارگیری مدل سیاست خارجی مبتنی بر سازه انگاری، سعی کرده است به این سؤال پاسخ دهد که ساختارهای فکری و عقیدتی حاکم بر سیاست خارجی عربستان، چه تأثیری بر روابط ایران و پاکستان به دنبال داشته است. فرضیه ای که در این تحقیق اثبات خواهد شد، عبارت از این است که فعالیت های واگرایانه سعودی ها و روابط نزدیک پاکستان با عربستان و سرمایه گذاری های کلان ریاض در حوزه دینی پاکستان، روابط تهران و اسلام آباد را دچار تنش کرده است. این مقاله برای آزمون فرضیه خود از روش توصیفی- تحلیلی استفاده کرده است و با بهره برداری از منابع کتابخانه ای و اینترنتی نشان می دهد که هدف اصلی عربستان سعودی، مقابله با نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران، گسترش شیعه هراسی و ایران هراسی، حمایت از جریانات بنیادگرای وهابی و درنهایت جلوگیری از گسترش روابط ایران و پاکستان است.
۱۱۵.

تبیین راهبرد امنیتی ایالات متحده آمریکا در قبال عربستان سعودی در دوران پساجنگ سرد

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره سوم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۸ 51 - 79

کلیدواژه‌ها: راهبرد امنیتی ایالات متحده آمریکا عربستان سعودی جنگ سرد 11 سپتامبر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۱ تعداد دانلود : ۱۴۶
این مقاله به بررسی راهبرد امنیتی آمریکا در قبال عربستان سعودی از جنگ سرد تا پس از 11 سپتامبر 2001 و متأثر از وقایع و قیامهای کنونی منطقه ی خاورمیانه میپردازد. آنچه به دوستی و همکاری و حتی نوعی اتحاد آمریکا با عربستان در این دوران مشهور است، خالی از تنشهای جدی نبوده است. انتظارات عربستان در مورد دریافت اسلحه و عدم حمایت آمریکا از اسراییل و انتظارات آمریکا مبنی بر رعایت حقوق بشر در عربستان و تأمین پایگاه های هوایی برای ارتش آمریکا از سوی سعودیها و نیز مسأل هی تأمین نفت از عواملی بوده است که روابط دوستی و همکاری را دچار بحرانهای شدید می کرده است. بر خلاف ظواهر، رابطه ی جنگ سردی آمریکا با عربستان در چارچوب ترکیبی از رئالیسم - ایده آلیسم، و ناگزیر از تضاد این ترکیب، غالباً دستخوش بحران بوده است. این رابطه از نگاه دو طرف، اتحادی بسیار ضروری، اما کاملاً هم، شکننده بوده است. مقاله ی حاضر در پی تقویت این فرضیه است که راهبرد امنیتی آمریکا در قبال عربستان سعودی پس از حادثه 11 سپتامبر 2001 با تغییراتی روبرو شد و از همکاری پرتنش به سیاست مهار-سرکوب تغییر جهت داد، اما این راهبرد طولانی نشد و نمیتوانست باشد. پس از فرونشستن غلیان احساسات ناشی از 11 سپتامبر، نظر به اهداف و منافعی که وضعیت آمریکا ایجاب میکرد از حالت تهاجمی به حالت تعدیل یافتهتری که پیشتر وجود داشت بازگشت.
۱۱۶.

بررسی واکنش های آمریکا و عربستان به خیزش مردمی در بحرین (2012- 2011)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره چهارم بهار ۱۳۹۱ شماره ۱۰ 111 - 142

کلیدواژه‌ها: خیزش بحرین آمریکا عربستان سعودی مداخله نظامی رقابت منطقه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۷ تعداد دانلود : ۲۴۲
بحرین یکی از کشورهایی است که تحت تاثیر شرایط نامساعد داخلی در ابعاد گوناگون سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و همچنین موج بیداری اسلامی- عربی در منطقه ی شمال آفریقا و خاورمیانه، شاهد خیزش مردمی است. در حالی که به ظن نگارندگان این مقاله، دلایل واقعی خیزش مردمی در بحرین، ریشه در عوامل داخلی و ساختاری سیاست و اجتماع در بحرین دارد، عربستان سعودی با خوانشی دیگر و با انگیزه های متفاوتی، در صبحگاه 14 مارس با اعزام نیروی نظامی به مداخله ی نظامی در بحرین دست زد. آمریکا هم در مقابل این خیزش مردمی، بنا به دلایل گوناگون تا جای ممکن سکوت کرد و در سایر موارد تنها به توصیه ی گفتگوی ملی بین مخالفان و دولت بحرین و انجام اصلاحات اکتفا کرد. این مقاله در پی پاسخ گویی به سه سوال عمده است. 1)زمینه های خیزش مردمی در بحرین چیست؟ 2) سکوت آمریکا در مقابل بحران بحرین بر اساس چه منطقی توجیه پذیر است؟ 3) انگیزه های عربستان سعودی از مداخله ی نظامی در بحرین کدامند؟ فرضیه اصلی مقاله به شرح ذیل می باشد: مبارزه بر سر قدرت و منافع ملی در سطح کلان و منطقه ای برای آمریکا و در سطح منطقه ای و داخلی (ملی) برای عربستان، بن مایه ی رفتار آمریکا و عربستان در بحرین است. این تحقیق به صورت توصیفی – تحلیلی با ابزار کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که عامل اصلی خیزش مردمی در بحرین شکاف بین دولت و ملت به واسطه ی توزیع نامناسب ثروت، قدرت و منزلت می باشد. آمریکا به دنبال استمرار تسلط هژمونیک در نظام بین الملل از طریق کنترل شریان های انرژی در منطقه ی استراتژیک خلیج فارس، تداوم پیوندهای امنیتی با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از راه حضور نظامی و تعارض با جمهوری اسلامی ایران است. در یک کلام، قدرت و منافع ملی منطق سیاست آمریکا در بحرین را تبیین می نماید. از سوی دیگر ماهیت نظام سیاسی عربستان و به تبع آن ترس از تسری دموکراسی به داخل عربستان در کنار رقابت و تعارض منطقه ای با ایران، انگیزه های عمده ی ریاض در قضیه ی بحرین محسوب می شوند.
۱۱۷.

تحولات انقلابی بحرین و تعارضات مذهبی و ژئوپولیتیکی ایران و عربستان سعودی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره چهارم بهار ۱۳۹۱ شماره ۱۰ 141 - 169

کلیدواژه‌ها: بحرین تعارضات مذهبی و ژئوپولیتیکی ج.ا. ایران عربستان سعودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۷ تعداد دانلود : ۲۲۲
از آنجایی که بحرین برای قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای از یک ارزش ویژه ی ژئوپولیتیکی برخوردار است؛ تحولات صورت گرفته در بحرین همواره واکنش و سیاست های متعارضی را از طرف این کشورها در پی داشته است. با وقوع بیداری اسلامی در بحرین، کشورهای مخالف ایران از جمله عربستان سعودی با منحرف کردن پروژه ی اعتراضات استقلال خواهانه ی مردم بحرین، صورت مساله را تغییر داده و ابراز کرده اند که ایران درصدد دخالت در امور داخلی کشور بحرین است. این پژوهش با طرح این سوال که ریشه های تعارضات مذهبی و ژئوپلیتیکی ایران و عربستان در رابطه با بحرین چه بوده و چه تاثیری بر روابط بین دو کشور بعد از وقوع بیداری اسلامی داشته، به این نتیجه رسیده است که، این تعارضات قبل از انقلاب اسلامی ایران شروع و با تحولات انقلابی بحرین به اوج خود رسیده که همچنان در جریان می باشد. بعضی از مهمترین ریشه های این تعارضات عبارتند از: ادعای ارضی ایران در خصوص بحرین (قبل از انقلاب)، انقلاب اسلامی در ایران و برانگیختن حس انقلابی شیعیان بحرین و عربستان، حمایت ایران از افزایش نقش شیعیان، حضور ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین، تشکیل شورای همکاری خلیج فارس علیه ایفای نقش ایران در منطقه، دخالت نظامی عربستان در بحرین، رقابت تسلیحاتی ایران و عربستان و پی ریزی سناریوهای متعدد برای انزوای ایران. با توجه به ماهیت تحقیق، روش تحقیق توصیفی - تحلیلی می باشد.
۱۱۸.

واکاوی بحران امنیتی در یمن: علل و زمینه ها (2016- 2011)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره هشتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۸ 39 - 62

کلیدواژه‌ها: یمن ناامنی عربستان سعودی ایالات متحده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴ تعداد دانلود : ۲۳۲
در این نوشتار سعی شده با بهره گیری از نظریات امنیتی جهان سوم، علل بحران امنیتی یمن پس از بهار عربی بررسی شود. یمن که از آغاز اتحاد این کشور هراز گاهی دچار درگیری های داخلی می شد، پس از بهار عربی دستخوش ناامنی و جنگ های داخلی گسترده ای شد. با توجه به شرایط کنونی یمن، این نوشتار درصدد پاسخ به این پرسش است که پس از بهار عربی، چه عواملی زمینه های شکل گیری بحران امنیتی در یمن را ایجاد کرده است؟ روش پژوهش تحلیلی توصیفی و ابزار گردآوری داده ها نیز کتابخانه ای است. مهم ترین یافته های پژوهش حاکی از آن است که در یمن ترکیب پیچیده و چندلایه ای از عوامل داخلی و خارجی که تأثیرات تقویت کننده ای بر یکدیگر دارند، باعث شکل گیری بحران امنیتی شده اند. در این نوشتار استدلال می شود که یمن به سوی یک حکومت نابسامان و نامنظم پیش رفته، مداخله نظامی عربستان در یمن برای پشتیبانی از گروه ها و قبایل همسو، به ناامنی ها و منازعات دامن خواهد زد. نوآوری این پژوهش، تبیین تحولات یمن از منظر مطالعات امنیتی جهان سوم و مشخصاً رویکرد لیتل است که تاکنون به آن پرداخته نشده است.
۱۱۹.

تبیین سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال تروریسم تکفیری در عراق و سوریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره نهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۳۰ 89 - 116

کلیدواژه‌ها: عربستان سعودی عراق سوریه تروریسم تکفیری موازنه تهدید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۰ تعداد دانلود : ۱۸۷
خاورمیانه در سال های اخیر با افزایش فعالیت گروه های تروریستی مواجه است و فعالیت این گروه ها، واکنش های مختلف کشورهای منطقه را در پی داشته است. هدف اصلی این مقاله، بررسی سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال تروریسم تکفیری در عراق و سوریه با روش تحلیلی و محوریت تئوری نوواقع گرایی تدافعی است. در همین راستا، دو پرسش اصلی مطرح می شود: نخست، نقش تروریسم تکفیری در سیاست خارجی عربستان سعودی در عراق و سوریه چیست؟ دوم، عربستان سعودی چه راهبردهایی در قبال تروریسم تکفیری در این کشورها دنبال می کند؟ یافته های مقاله نشان می دهد، نقش تروریسم تکفیری در سیاست خارجی عربستان سعودی، ایجاد موازنه تهدید در قبال افزایش قدرت ایران در عراق و سوریه است و راهبردهای عربستان سعودی در قبال تروریسم تکفیری در این کشورها، طیف های متنوعی از حمایت مستقیم، اجماع سازی در سطح سازمان های منطقه ای همسو و ائتلاف سازی با برخی کشورهای منطقه را دربرمی گیرد. این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی به این موضوع می پردازد.
۱۲۰.

نقش هویت در سیاست خارجی عربستان سعودی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۷ 1 - 25

کلیدواژه‌ها: عربستان سعودی خاورمیانه انقلاب اسلامی ایران جنبش اخوان المسلمین امنیت هستی شناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۳ تعداد دانلود : ۲۸۳
تقابل هویتی یکی از منابع اصلی تقابل و تضاد در عرصه سیاست بین المللی به شمار می آید. به این معنا که وجود اختلاف در هویت کشورها، موجبات تنش بین آنها را فراهم می آورد، در حالی که همگرایی و شباهت بین کشورها می تواند منجر به همکاری شود. مقاله حاضر با درک چنین تناقضی درصدد پاسخ با این سوال است که چرا عربستان سعودی که خود را رهبر جهان اسلام می داند، بارها با قدرت گرفتن کشورها و جنبش های اسلام گرا در منطقه مخالفت کرده است؟ فرضیه پژوهش متضمن این نکته است که عربستان سعودی رشد بازیگران اسلام گرا در منطقه را تهدیدی برای هویت اسلامی و سنی خود به عنوان رهبر جهان اسلام می داند، به همین دلیل سیاست خارجی این کشور در راستای تضعیف رقبای هویتی عمل می کند. مقاله حاضر برای مشخص نمودن این پارادوکس تلاش کرده توضیح دهد چگونه شباهت در هویت می تواند موجب شکل گیری تنش و ناامنی شده و ریسک های هویت را به ارمغان آورد. یافته های تحقیق نشان می دهند شباهت های فرهنگی نقش مهمی در سیاست عربستان ایفا می کنند. مقاله حاضر قصد دارد این موضوع را به روش توصیفی و تحلیلی موردبحث و بررسی قرار دهد.