روش تحقیق

نگرش های سنتی درمورد نوشتن محدود هستند مانند رابطه تحقیق و نوشتن که ما تحقیق می کنیم تا بدانیم و آگاه شویم. سپس شناختی را که پیدا کرده ایم می نویسیم تا نتایج تحقیق را ثبت کرده باشیم. در نوشته حاضر عکس این نگرش را ارائه می دهیم. مبنی بر اینکه: ما می نویسیم تا یاد بگیریم، زیرا که نوشتن یک روند مکانیکی نیست، بلکه یک روند یادگیری، باز تولید و خلاقیت است. در ضمن آن عمل نوشتن و متن نوشته شده تأثیر زیادی در آموزش نگارنده اش ایفا می کند. پس نوشتن به منزله روش تحقیق به شمار می رود. چنین بینشی می تواند در آموزش همگان که به کار نوشتن علاقه مندند، بسیار اثرگذار باشد. هنگامی که نوشتن از این منظر دیده می شود، دارای کارکردهای گوناگون سودمندی است؛ یافته های این مقاله، بدان اشاره می کند. مهم ترین آن ها عبارت اند از: نوشتن به منزله تحقیق و ادامه تحقیق، روند کشف افق های جدید فکری و مطالب، خود شناسی و آگاهی از اعماق ذهن خویشتن، تبدیل احساس به فکر و عینیت دادن به احساسات و افکار، خلاقیت و ایجاد بستر جدید جهت درک گروه ها، جامعه و فرهنگ. پیشرفت در نوشتن به تمرین نیازمند است، در این راستا پیشنهادهای عملی در انتهای مقاله در صورت اجرا می تواند فرد را  به کارکردهای سودمند نوشتن، مجهز کند.

روش شناسی و روش تحقیق به عنوان بخش کلیدی و مهم رویه های شهرسازی شناخته می شوند. این مقاله با رویکردی انتقادی، نقش روش شناسی و کاربرد آن در آثار تأثیرگذار حوزه نظریه های شهرسازی را بررسی و تحلیل می کند. این آثار شامل ده مجله معتبر بین المللی در حوزه نظریه های شهرسازی معاصر و مقالات آنها می باشد. نتایج نشان می دهد که رویکرد واحدی در حمایت از نقش و اهمیت روش شناسی نه در شرایط پذیرش مجلات و نه در مقالات آنها وجود ندارد که می تواند بیانگر این امر باشد که روش تحقیق از دیدگاه این آثار در درجه پایینی از اهمیت قرار دارد. نتایج این مقاله می تواند زمینه ساز پژوهش های بیشتر درباره مقوله روش تحقیق در سایر حوزه ها و رویه های شهرسازی باشد

از آنجا که در زمینه روش شناسی هنر پژوهش ها اندک است پژوهش حاضر به دنبال بررسی وضعیت روش شناختی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته های هنرهای تجسمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز است. برای رسیدن به این هدف، روش تحلیل محتوا انتخاب شد. تمام پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته های ارتباط تصویری، نقاشی و عکاسی در فاصله سال های 1390 تا 1395 که تعداد 134 پایان نامه دفاع شده بود و 120 مورد از آنها در دسترس بود مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات از طریق فرم اطلاعاتی محقق ساخته انجام گرفت و تجزیه تحلیل اطلاعات بدست آمده از طریق نرم افزار spss انجام شد. تجزیه و تحلیل یافته های توصیفی و تحلیلی نشان دادند پایان نامه ها از نظر ضرورت تحقیق، بیان مسئله، آیین نگارش، تدوین فرضیه ها، وضوح سئوالات، عنوان پژوهش، ارتباط نتیجه گیری با اهداف پژوهش، اثبات یا رد فرضیات و رویکرد تحقیق از نظر هدف و پژوهش در مرتبه خوب، معیار های پاسخ به سئوالات مهم، یافته ها، چهارچوب نظری، نمونه گیری، جامعه هدف، ارتباط نتیجه گیری با پیشینه پژوهش، اصطلاحات مهم و محدودیت های مطالعه در رده متوسط و بقیه شاخص ها در مرتبه ضعیف ارزشیابی شده اند. در مجموع اکثر پایان نامه ها از کیفیت متوسط برخوردارند اما در برخی موارد پایان نامه ها با ضعف عمده ای روبه رو هستند؛ از جمله در نوشتن پیشینه و چارچوب نظری که در اکثر پایان نامه ها این بخش وجود ندارد یا به درستی به آن پرداخته نشده است.

زمینه و هدف: پلیس امروزی در مواجهه با جرایم به عنوان یک متخصص علت شناس وارد عمل می شود. اتخاذ این رویکرد در پلیس مستلزم آشنایی و بهره گیری او از علوم جرم شناختی است. علوم جرم شناختی را می توان در سطوح و ابعاد مختلفی مطالعه و بازشناسی کرد. یکی از مهم ترین ملاحظات در این بازشناسی، توجه به مبانی است که از اهمیت خاصی برخوردار است. هدف مقاله حاضر، مطالعه علوم جرم شناختی با رویکرد اثبات گرایی و مقایسه آن با آموزه های قرآنی است. این امر مستلزم توجه به سه حوزه است: روش، مفهوم و دستاورد. روش: این پژوهش، از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، توصیفی-تحلیلی است. پژوهش با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، منابع اینترنتی، مقاله ها، پژوهش های لاتین و فارسی و مطالعة آثار موجود در زمینه اثبات گرایی و آموزه های اسلامیِ مرتبط با رفتار مجرمانه انجام شده است. ابزار گردآوری اطلاعات فیش برداری است. یافته ها و نتایج: در بحث «روش»، همه جرم شناسان غربی اعم از خردگرا یا تجربه گرا، برای شناخت جرم، به تناسب از یک «روش» یعنی استقرا، قیاس یا تمثیل بهره می گرفته اند. در دوره رنسانس، استقرا بر تکیه بر علوم تجربی وارد مطالعات جرم شناختی شد. با حاکمیت استقرای تجربی بر علوم جرم شناختی، محور اساسی و اصلی جرم شناسی یعنی مفهوم، رو به زوال نهاد؛ زیرا بسیاری از امور ماورایی، به ویژه خدا، روح، نفس، اراده، فطرت، معنویات و... به تجربه (عمومی و فراگیر) درنمی آید. این در حالی بود که در آموزه های قرآنی، امور یادشده اساسِ مطالعه انسان و رفتارهایش تلقی می شوند. بدین ترتیب از نظر علمی، مفهوم «طبیعت» جایگزین مفهوم آفرینش و «زیست شناسی جنایی» موفق و موثق ترین علم برای بررسی و مطالعه رفتارهای مجرمانه حیوانی به نام «انسان» شد. دستاورد اصلی علوم جرم شناختی غربی روی آوری به ماتریالیسم و رواج تفکر «ماشین گرایی» بود. این، دقیقا نقطه مقابل تفکر اسلامی بود که عموما همه امور را «اندام واره» تلقی می کرد. تفکر اندام واره را به وضوح می توان در بسیاری از آموزه ها و اندیشه های اندیشمندان اسلامی از جمله «جهان اکبر و جهان اصغر» ملاحظه کرد.

سه نگرش در تعلیم و تربیت اسلامى وجود دارد. در نگرش نخست تعلیم و تربیت اسلامى ب ه منزله نظامى توصیفى است که از طریق بررسى آثار دانشمندان مس لمان م ى ت وان ب دان دس ت است که بر اساس آن، مىتوان با استفاده از متون دین ى 2 یافت. در نگرش دوم، نظامى استنباطى براى همه مسائل تعلیم و تربیت، پاسخى فراهم آورد. در نگرش سوم، تعلیم و تربی ت اس لامى به منزله نظامى استنباطى توصیفی تلقى شده است که در آن برخى مسائل و مباح ث مرب وط به تعلیم و تربیت از متون اسلامى استخراج مىشود و دسترسى به برخى موارد دیگر بر اس اس روشهاى تجربى و پیشفرضهاى دینى، انجام مىگیرد. در این نوشتار سعى برآن اس ت ک ه ب ا عنایت به مطالب فوق، بااشارهاى کوتاه به ماهیت و تاریخچه تعلیم و تربیت اس لامى ب ه منزل ه رشتهاى دانشگاهى، روشهاى تحقیق و دستاوردهاى آن نیز مورد بررسى قرار گیرد

در این کتاب، معماری منظر با تعابیر مختلفی همچون حوزه، اینتر ، مولتی و ترنس دیسیپلینی، در مرز میان سه امپراتوری علوم طبیعی، اجتماعی و هنر عنوان شده است. از طرفی با تفکیک «تحقیق [برای] پروژه » از «پروژه تحقیقاتی »، تحقیق آکادمیک را تعریف و از غیرآکادمیک جدا می کند. تحقیقی که به ضرورت باید شاهدپایه، دقیق و خلاقانه باشد. ازاین رو ویژگی مرزی معماری منظر یک تیغ دو لبه عنوان شده است. چراکه تفاوت تعاریف فنی و زاویه نگاه های سه امپراتوری دخیل در آن ممکن است آشوب ایجاد کند. آشوبی که هم می تواند به خلاقیت، هم می تواند به کم توانی منجر شود. برای این مشکل، پیشنهاد کتاب یک رویکرد روندی است. درواقع در این کتاب برای ویژگی های متمایز تحقیق در معماری منظر و مشکل های خاص آن -که به خوبی به برخی از مهم ترین آن ها اشاره شده- موضعی عملگرا اتخاذ و پیشنهاد شده، که محور نقد حاضر است.

ساختار درونی استدلال، به لحاظ سنتی، از یک یا چند مقدمه، یک یا چند برهان یا روش استقرایی و تنها یک نتیجه (ادعا) تشکیل می شود؛ مباحثه استدلالی، معمولاً با طرح داده هایی درست یا غلط آغاز می شود، و با ارائه دلیل و برهان اوج می گیرد و به نتیجه گیری یا ادعا، ختم می شود. در این فرایند دست کم دو نفر مخالف و موافق نتیجه گیری ها درگیرند که تلاش می کنند بر دیگری فائق آیند. تولمین با ملاحظه این فرایند استدلالی و مداقه در نظریه پردازی فلاسفه نسبی گرا و مطلق گرا در این خصوص، به ارائه مدلی شش مؤلفه ای دست یازید که از برخی جنبه ها مطلق گرا و از برخی دیگر نسبی گرایانه است. در مدل او، استدلال دارای اجزای ادعا، برهان، داده های حقیقی، شاخص های قطعیت، پشتوانه، و ردیه است که سه مورد اول، لازم، و سه مورد آخر، اختیاری هستند. با گذر زمان، زمزمه های ظرفیت کاربرد این مدل در مسائل زبان شناختی و تحلیل گفتمانی به گوش رسید. در همین راستا، با توجه به فقدان روش تحقیقی سامان یافته در این زمینه، در پژوهش حاضر با طراحی چند هدف و سؤال پژوهشی، روش تحقیقی پیشنهاد شد تا بتوان از توان تحلیلی مدل تولمین در حوزه های سبک شناسی، زبان شناسی حقوقی و تحلیل گفتمان بهره گرفت. هدف اصلیِ روش تحقیق پیشنهادی «شناخت سبک استدلال ورزی نویسنده منتخب در اثری گزیده از او» است که به تبع آن، دارای 5 پرسش پژوهشی است. کاربستِ این روش روی سه متن از ژانرهای مختلف نشان داده شد که عبارت اند از شعری از اعتصامی با عنوان «فرشته انس»، نمونه ای از لوایح دفاعی، و سخنرانی سیاسی ترامپ در باب سیاست خارجی امریکا پیش از انتخاب به ریاست جمهوری.

از آنجا که علم فقه الحدیث به دنبال ارائه خوانش و فهمی صحیح و کامل از احادیث به عنوان بخش مهمی از منابع متون دینی است، تلاش برای تجزیه و تحلیل دقیق و روش مند آن ها نیازمند آشنایی با روش های تحقیق متعدد در حوزه متن پژوهی می باشد. حدیث پژوهان نیز با تأکید بر این مسئله که فهم احادیث، نیازمند منطق خاص خود بوده و از قواعد مشخصی تبعیت می کند، با پرداختن به موضوع «قواعد فهم حدیث» از این فرایند و روش های آن یاد کرده اند. با این حال به دلیل غلبه نگاه سنتی، کمتر به روش های تحقیق میان رشته ای توجه داشته و همچنان زمینه های استفاده از روش های متن پژوهی در حوزه نصوص دینی فراهم نشده است. به همین دلیل در این مقاله تلاش شده تا با استفاده از برخی روش های تحقیق میان رشته ای و پُرکاربرد در حوزه متن پژوهی، به ارائه الگویی برای فرایند فهم حدیث پرداخته و گامی در راستای بومی سازی کاربست این روش ها در علوم اسلامی برداریم. مثال های بیان شده، مستخرج از دیگر آثار پژوهشی مؤلف با استفاده از روش های معرفی شده است.

«حقوق نفت و گاز» رشته جدید میان رشته ای در علم حقوق است که در سال های اخیر برای اولین بار در بین کشورهای نفت خیز خاورمیانه در دانشگاه تهران معرفی و تأسیس شد. این رشته از یک سو متأثر از حوزه های گوناگون علم حقوق از جمله «حقوق خصوصی» و «حقوق بین الملل سرمایه گذاری» در تحلیل رابطه فی مابین شرکت ملی نفت با «شرکت بین المللی نفتی است و از سوی دیگر متأثر از حقوق عمومی در مقام تحلیل رابطه فی مابین شرکت بین المللی نفتی با دولت یا کشور میزبان است. با توجه به ماهیت و خصلتِ بین المللی حقوق نفت و گاز، ادبیات این رشته می تواند زودتر از سایر رشته های محض حقوقی جنبه کاربردی پیدا کند. به سبب ماهیت بین رشته ای بودن حقوق نفت و گاز، ابزارهای تحقیق در این رشته متنوع است. در این مقاله به چهار روش حقیقی «انتزاعی»، «تمثیلی»، «رویه ای» و «استقرایی» پرداخته و ضمن تعریف روش های مزبور، مزایای هریک بررسی می شود.

با توجه به هدف از نگارش کتاب های روش تحقیق، انتظار می رود که این گونه کتاب ها، اصول گردآوری، نگارش و ثبت داده ها، سامان دهی بحث، شیوه ارجاع، و تدوین کتاب نامه را رعایت کنند و اخلاق پژوهش را بیاموزند. اما مرور آثاری که  به نام «روش تحقیق» در زبان فارسی منتشر می شود، این انتظار را برآورده نمی سازد. نویسنده نوشتار حاضر را با هدف بررسی کتاب های تألیف شده به زبان فارسی درباره روش تحقیق به رشته تحریر درآورده است. وی در پی پاسخ به این پرسش است که این گونه آثار تا چه حد پاسخگوی نیازها و راهنمای کار دانشجویان است؟ بعلاوه، اخلاق پژوهش در کتاب های روش تحقیق به زبان فارسی چه جایگاهی دارد؟ نویسنده در راستای این هدف، ابتدا پس از ارائه مقدماتی پیرامون گروهبندی کتاب های منتشر شده در عرصه روش پژوهش، معیارهای ارزیابی این کتب را برشمرده و هر یک را با ارائه شاهدمثال هایی از کتب مورد بررسی، به طور مبسوط  تشریح می نماید. وی با بررسی 70 کتاب روش تحقیق به این نتیجه دست یافته که عمده کتب، فاقد ساختاری منظم، کتابنامه ای مناسب، ارجاعات لازم، انسجام مباحث و منابع مرتبط، معتبر و روزآمد هستند. افزون بر آن، برخی از آن ها نام هایی گمراه کننده دارند و سرانجام آن که با دست زدن به انتحال و بی توجهی به یافته های دیگران، به جای ترویج عرصه تحقیق و کمک به گستردن آفاق دانش خود مانعی بر سر راه آن به شمار می روند.

تحقیق مهارتی است که برای هر دانشجویی مهم است. این مقاله با هدف شناسایی و طبقه بندی مشکلات درس روش تحقیق از دیدگاه دانشجویان دانشگاه فرهنگیان، پردیس کوثر یاسوج انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان سال دوم پردیس کوثراست که این واحد درسی را با موفقیت گذرانده اند. با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند 40 نفر انتخاب شد. روش پژوهش از نوع دلفی بوده که نوعی ارزیابی کیفی است. ابزار مورد استفاده پرسشنامه محقق ساخته بود و برای تحلیل داده ها از فراوانی و درصد فراوانی استفاده شد. یافته ها نشان دادکه مشکلات درس روش تحقیق را می توان به سه بخش؛ آموزشی، نگرشی و ساختاری تقسیم کرد. با توجه به نتایج به دست آمده و نیاز فوری دانشجو- معلمان جهت کسب مهارت های علمی و عملی تحقیق بهتر است مسؤولان دانشگاه فرهنگیان درباره نحوه تدریس این درس، تعداد دانشجویان آن برای هر استاد و همچنین ساعت اختصاص داده شده به آن درس تجدید نظر کنند.

کتاب مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی تألیف علی دلاور سال هاست متن درسی روش تحقیق در رشته های علوم اجتماعی و انسانی است و تاکنون بارها تجدیدچاپ شده است. پژوهه فرارو با روش تحلیل اسنادی این تألیف را نقد کرده است و با تکیه بر نظریه «تقسیم» در منطق ارسطویی نواقص «ارائه منطقی محتوا» را در این کتاب در فصل بندی و ارائه زیرعنوان ها و تدوین مطالب در ذیل عناوین، که هریک موجب اختلال در فرایند ارتباط آموزگارانه نویسنده مخاطب است، ارائه کرده است. در این تحلیل انتقادی الگویی از روش دسته بندی محتوا و ساختار منطقی آن براساس «منطق تقسیم» نیز تدوین شده است که به منزله یک نظریه در تدوین ساختار منطقی متون قابل توجه است. پژوهه فرارو علاوه بر نقد ساختاری، به نقد صوری و محتوایی کتاب هم کاملاً توجه دارد و ملاحظات متعددی در نقد صوری و محتوایی این تألیف ارائه کرده است.

آنچه نظریه علمی را از سایر روش های کسب دانش متمایز می کند، به کاربردن روش علمی برای دستیابی به دانش است. چارچوب نظری، یکی از مهم ترین اجزای یک تحقق علمی است. در اقتصاد اسلامی، چارچوب نظری پذیرفته شده عمومی، تقریباً وجود ندارد. فقدان چارچوب نظری برای اقتصاد اسلامی و استفاده از چارچوب های اقتصاد متعارف بازی، در زمین اقتصاد متعارف است. در این مقاله، ضمن تبیین روش تحقیق در علوم متعارف و بیان جایگاه چارچوب نظری در آن، چالشی که اقتصاد اسلامی به دلیل قرار گرفتن در آن، توفیق اندکی برای تبدیل شدن به یک رشته و پارادایم علمی داشته، بررسی شده است. برای آزمون تجربی نیز دو مجله «اقتصاد اسلامی» و «مطالعات اقتصاد اسلامی» انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته اند. هرچند مطالعه موردی 62 مقاله این دو نشریه به صراحت فرضیه تحقیق مبنی بر فقدان چارچوب های نظری در تحقیق های اقتصاد اسلامی را نمی تواند تأیید نماید. ولی بیانگر کاستی های اساسی در نحوه کاربست چارچوب نظری، در تحقیق های مربوط به اقتصاد اسلامی است. کمتر از یک چهارم مقاله هایی که دارای چارچوب نظری تصریح شده بودند، مبتنی بر چارچوب های نظری اسلامی بودند.

فلسفه وجودی فصول «روش تحقیق» یا «روش شناسی» برای دستیابی به مساله «تجدید پذیری»، «شفاف سازی» و «اعتبارسنجی» تحقیقات «تجربی-تفسیری-انتقادی» است. اگر این مساله به خوبی انجام نشود به راحتی می توان اصل تحقیقات را نیز مورد خدشه قرار داد. پژوهش حاضر با هدف کلی دستیابی به جنبه هایی از «روش تحقیق در پایان نامه های دانشجویی» (به ویژه پایان نامه های رشته علوم سیاسی و مطالعات منطقه ای) به طور خاص و به عنوان یک مطالعه موردی به بررسی «روش شناختی» پایان نامه های دانشکده مطالعات جهان می پردازد. از این طریق هم نقاط قوت و ضعف روشی این پایان نامه ها مشخص شده و هم زمینه ای هرچند کوچک برای ارزیابی وضعیت «روش شناختیِ» جامعه آکادمیک ایران در تحقیقات بعدی فراهم می گردد. این پژوهش، به طور خاص به بررسی میزان گرایش و اهتمام دانشجویان به «تحقیقات تجربی-تفسیری-انتقادی»، میزان و نحوه «تشریح ماهیت این روشها » و «تشریح نحوه کاربست عملی آنها» می پردازد. بدین منظور، با اسفاده از روش «تحلیل محتوای کمی» از میان 453 پایان نامه منتشر شده، 137 پایان نامه به عنوان نمونه انتخاب شده و مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته های این تحقیق نشان می دهد که 26 درصد از پایان نامه ها از روشهای تجربی-تفسیری-انتقادی استفاده کرده و 18 درصد نیز به این تحقیقات گرایش داشتند. این میزان از استفاده و گرایش به روشهای فوق می تواند از توفیقات دانشکده مطالعات جهان محسوب شود زیرا در تحقیقاتی که در گذشته انجام شده است میزان کاربست این روشها به طور میانگین حدود 6 درصد (دلاوری، 1385، ص. 118) و یا حدود 12 درصد (سید امامی، 1389، ص. 145) بوده است.

بی شک، انتخاب روش مناسب و متناسب با تحقیق یکی از بنیادی ترین اصول پژوهش علمی محسوب می شود و آگاهی و آشنایی با این روش ها و رویکردها سبب شکل گیری پژوهش های ارزش مند و قابل اعتنایی خواهد شد. روش تحقیق به زبان ساده، نوشتة مریم صادقی، کتابی است که در آن سعی شده است تا روش تحقیق و اصول پایان نامه نویسی برای دانشجویان رشتة زبان و ادبیات فارسی تبیین شود. نگارنده در این مقاله به بررسی و نقد این کتاب پرداخته و برخی از امتیازها و کاستی های آن را برشمرده است؛ براساس یافته های این تحقیق، این کتاب با داشتن نکات مثبتی چون پرداختن به سؤال تحقیق و تمرینات اختصاصی، ذکر جداول، و مهم ترازهمه تمرکز بر رشتة زبان و ادبیات فارسی کاستی ها و ایراداتی چون عدم تطابق عنوان با متن کتاب، بی توجهی به اصول ابتدایی نگارش و ویرایش، ایجاز های مخل، استفاده از منابع نامعتبر، و جامع نبودن برخی مطالب نیز در خود دارد که سبب می شود خوانندگان کتاب در بسیاری از مباحث نتوانند به کنه مطلب رسیده و بهرة لازم را از آن کسب کنند.

روش شناسی در هر علم باری عظیم را بر دوش می کشد و هویتی از علم مورد نظر در گروِ اتقان روش های پژوهش آن علم و روش شناسی مرتبط با آن خواهد بود. مدت هاست که علم حقوق در نگاهی کتاب خانه ای و تک بعدی نسبت به روش پژوهش و روش شناسی متناسب با آن به سر می برد. درحالی که در رشته های دیگر علوم انسانی، مانند مدیریت، پیشرفت هایی در حوزة روش تحقیق و پیوند آن با نیازهای جدید صورت پذیرفته است که می تواند راه گشای بسیاری از مسائلِ علم حقوق نیز باشد. به علت کمبود روش های تحقیق متقن و مستحکم در علم حقوق، دیر زمانی است که فضای رکود بر این رشته حاکم شده است؛ به طوری که نهایت آن چه در این علم به هم اندیشی می کشد، سخن از قانون یا مبانی آن است که با تکیه بر بررسی اسناد و مطالعات کتاب خانه ای انجام می گیرد. برخلاف این رویة ناقص در علم حقوق، در علم مدیریت حرکت ها و پیشرفت های خوبی صورت گرفته است و گام های روبه جلو محسوس بوده است. این مقاله، با نقد کتاب روش تحقیق در علم حقوق ، گامی درجهت نزدیک کردن این دو رشته (مدیریت و حقوق) به یک دیگر برداشته است و راه بردهایی برای استقراض روش های تحقیق جدید برای علم حقوق از علم مدیریت پیش نهاد کرده است.

روش تحقیق تاریخی یکی از راهبردهای تحقیق است که نسبت به دیگر روش های تحقیق به خصوص در قلمرو تحقیقات مدیریتی کمتر مورد استفاده بوده و جای استفاده از این روش برای تحقیقات مدیریت در کشور تقریبا خالی است، اما با توجه به اهمیت استفاده از روش های تحقیق زمینه ای در هنگامی که مباحث پسانوین گرا بسیار مورد توجه قرار گرفته است، بهره گیری از روش تحقیق مورد بحث، مهم تر از هر زمان دیگر جلوه می کند. این مقاله ضمن معرفی روش تحقیق تاریخی و چگونگی سودجستن از آن در قلمرو مطالعات مدیریت، این روش را در مورد تصمیم گیری راهبردی با رویکرد اسلامی مورد استفاده قرار می دهد. برای این منظور، شش تصمیم راهبردی نمونه از سه شخصیت الگوی اسلامی مورد تحلیل قرار می گیرد. از دستاوردهای این مقاله، ارائه روش تحقیق تاریخی منسجم هشت مرحله ای است که می توان از آن برای ارائه یا آزمون الگوهای اسلامی یا بومی بهره گرفت.

  با توجه به مبنای هستی شناختی و معرفت شناختیِ «رئالیسم شبکه ای» که پدیده ها را دارای وجود استقلالی از فاعل شناسا و قابل کشف و دارای ابعاد، سطوح، لایه ها و زوایای مختلف- هم در اصل وجودشان و هم در ظهور و بروزشان- می داند، روش موجّه برای کشف حداکثری از واقعیت ها چیست؟ فرضیه مؤلف در پاسخ به این مسئله چنین است: «روش تحقیقِ شبکه ای که مبتنی بر گستره شبکه هستی و معادلات حرکت در این شبکه است، روش موجه برای کشف حداکثری از واقعیت هاست». مقصود از «شبکه هستی» در این فضا، نقشه روابط کل موجودات با یکدیگر است و مقصود از «معادلات حرکت در شبکه هستی» برایندگیری از کمّ و کیف روابط میان پدیده ها برای ایجاد یک تغییر است. در این روش از سه ابزار هستی شناختی، به طورخاص استفاده می شود: «علل اربع»، «مقولات عشر» و «مقومات سته حرکت». این سه ابزارِ راهبردی، مسئولیت تجزیه پدیده ها به اجزا و روابطشان و سپس ترکیب آنها برای دستیابی به اثر جدید را به عهده دارند. این ابزارهای فلسفی با قرائت حکمت متعالیه، در تمام پدیده های فردی و جمعی، ذهنی، روحی و رفتاری، مُلکی و ملکوتی، حقیقی و اعتباری- بر اساس منشأ اعتبار یا انتزاعشان- کارایی دارند و می توانند وحدت را به کثرت تبدیل کرده، سپس کثرات را به وحدت برسانند.  

کتاب «روش تحقیق آمیخته» تالیف آقای دکتر علی دلاور و خانم دکتر شیرین کوشکی،مدتی است که در حوزه نوپدید روش های ترکیبی (آمیخته)به عنوانمتن درسی در رشته های علوم اجتماعی و انسانی تدریس می شود. این کتاباز برخی نقیصه ها رنج می برد که پژوهه فرارو به تصحیح این نقیصه ها پرداخته است.این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی نوشته شده و علاوه بر نقد ساختاری، ملاحظات متعددینیز در نقد صوری و محتوایی این کتاب، ارائه کردهاست. انتخاب نادرست عنوان کتاب، ضعف مفهوم کاوی درباره عنوان «روش های آمیخته»، ضعف جدی ساختاری و عنوان بندی نارسا، بندهای طولانی، پاره ای از اغلاط املایی و ویرایشی، اقتباس های متعدد از منابع بیگانه بدون ارجاع، غیرمنطقی بودن برخی عناوین به جهت عدم انطباق با محتوا،استفاده از اصطلاحات مبهم، ترسیم نادرست نمودارها و اشکالات متعدد در دلالت تصویری آن ها، ضعف در تبیین و تثبیت مبنای پارادایمی روش های آمیخته، و در نهایت، استفاده از عنوان «تالیف» برای یک اثر که ترجمه ای – تالیفی است، از مهم ترین نقدهای نگارنده به این کتاب است.

چکیده یک پژوهش، فشرده ای از مطالب اساسی آن است که تأثیر زیادی در شناساندن و انتشار آن در جامعه علمی دارد. میزان رعایت معیارهای چکیده نویسی که بسته به حوزه پژوهش متفاوت است، می تواند شاخصی برای توسعه روشمند علم در آن حوزه به حساب آید. با توجه به رشد کمّی و کیفی نشریات علوم قرآن و حدیث در سال های اخیر و به منظور ارتقای سطح کیفی چکیده نویسی در این حوزه، نیاز به نوعی الگوسازیِ عملی برای محققان حس می شود. بر این اساس، پژوهش حاضر در صدد برآمد به روش توصیفی تحلیلی همراه با نقد، پس از تعیین مهم ترین معیارهای محتواییِ نگارش چکیده در مقالات حوزه علوم قرآن و حدیث، میزان رعایت این معیارها را در برخی مقالات این حوزه به صورت آماری همراه با نمونه های عینی تحلیل نماید. در نتیجه با نگاه به استانداردهایِ جهانیِ چکیده نویسی و بر اساس اهداف چکیده در حوزه نام برده، معیارها به صورت نکاتی که وجود یا عدم وجود آن ها ضروری یا ترجیحی است، تعیین شد؛ برای نمونه می توان از ضرورت وجود هدف، سؤالات، روش و اهم نتایج پژوهش، و عدم وجود مطالب خارج از متن، مطالب کهنه و عامیانه و واژه های مترادف در چکیده نام برد. در 61 مقاله مورد بررسیِ پنج مجله در این حوزه، از میان معیارهای ضروریِ چکیده نویسی، «روش پژوهش» و از میان معیارهای ترجیحی، «ضرورت و اهمیت پژوهش» کمترین درصد رعایت را داشته اند.