درخت حوزه‌های تخصصی

تحلیل استنادی به عنوان یکی از روش های کمی، بر پایه استناد های موجود در متون علمی قرار دارد، به طوری که با شمارش تعداد استناد-های به کار رفته در متون گوناگون همانند نشریه ها و پایان نامه ها به تحلیل و ارزیابی این متون می پردازد. مبحث تحلیل استنادی در دهه 60 در ایران آغاز شد و تا کنون پژوهش های زیادی با آن روش انجام شده است. در پژوهش حاضر تلاش شده است با دیدی تحلیلی و مروری به بررسی عمده ترین آثار فارسی موجود در این زمینه از جمله کتاب، مقاله، پایان نامه و همایش هایی که در ایران برگزار شده، که در پیش برد این حوزه مؤثر بوده اند، پرداخته شود. بر اساس نتایج این بررسی، پژوهش های زیادی در رابطه با تحلیل استنادی انجام شده، ولی سهم پایان-نامه ها بیش از دیگر پژوهش ها است. سیر مطالعاتی پایان نامه ها و مقاله ها نشان داد که زمینه پژوهشی آن ها مشابه بوده و بیش تر الگوبرداری از آثار پیشین است. به طور کلی تحلیل استنادی در ایران نیازمند دگرگونی است و پیشرفت آن دقت نظر بیش تری را از سوی مدرسان و پژوهش گران حوزه کتابداری و اطلاع رسانی می طلبد.

هدف اصلی این پژوهش تعیین میزان رضایت مراجعان از خدمات کتابخانه و مراکز اطلاع رسانی صنعت نفت تهران (شامل مرکز اطلاع رسانی شرکت ملی نفت ایران، مرکز اطلاع رسانی شرکت ملی صنایع پتروشیمی، کتابخانه پژوهشگاه صنعت نفت) میباشد. روش پژوهش، پیمایشی از نوع توصیفی است و برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامة محقق ساخته استفاده شده. جامعة مورد مطالعه شامل 6250 نفر عضو مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه میباشند. برای تحلیل داده ها از نرم افزار «اس پیاس اس»، برای جلوگیری از پراکندگی پاسخ های مختلف از توزیع فراوانی، و به منظور سنجش عوامل موثر و معناداربودن ارتباط عوامل مختلف با رضایت مراجعان از آزمون دوجمله ای استفاده شده است و در آخر هم عوامل جانبی به منظور مشخصکردن نسبت رضایت مراجعان زن و مرد، نسبت رضایت مراجعان با مدارک مختلف، و نسبت رضایت مراجعان سه مرکز موردمطالعه، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان میدهد که میزان رضایت از مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه در سطح خوبی (73درصد) قرار دارد و بیشترین رضایت (78درصد) به رفتار و توان کتابداران و کمترین رضایت (67درصد) از منابع بخش مرجع میباشد.

هدف: بررسی یادداشت های موجود در حاشیه کتاب های کتابخانه ای عمومی - که شکلی متداول از وندالیسم است- انجام شده است. روش/ رویکرد: پژوهش حاضر با رویکرد کیفی انجام شده و نمونه مورد بررسی گزیده ای از کتاب های کتابخانه شهید هاشمی نژاد ساوه است که از این وندالیسم آسیب دیده بودند. با بهره گیری از روش نمونه گیری هدفمند، 140 مورد از کتاب نوشته ها انتخاب و به روش تحلیل محتوای ترکیبی بررسی شدند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد، محتوای کتاب نوشته ها شامل 4 مقوله اصلی ""بیان احساسات""، ""اظهارنظر""، ""پیشنهاد"" و ""درخواست"" است. مقوله ""بیان احساسات"" بیشترین و مقوله ""درخواست"" کمترین فراوانی را به خود اختصاص داده اند. براساس این نتایج، اغلب خوانندگانی که در حاشیه کتاب یادداشت نوشته اند، بیش از قصد تخریب، هدف اطلاع رسانی داشته اند. ضمناً بررسی یادداشت های آنان نشان می دهد نگرش آنان به زندگی (حداقل در زمان نوشتن یادداشت)، نوعی نگرش منفی بوده که عمدتاً با احساس غم و اندوه همراه بوده است. همچنین امیدواری به زندگی نویسندگان این یادداشت ها نیز در سطح پایینی به نظر می رسد. افرادی که به نوشتن یادداشت در حاشیه کتاب تمایل نشان داده اند در اغلب موارد، احساساتی نظیر شکست در روابط عاطفی و پشیمانی از عشق را تجربه کرده اند. نتیجه گیری: کتابداران می توانند در فرایند مجموعه سازی منابع در کتابخانه های عمومی به آثار الهام بخش توجه بیشتری نمایند. آثاری نظیر زندگینامه ها و آثاری که به تقویت نشاط و روحیه افراد کمک می کنند.

اطلاع شناسی، ناظر به پرسش از ماهیت اطلاعات است. لوچیانو فلوریدی و رافائل کاپورو از جمله فلاسفه ای اند که به این پرسش اهتمام داشته اند. فلوریدی پاسخ به این پرسش را در قالب فلسفه ی اطلاعات پی می گیرد. فلوریدی اطلاعات را داده های دارای نظمِ معنی دارِ صادق می داند. در نظر او، ما داده ی نابِ فی نفسه نداریم و لذا اطلاعات همواره وابسته به یک سطح انتزاعِ خاص است. در مقابل، کاپورو می کوشد در چارچوب هرمنوتیکِ اگزیستانسیال هایدگر به پرسش از چیستی اطلاعات پاسخ دهد. در نظر او، اطلاع وجهی از اگزیستانس دازاین است که به وجود- در- عالَم- با- دیگران راجع است. لذاست که کاپورو بر جنبه ی هرمنوتیکی- بلاغی دانش اطلاع رسانی یا انجلتیک تاکید می کند. ایده ی اساسی مشترک در آراء فلوریدی و کاپورو این است که اطلاعات همواره دارای تعهدات و جهت گیری های انتولوژیک و مشروط به یک افق معانی خاص است. بر این اساس دلالت های آراء فلوریدی و کاپورو در کتابداری و اطلاع رسانی مورد بحث قرار می گیرد.

هدف: وضعیت فیلدهای رابطه ای در نرم افزار رسا و میزان کاربرد آنها در پیشینه های کتابشناختی فارسی بررسی شده است.. روش/رویکرد پژوهش: پیمایشی با استفاده از سیاهه وارسی محقق ساخته. یافته ها: علاوه بر تفاوت میان تعریف فیلدهای رابطه ای یونی مارک و نرم افزار رسا، در 21 درصد موارد از فیلدهای رابطه ای مورد نیاز برای پیشینه ها استفاده شده است. نتیجه گیری: میزان کاربرد فیلدهای رابطه ای در پیشینه های کتابشناختی فارسی پایین است. کاربرد مناسب فیلدهای رابطه ای یونی مارک، هم از نظر تعریف آنها در نرم افزار و هم استفاده برای نمایش روابط کتابشناختی، می تواند راهی برای برقراری پیوند میان پیشینه ها باشد.

هدف اصلی مقاله حاضر شناسایی روند موضوعی پژوهش های بین المللی حوزه کتابداری و اطلاع رسانی است. این تحقیق با استفاده از تحلیل استنادی مقالات مجله «مرور سالانه علم اطلاع رسانی و فن آوری» بین سال های 2002 تا 2006 انجام شد. از 4663 منبع مورد استناد که بین سال های 1996 تا 2005 منتشر شده اند، حدود 76 درصد آنها شامل مواد چاپی و نزدیک به 8 درصد مواد الکترونیکی بودند. بیشترین گرایش به موضوع «ذخیره و بازیابی اطلاعات کامپیوتری» با فراوانی 839 (18 درصد) و کمترین گرایش به «ساختمان کتابخانه» با فراوانی 1 (02/0 درصد) است. موضوع های «علوم کتابداری و اطلاع رسانی» و «سازمان» تا اواسط دهه 1996 تا 2005 روندی نزولی داشته، پس از آن سیری صعودی پیموده اند. موضوع های «حرفه» و «استفاده کننده و استفاده از کتابخانه» که در دوره ده ساله با فراز و نشیب های متعددی روبه رو بوده اند، در سال 2005 به یکباره افزایش یافته اند. موضوع «کتابخانه ها و مراکز منابع» تا سال 2001 روندی صعودی داشته، در سال 2002 افت کرده، و پس از آن دوباره روندی صعودی پیدا کرده است. موضوع های «مواد»، «ارتباط اطلاعاتی» و «پیشینه های کتابشناختی»، روندی نزولی را طی کرده اند. «خدمات فنی»، «کنترل کتابشناختی»، «فن آوری اطلاعات و ارتباطات»، «رسانه» و «مدیریت پیشینه ها» تا میانه های دهه روندی صعودی داشته، اما در سال های پایانی از سیری نزولی برخوردار بوده اند. «ذخیره و بازیابی اطلاعات کامپیوتری» در طول دهه از روندی تقریباً متعادل با فراوانی بالا برخوردار بوده است، که در دو سال آخر روندی افزایشی را داشته است. و در نهایت موضوع «خواندن» و «دانش و یادگیری» روندی صعودی را طی کرده اند.