حمید قاضی زاده

مقدمه و اهداف: هدف پژوهش حاضر، طراحی الگوی توسعه پایدار سازمانی مبتنی بر قابلیت های فناوری زنجیره بلوکی (بلاک چین) در کتابخانه های دانشگاه ها و پژوهشگاه های زیر نظر وزارت عتف (علوم، تحقیقات و فناوری) است.روش ها: روش تحقیق ترکیبی بوده که طی دو مرحله (مرحله اول به صورت کیفی و گام دوم به شکل کمی) و با اهداف توسعه ای، کاربردی اجرا شده است. روش گردآوری اطلاعات در بخش کیفی، کتابخانه ای و در بخش کمی، میدانی بوده به طوری که ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی، اسناد و منابع کتابخانه ای و در بخش کمی، پرسشنامه می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر متشکل از دو گروه شامل مدیران کتابخانه ای و متخصصان حوزه فناوری زنجیره بلوکی در کشور بوده که تعداد آن 114 نفر تعیین شد.یافته ها: نتیجه بیانگر آن است که سه شاخص ساختار مدیریتی، ساختار فرهنگی اجتماعی و عدالت سازمانی از بین شاخص های زمینه اصلی زیرساخت های رشد و توسعه سازمانی با اثرگذاری بالای 60 درصد به عنوان مهم ترین مؤلفه های مربوط به تأثیر فناوری زنجیره بلوکی (بلاک چین) در روند شکل گیری الگوی توسعه پایدار سازمانی کتابخانه ها شناخته شدند. طی ترسیم الگوی مورد نظر، مؤلفه های زیرساخت های رشد و توسعه سازمانی؛ اقتصاد سازمانی و توسعه منابع انسانی به عنوان مؤلفه های اصلی توسعه پایدار سازمانی کتابخانه های دانشگاهی و پژوهشگاهی و در مورد شاخص های بلاک چین، معیارهای توسعه فناوری و زیرساخت های فناوری بلاک چین با داشتن زیرمجموعه های مربوطه، به عنوان مؤلفه های اصلی زنجیره بلوکی مشخص شدند. بر مبنای تحلیل داده ها، به جز دو مؤلفه شفافیت اطلاعات با سطح معناداری (p=0/666)؛ و مؤلفه ساختار فرهنگی اجتماعی با سطح معناداری (p=0/679)؛ تمامی مؤلفه ها و شاخص های دو عامل توسعه پایدار سازمانی و فناوری بلاک چین با سطح معناداری (p<0/05) مورد تأیید متخصصان قرار گرفتند.بحث و نتیجه گیری:  با جمع بندی نتایج به دست آمده، الگوی توسعه پایدار سازمانی متشکل از 5 شاخص اصلی زیرساخت های رشد و توسعه سازمانی، اقتصاد سازمانی، توسعه منابع انسانی، توسعه فناوری و زیرساخت های فناوری بلاک چین در کتابخانه به دست آمد که هرکدام از این شاخص ها دارای زیر شاخص هایی هستند که در الگو مشخص می باشند. به کارگیری زیرمجموعه های هرکدام از این شاخص ها تأثیر بسیار شگرفی بر توسعه پایدار سازمانی کتابخانه ها خواهد داشت و باب نوینی به روی فعالیت های امروز کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی خواهد گشود. ازآنجاکه کتابخانه ها در امر خدمات رسانی به کاربران امروزی، ناگزیر از استفاده از فناوری های نوین هستند مناسب تر است که از این فناوری ها در جهت توسعه پایدار کتابخانه ها بهره مند شوند. اگر چنانچه کتابخانه ها خود را ملزم و موظف به استفاده از تمام یا حداقل بخشی از مؤلفه های مذکور در پژوهش حاضر نمایند، در بازه زمانی کوتاه مدت، نتایج شگرف توسعه پایدار سازمانی را دریافت خواهند کرد.اصالت: در حوزه توسعه پایدار سازمانی پژوهش های مختلف با رویکردهای گوناگون انجام شده است. هرچند در ارتباط با موضوع فناوری بلک چین پژوهش های زیادی در داخل کشور انجام شده، اما در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی پژوهش مستقلی که دقیقا بر موضوع ارتباط بلاک چین و کتابداری باشد تاکنون انجام نگرفته و پژوهش حاضر از این منظر می تواند طلیعه دار ورود بلاک چین در حوزه کتابداری باشد.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی وضعیت آرشیوهای دیداری-شنیداری سازمان صداوسیمای ایران ازلحاظ زیرساخت ها و نیز مقایسه میزان یکپارچگی عملیات رقمی سازی آن ها با آرشیوهای مطرح دنیاست. روش/ رویکرد پژوهش: نظرات 52 کارشناس به نمایندگی از 52 آرشیو از زیرمجموعه سازمان صداوسیمای ایران است. ابزار اندازه گیری پژوهش پرسش نامه محقق ساخته است. داده ها با استفاده از آزمون t تک نمونه ای و آزمون کولموگروف-اسمیرنوف تحلیل شده اند. یافته ها و نتیجه گیری: تحلیل یافته ها نشان داد که درمجموع، آرشیوهای دیداری-شنیداری سازمان صداوسیمای ایران در روند رقمی سازی و در مؤلفه های تبدیل و دریافت و ذخیره سازی منابع در آرشیوهای دیداری-شنیداری دارای وضعیت مناسب و مطلوبی هستند. در بخش زیرساخت ها، مؤلفه های نرم افزار، سخت افزار، امنیت، و حفاظت در وضعیت مناسبی اند؛ ولی شبکه های ارتباطی در وضعیت مناسبی نیستند. مدیریت منابع رقمی وضعیتی مطلوب و مناسب دارد و وضعیت درزمینه یکپارچگی مناسب است. نتایج نشان داد که گرچه آرشیوهای دیداری-شنیداری سازمان صداوسیما با 95 درصد اطمینان با میانگین 25/1، از یکپارچگی نسبی برخوردارند، ولی ضروری است تا مدیران سازمان، به منظور هم سوشدن با آرشیوهای مطرح دنیا، ضمن بررسی وضع موجود و شناسایی نقاط قوت و ضعف در فرایند یکپارچگی آرشیو سازمان، تصمیماتی کاربردی و عملیاتی اتخاذ کنند.

هدف: تحلیل و دیداری سازی برون داد علمی فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات از نظر شاخص های علم سنجی طی یک دهه از 1388 تا 1397. روش شناسی: با استخراج داده های لازم از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و یکدست سازی اسامی و کلیدواژگان، شاخص های علم سنجی فصلنامه با کمک نرم افزارهای مختلف علم سنجی تعیین و ترسیم شد. یافته ها: الگوی نویسندگی عمدتاً چندنویسندگی و شبکه هم نویسندگی حاکی از همکاری مستحکم علمی میان نویسندگان بود. هم رخدادی واژگان و خوشه بندی کلیدواژه ها نشان از تنوع موضوعی فصلنامه در راستای اهداف تخصصی آن داشت. نتیجه گیری: با وجود ارتقای شاخص های علمی فصلنامه و توسعه مناسب در حوزه موضوعی، لازم است به افزایش استنادپذیری و رؤیت پذیری مقالات آن برای اثرگذاری بیشتر توجه کرد.  

هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان استفاده از شبکه های اجتماعی توسط کاربران کتابخانه های عمومی شهرستان تنکابن است تا با مشخص شدن میزان استفاده از این شبکه ها، خدمات متناسب با ویژگی های مربوط به هر شبکه به کاربران ارائه شود. روش: پژوهش کاربردی و توصیفی است و به روش پیمایشی انجام گردید. جامعه آماری پژوهش عبارتند ازکاربران کتابخانه های عمومی شهرستان تنکابن که تعداد 234 نفر براساس نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه و برای تجزیه و تحلیل داده هااز آزمون های آماری کولموگروف اسمیرنوف،فریدمن و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. یافته ها: یافته های پژوهش بیانگر آن است که از لحاظ اولویت میزان استفاده کاربران از انواع شبکه های اجتماعی،به طور کلی گروه سایت های شبکه های اجتماعی با میانگین (57/6) بیشترین وگروه ابزارهای کتاب وکتاب خوانی با میانگین (24/5) کمترین میزان استفاده در بین کاربران را به خود اختصاص داده اند. همچنین از لحاظ استفاده هرگروه از شبکه های اجتماعی، در بین گروه سایت های شبکه های اجتماعی، فیس بوک با میانگین 68/2؛ از بین گروه ابزارهای تلفیقی وب– موبایل، تلگرام با میانگین 88/3؛ درمیان گروه ابزارهای چندرسانه ای، اسکایپ با میانگین 32/2 و از میان گروه ابزارهای کتاب و کتاب خوانی، شبکه کتاب خوانان حرفه ای با میانگین 45/2، بیشترین استفاده را به خود اختصاص دادند. اصالت/ارزش : ارزش مقاله حاضر در آگاه سازی کتابداران کتابخانه های عمومی نسبت به بهره گیری از انواع ابزارهای شبکه های اجتماعی بوده و مبین این نکته است که هرگروه از شبکه های اجتماعی در تسریع ارائه خدمات به کاربران، عملکردهای متنوعی دارند.

هدف: از آنجاکه فرایند مدیریت محتوای دیجیتال برای تضمین دسترس پذیری طولانی مدت به این محتواست، شناخت معیارهای تضمین قابلیت اطمینان و دوام این آرشیوها اهمیت فراوان دارد. هدف این پژوهش، تعیین و دسته بندی معیارهای قابلیت اطمینان در حفاظت رقمی در این آرشیوهاست. روش: روش پژوهش کتابخانه ای ومروری تحلیلی است تا بتوان برای تضمین قابلیت اطمینان در نظام های حفاظت دیجیتال، بهترین شیوه ها و استانداردها را استخراج و از آنها استفاده کرد. یافته ها: سطوح قابلیت اطمینان آرشیوهای دیجیتال و الزام های آن در سه سطح نیروی انسانی، وجوه فناوری و زمینه اقتصادی، قابل دسته بندی است که هر کدام از سطوح به بخش های فرعی تری نظیر شیوه اداره و دوام سازمانی، ساختار سازمانی و به کارگماری نیروی انسانی، دوام پذیری مالی، ایجاد بسته های آرشیوسازی و مدیریت دسترسی دسته بندی شده و عملکرد متفاوتی خواهدداشت. نتایج: نتایج نشان داد می توان این معیارها را در سه گروهِ کلی برای عمل و پژوهش در باب آزمون اطمینان پذیری و دوام آرشیوهای دیجیتال مختلف، به کار برد.

مقدمه: ازآنجاکه خدمات مرجع مجازی، خدماتی است که از قابلیت های مطلوبی برخودار بوده و می تواند در فرایند خدمات رسانی در محیط وب، نقش آفرین نیز باشد، بررسی نقش این گونه قابلیت ها در روند تحقیقات کاربران، بیش ازپیش محسوس خواهد بود. ازاین رو، هدف از این پژوهش، بررسی نقش خدمات و قابلیت های مربوط به مؤلفه های مرجع مجازی بر بهبود عملکرد فعالیت های تحقیقاتی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی است. روش شناسی: تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و به روش پیمایشی انجام شده است. ابزارگردآوری داده ها، پرسش نامه و جامعه آماری آن، کلیه دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی بوده که 377 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای و براساس جدول مورگان گزینش انتخاب شدند. یافته ها: تحلیل ها نشان داد که از میان انواع مؤلفه های مرتبط با قابلیت های مرجع مجازی، سرعت ارائه پاسخ با میانگین امتیاز 29/4، وضعیت مطلوبی داشته و در اولویت قرار گرفت و سایر مؤلفه ها مانند پاسخ گویی کتابدار، جامعیت پاسخ و اعتبارمنابع با میانگین ۹۴/۳، 86/3 و ۷۵/۳ به ترتیب در مراتب بعدی قرار گرفته و وضعیتی نسبتاً مطلوب داشتند. نتیجه گیری: ارزش مقاله حاضر در نشان دادن قابلیت های مرجع مجازی در کتابخانه ها است. تمرکز بر مؤلفه های مرتبط با مرجع مجازی، خواهد توانست تا امور پژوهشی کاربران درکتابخانه ها را تسهیل نماید. دراین راستا، بهره گیری از قابلیت های مرجع مجازی کتابخانه های دانشگاه توسط دانشجویان، درحدمطلوب بوده و همچنین اعتماد دانشجویان به میز مرجع مجازی کتابخانه دانشگاه در حد بالایی بوده و این بدان معنا است که مسئولان کتابخانه باید در این راه توجه و دقت نظر بیشترى داشته باشند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی وجود رابطه میان انسجام، اعتماد و باورهای اجتماعی نوجوانان با میزان گرایش آنان به استفاده از کتابخانه های عمومی است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی بوده است که از میان 773 نفر از نوجوانان 11تا 14 ساله عضو کتابخانه های عمومی شهر شوش، تعداد 256 نفر با استفاده از فرمول کرجسی مورگان برای نمونه انتخاب شدند و برای جمع آوری اطلاعات از سه پرسشنامه استاندارد استفاده شد. تحلیل یافته ها نشان داد هرچند بین دو مؤلفه انسجام و اعتماد اجتماعی با ضریب همبستگی به ترتیب 593/0 و 462/0 با میزان استفاده ازکتابخانه های عمومی رابطه معناداری وجود دارد، میان مؤلفه باورهای اجتماعی با ضریب همبستگی 11/0 با استفاده از کتابخانه ها، رابطه معناداری بین نوجوانان دیده نمی شود. همچنین تحلیل رگرسیون گام به گام (Step wise) از دو مؤلفه انسجام و اعتماد اجتماعی، به مقدار 722/0 R= نشان داد آن دو در مقایسه با باور اجتماعی، معیار پیش بینی کننده خوبی برای میزان گرایش به استفاده از کتابخانه های عمومی محسوب می شوند. نتایج پژوهش آشکار کردند توجه نکردن به مؤلفه های پنهان در سرمایه اجتماعی ازجمله باور اجتماعی، موجب شده است هم مخاطبان از کتابخانه ها کمتر استقبال کنند هم کتابخانه ها در تحقق برخی اهداف و رسالت خویش موفقیت چندانی به دست نیاورند.

هدف:   این پژوهش خدمات جنبی کتابخانه های وابسته به کتابخانه های سازمان فرهنگی هنری شهرداری و تعیین جایگاه آن به منظور تشویق افراد در مراجعه به کتابخانه ها را بررسی می کند. روش پژوهش: تحقیق حاضر از نظر روش، پیمایشی توصیفی و از نظر نوع پژوهش، کاربردی است. جامعه تحقیق، مخاطبان کتابخانه های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران شامل مراجعان، کارکنان و مدیران بوده که تعداد 386 نفر ازطریق نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته و مصاحبه بوده که مراتب روایی ابزار، مورد تأیید کارشناسان وخبرگان حوزه قرار گرفته و پایایی آن نیز با استفاده از آلفای کرونباخ که تقریبا بیشتر از 7/0 محاسبه شد، مورد تأیید نهایی قرار گرفت. به منظور بررسی و تحلیل داده ها و توزیع آنها، از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف بهره برده و همچنین با توجه به نرمال نبودن داده ها، برای بررسی فرضیه ها، از آزمون رتبه علامت وبلکاکسون استفاده شده و در نهایت برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار اس. پی. اس. اس. 20 استفاده شده است. یافته ها: از میان پنج برنامه مورد بررسی، توجه به برنامه فرهنگی-هنری با فراوانی 1/33 درصد از دید مراجعان ضروری تر قلمداد شده و به ترتیب سایر برنامه ها مانند برنامه رفاهی با 1/23 درصد، برنامه آموزشی با 9/21 درصد، برنامه تخصصی - هویتی با 8/17 درصد و برنامه علمی پژوهشی با 1/4 درصد از دید مخاطبان رتبه های بعدی را به خود اختصاص دادند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که مطابق فرضیه های ارائه شده، ارائه خدمات جنبی در کتابخانه های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در سطح پایینی بوده و تأثیری چندانی در تشویق عادت به مطالعه و مراجعه به کتابخانه نداشته است.

هدف: توسعه و افزایش منابع مالی کتابخانه ها از طریق ارائه خدمات حق الزحمه ای و همچنین مشخص کردن راهکارهایی در همین راستا می باشد. روش: طی این مقاله عواملی مانند نوع کتابخانه، نوع خدمات، محیط و امکانات، به منظور تدوین و اجرای راهکارهای افزایش منابع مالی کتابخانه ها مورد بررسی و شناسایی قرار گرفته اند. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که شناسایی عواملی مانند نوع کتابخانه، نوع خدمات، محیط و امکانات و همچنین برقراری عوامل اجرایی نظیر خدمات تحویل مدرک، خدمات نسخه برداری، استفاده از پایگاه های اطلاعاتی، برگزاری کارگاه های آموزشی و خدمات مشاوره ای می توانند از جملة خدمات حق الزحمه ای کتابخانه ها محسوب شده و در راستای تحقق اهداف مقاله به طور موثر و کارآمد نقش آفرین باشند.

هدف تحقیق حاضر، بررسی فرایند جستجوی اطلاعات دانشجویان در اینترنت به منظور بررسی این نکته است که دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شهید چمران در فرایند ­جستجوی اینترنتی اطلاعات، تا چه اندازه با مدل کولثاو آشنایی داشته ­و­ در چه مرحله­ای نیازمند کمک و مداخلة کتابداران هستند. در این راستا، مسئله جستجوی اطلاعات دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شهید چمران اهواز با مدل فرایند جستجوی اطلاعات­ کولثاو مقایسه شده است تا ترسیم الگوی جستجوی اطلاعات دانشجویان مورد تحقیق، امکان­پذیر شود. نتایج بررسی و تحلیل داده ها نشان داد گرایش به تغییر در مدل فرایند جستجوی اطلاعات پیشنهادی توسط کولثاو، بسیار محسوس است. از نظر دانشجویان، نیاز به مداخلة کتابدار در مرحله ای خاص بسیار ضروری است. در نهایت، طی این تحقیق، مدل جدید جستجوی اطلاعات دانشجویان، ترسیم و پییشنهاد گردید

هر نرم افزار کتابخانه ای از چند بخش تشکیل شده که هر یک به تناسب وظیفة مشخص، یاری دهندة بخشهای کتابخانه میباشد. اما اینکه تا چه حد امکانات موجود در نرم افزارهای کتابخانه ای، با نیازهای کاربران همخوانی داشته، مبحثی است که مدنظر این نوشتار است و تمرکز اصلی آن بر بخش امانت نرم افزار کتابخانه ای پارس آذرخش میباشد. هدف آن است تا امکانات موجود در بخش امانت این نرم افزار بررسی و قابلیتهایی برای آن پیشنهاد شود. در این مقاله، معیار توانمندی نرم افزار کتابخانه ای پارس آذرخش در پنج قسمت «اخطار دیرکرد»، «تغییر در زمان امانت»، «رزرو منابع»، «جریمه دیرکرد» و «تسویه حساب» بررسی شده و برای بهبود روند گردش کار نرم افزار در بخش مزبور متناسب با خواسته های کتابدار، پیشنهادهایی ارائه شده است.

هر نرم افزار کتابخانه ای از چند بخش تشکیل شده که هر یک به تناسب وظیفة مشخص، یاری دهندة بخشهای کتابخانه میباشد. اما اینکه تا چه حد امکانات موجود در نرم افزارهای کتابخانه ای، با نیازهای کاربران همخوانی داشته، مبحثی است که مد نظر این نوشتار است و تمرکز اصلی آن بر بخش امانت نرم افزار کتابخانه ای پارس آذرخش میباشد. از یک سو امکانات موجود در بخش امانت این نرم افزار را بررسی و از سوی دیگر، قابلیتهایی به عنوان پیشنهاد برای آن مطرح کند. معیار توانمندی نرم افزار کتابخانه ای پارس آذرخش در پنج قسمت اخطار دیرکرد، تغییر در زمان امانت، رزرو منابع، جریمه دیرکرد وتسویه حساب در مقاله حاضر بررسی و پیشنهادهایی برای بهبود روند گردش کار نرم افزار در بخش مزبور، متناسب با خواسته های کتابدار، ارائه شده است

بهره گیری از علم کنترل در حوزة کتابداری و اطلاع رسانی امری است که در بخشهای مختلف کتابخانه تأثیری بسزا خواهد داشت و میتوان از آن به نحو مطلوب و کارآمد استفاده کرد. یکی از بخشهایی که قادر است مجری این شیوة کنترلی باشد، بخش امانت است. پیشنهاد شیوة کنترلی در بخش امانت کتابخانة مؤسسة عالی بانکداری، با استفاده از بازخورد مراجعان برای ایجاد تعادل در مجموعه و فرایند عملی آن، موضوع اصلی این مقاله است. طی این تحقیق، ابتدا مؤسسة عالی بانکداری معرفی میشود؛ سپس کتابخانة مؤسسه و رسالت آن و در ادامه، شیوه های کنترلی در بخش امانت کتابخانه برای ایجاد تعادل در مجموعه، خدمات و مدیریت کنترل، بیان میشود و در خاتمه، پیشنهادهایی برای بهتر شدن فرایند اجرایی امانت، ارائه میگردد