سید مهدی قاضوی

یکی از روش های ارزیابی گزارش های تاریخی که امروزه بیشتر به آن توجه می شود، روش تاریخ گذاری روایات براساس روش حلقه مشترک است. این روش که توسط شاخت ابداع شد، توسط یُنبُل توسعه یافت. دراین روش براساس کهن ترین منبع، تحلیل سندی، تحلیل سندی متنی، خاستگاه شکل گیری و بازنشر آن روایت را نشان می دهد. این پژوهش در صدد این است که اخبار مشرک بودن پیامبر پیش از بعثت که در جوامع روایی اهل سنّت مشهود است را ارزیابی کند و این پژوهش، علاوه براینکه به صورت سندی و دلالی ارزیابی می کند، با روش تاریخ گذاری روایات نیز مورد بازنگری قرار می دهد. یافتههای پژوهش حاکی از این است که در سندهای یک روایت، فردی وجود دارد که در سلسله سند راویان یک حدیث مشترک است و حتّی می توان نقطه آغاز سندهای یک روایت را به یک راوی نسبت داد و آن حلقه مشترک اسناد حدیث بواسطه انگیزه های مادی، سیاسی، عقیدتی، نسبت فامیلی و... روایاتی به منظور پایین آوردن مقام پیامبر جعل کند. در پژوهش حاضر افرادی مانند عثمان بن ابی شیبه، سفیان ثوری، موسی بن عقبه، عبدالله بن عمر، زید بن عمرو در اسناد روایات وجود دارند که به جهت حضور در دستگاه حکومت، گرایش های فکری، تمایلات مادّی و معنوی و نسبت فامیلی با صاحبان قدرت، این احتمال تقویت میشود که جعل این روایات با انگیزه تقویت جایگاه برخی از صحابه صورت پذیرفته باشد.

تکفیریها به کسانی اطلاق میشود که کفر را مبنای کار خود قرار داده و با پیروی از سلف و نگاه متحجرانه، خود را موحد واقعی میدانند. این نوع از تفکر، ریشه در قرون اولیه اسلام و امویان دارد و در آثار ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب کاملاً روشن است. نوشته حاضر به تحقیق و بررسی ویژگیهای فکری اعتقادی تکفیریهای معاصر در زمینه توحید می پردازد. یکی از آن ویژگی های مهم، مسایل توحید و شرک از منظر تکفیری ها است. نتایج پژوهش نشان می دهد به واسطه مبنای تقدم نقل بر عقل، ظاهرگرایی افراطی و مخالفت با هر گونه تأویل، آموزههای دینی را وارونه تفسیر میکنند، و همین مسئله، موجب تکفیر مسلمانان توسط آنان شده است. آنان توحید را به سه بخش تقسیم کرده اند: توحید الوهی، توحید ربوبی و توحید اسماء و صفات؛ که برای هر کدام از سه قسم از اقسام توحید، تعریفی بیان کرده اند. شرک نیز از دیدگاه تکفیری های معاصر، معنای خاصی دارد که در این تحقیق بدان پرداخته شده است.