ناصر شهسواری پور

علم طراحی با ایجاد نظام مند دانش با طراحی ارتباط داشته و در پژوهش سیستم های اطلاعات به ایجاد مصنوعات برای حل یک مسئله عملی مربوط می شود. سیستم های اطلاعاتی و اجزای آن از دیدگاه علم طراحی به منزله مصنوع درنظر گرفته می شوند. مصنوعات فناوری اطلاعات در حوزه سیستم اطلاعات موضوع اصلی بوده و متشکل است از سخت افزار و نرم افزار، سیستم های اجتماعی-فنی با مشارکت کنندگان انسانی، فرایندها، و روش ها. از آنجا که پژوهش علم طراحی به عنوان یک رویکرد مهم در پژوهش های سیستم های اطلاعات ظهور کرده و در ساخت مصنوعات فناوری اطلاعات بخش مهمی از تحقیقات تجویزی در سیستم اطلاعات است، این مطالعه یک بررسی نظام مند از مبانی نظری با رویکرد تحلیل روایی برای ایجاد یک درک جامع از مفاهیم عملی و نگرش های تخصصی پیرامون روش پژوهش علم طراحی و ارائه نقشه راه برای بیان چگونگی استفاده از آن در راستای یافتن پاسخ سؤال(های) پژوهش طراحی مصنوعات فناوری اطلاعات است. این پژوهش با روش مرور نظام مند در دو گام اصلی انجام شد. در گام نخست، جست وجو برای دستیابی به منابع معتبر با استفاده از دو رویکرد خودکار و گلوله برف ی پیش رون ده و بازگش تی در پایگاه های اطلاعاتی معتبر انجام شد. پس از ارزیابی کیفی منابع به دست آمده، 52 مقاله بر اساس معیارهای مشخص تأیید و انتخاب شد. در گام دوم و در طول مطالعه، بر اساس روش تحلیل روایی، چهار روایت مبانی فلسفی پژوهش علم طراحی، رویکرد توسعه نظری پژوهش در علم طراحی، انتخاب روش شناختی پژوهش علم طراحی، و استراتژی پژوهش علم طراحی به همراه سایر مفاهیم اساسی موجود در هر روایت پدیدار شد. سرانجام، با استفاده از روایات و مفاهیم شناسایی شده موجود در هر روایت، نگاشتی از مفاهیم و موضوعات مرتبط با روایات پژوهش علم طراحی انجام و در قالب یک نقشه راه تجمیع و ترسیم شد. نقشه راه تدوین شده، فرایند استفاده از روش پژوهش علم طراحی در طراحی مصنوعات فناوری اطلاعات را به شکلی ساختاریافته و دقیق برای انجام پژوهش های علم طراحی ارائه می کند. 

مقدمه و هدف: پژوهش در زمینه سیستم های اطلاعاتی در دو دهه گذشته با تحولات چشمگیری مواجه بوده است. این تحولات به تغییرات اساسی در روش شناسی های مورد استفاده در این حوزه منجر شده اند. در این راستا، سه رویکرد اصلی که در مطالعات سیستم های اطلاعاتی به کار می روند، شامل اثبات گرایی، تفسیرگرایی و رویکرد انتقادی می باشند که نظریه و روش، تحت هدایت آنها تعیین می شود. هریک از این رویکردها، خود دارای مفروضات هستی شناختی خاص و نقاط قوت و ضعف متعددی هستند. ازجمله چالش های اساسی که پژوهش های سیستم های اطلاعاتی با آنها دست وپنجه نرم می کنند، وجود تناقضات نظریه و عمل در چهارچوب پارادایم های اثبات گرایی و تفسیرگرایی است. این تناقضات ناشی از ناسازگاری بین مفروضات هستی شناختی پژوهشگران و عملکرد واقعی علم است و نیازمند بازنگری در مقدمات هستی شناختی پژوهش و عمل سیستم های اطلاعاتی می باشد. طبق روش شناسی واقع گرایی انتقادی، بین جهان «واقعی» و «مشاهده پذیر» تمایز وجود داشته و ساختارهای غیرقابل مشاهده باعث رخدادهای قابل مشاهده می شوند و سیستم های اطلاعاتی اطلاعاتی با ماهیت فنی - اجتماعی را تنها زمانی می توان درک کرد که ساختارهای ایجادکننده رویدادها درک و شناخته شوند. واقع گرایی انتقادی با بالا بردن اهمیت موضوعات فلسفی، زمینه مفیدی برای پژوهش های سیستم اطلاعات فراهم کرده و بازتفسیر فعالیت های علمی و مفاهیم ساختارها و مکانیسم های مولد را ممکن می کند و قدرت توضیح بیشتری نسبت به روش های پژوهشی فعلی دارد و تناقضات نظریه و عمل را حل می کند. ازاین رو، این مطالعه یک بررسی نظام مند از مبانی نظری با رویکرد بررسی روایی برای ایجاد یک درک جامع از مفاهیم عملی و نگرش های تخصصی پیرامون یکی از روش های مطرح در پژوهش های مربوط به سیستم های اطلاعاتی تحت عنوان واقع گرایی انتقادی می باشد. این مطالعه یک بررسی نظام مند از مبانی نظری با رویکرد بررسی روایی است که یافته هایی را از یک ترکیب روایتی از اطلاعات منتشرشده قبلی درباره واقع گرایی انتقادی گزارش می کند.  روش: پژوهش حاضر از یک رویکرد مرور نظام مند روایی با هدف بررسی مبانی نظری مرتبط با واقع گرایی انتقادی استفاده می کند. برای این منظور، پژوهش در دو گام اصلی انجام شد. در گام نخست، جستجو برای دستیابی به منابع معتبر با استفاده از دو رویکرد خودکار و گلوله برفی پیش رونده و بازگشتی در پایگاه های اطلاعاتی معتبر انجام شد. با جستجوی منابع با استفاده از کلمات کلیدی تعریف شده، 137 مقاله مرتبط به دست آمد. در مرحله بعد مقاله ها به هر دو روش بازگشتی و پیش رونده مورد بررسی قرار گرفته و 19 مطالعه معتبر به مجموع مقاله ها اضافه شده و تعداد مقاله ها به 156 رسید. درنهایت، پس از غربالگری منابع به دست آمده در جست وجوهای خودکار، پیش رونده و بازگشتی و حذف موارد تکراری، 152 منبع به دست آمد. منابع یافت شده مطابق با معیارهای ورود و خروج تعریف شده برای انتخاب مقالات، بررسی و تعداد 103 منبع حذف شد. درنهایت، پس از ارزیابی کیفی مطالعات جمع آوری شده، تعداد 49 مطالعه برای بررسی عمیق انتخاب شد. در گام دوم، براساس روش بررسی روایی و در چهارچوب دستورالعمل های روش شناختی ابزار SANRA[1] مفاهیم اساسی مرتبط با روش شناختی واقع گرایی انتقادی بررسی و استخراج شد. نتایج: نتایج به دست آمده از این تحقیق چندین نکته کلیدی را برجسته می کنند؛ نخست، تمایز بین جهان واقعی و مشاهده پذیر بدین شرح که واقع گرایی انتقادی به پژوهشگران این امکان را می دهد که به بررسی عمیق تری از پدیده ها پرداخته و درکی دقیق تر از ساختارهای مؤثر در سیستم های اطلاعاتی پیدا کنند. دوم، حل تناقضات نظری و عملی که در آن با به کارگیری اصول واقع گرایی انتقادی، پژوهشگران می توانند تناقضات میان نظریه و عمل را شناسایی و حل کنند. همچنین، این تحقیق پیشنهاد می کند که پژوهشگران باید از رویکردهای ترکیبی پویا در پژوهش های سیستم اطلاعات شامل واقع گرایی انتقادی برای بهبود کیفیت و کارایی تحقیقات آینده استفاده کنند؛ زیرا واقع گرایی انتقادی به ویژه برای سیستم های اطلاعاتی اجازه می دهد ضمن پذیرش انتقادات وارد بر واقع گرایی، موضعی واقع گرایانه اتخاذ شود و نیز با واقعیت سیستم های اطلاعاتی به عنوان یک رشته کاربردی همسو می شود. به طورکلی، این مطالعه به پژوهشگران در این حوزه توصیه می کند که با تأکید بر واقع گرایی انتقادی، به بررسی عمیق تری از مسائل کنونی بپردازند و به دنبال دستیابی به نتایج واقعی و معنادار در زمینه سیستم های اطلاعاتی باشند. بحث و نتیجه گیری: یافته های این مطالعه نشان دهنده اهمیت واقع گرایی انتقادی به عنوان یک رویکرد مؤثر در پژوهش های سیستم های اطلاعاتی هستند. واقع گرایی انتقادی بر این اصل تأکید دارد که برای درک کامل سیستم های اطلاعاتی، نباید صرفاً به ساختارهای قابل مشاهده اکتفا کرد؛ بلکه لازم است تا ساختارهای غیرقابل مشاهده و مخفی نیز بررسی شوند که عامل پدیده های قابل مشاهده هستند. با توجه به اینکه بسیاری از روش های پژوهشی جاری در زمینه سیستم های اطلاعاتی ممکن است نتوانند به درک جامع و معتبری از واقعیت دست یابند، واقع گرایی انتقادی به عنوان جایگزین مناسب و مؤثر برای حل این تناقضات نظری و عملی به شمار می آید. افزون براین، بررسی های انجام شده در این تحقیق نشان دهنده این واقعیت است که انتخاب روش های پژوهشی مناسب براساس نوع داده ها و سؤال های تحقیق، می تواند به تسهیل در درک بهتر سیستم های اطلاعاتی منجر شود. درنتیجه، پژوهشگرانی که به دنبال تولید دانش جدی و معتبر در این حوزه هستند، باید از اصول واقع گرایی انتقادی بهره برداری کنند. این مطالعه بر اهمیت ایجاد یک چهارچوب نظری روشن و جامع برای پژوهش های سیستم های اطلاعاتی تأکید دارد و نشان می دهد که واقع گرایی انتقادی می تواند بستر مناسبی برای فهم عمیق تر ساختارهای پیچیده و مکانیسم های فعال در این حوزه فراهم کند. انتظار می رود که با تکیه بر این رویکرد، پژوهشگران بتوانند به نتایجی قابل اعتمادتر دست یابند و ازاین طریق، توانایی های تحلیل و درک بهتری نسبت به تغییرات و چالش های موجود در پژوهش های سیستم های اطلاعاتی به دست آورند. روایات و مفاهیم اساسی شناسایی شده، با در نظر گرفتن مفروضات هستی شناختی به مثابه هسته اصلی روش واقع گرایی انتقادی برای بررسی موضوعات معرفت شناختی کلیدی مانند علیت و اعتبار؛ توضیح دسترسی به واقعیت از طریق شناخت واقعیتی که موجود و شناخته شده است و دانش در آن باره موجود است؛ منطق استنتاج در فرآیند پژوهش از طریق آنچه به عنوان پس کاوی (بازآفرینی) یعنی استفاده از اطلاعات یا ایده های فعلی برای استنتاج یا توضیح یک رویداد (یا وضعیت گذشته) شناخته می شود؛ و انتخاب روش شناختی پژوهش و راهبرد پژوهش به عنوان مفاهیم اساسی در انجام پژوهش با روش شناسی انتقادی در حوزه سیستم اطلاعات استخراج و شرح داده شد. روایات یادشده در چهار دسته با عناوین: 1. روایات هستی شناسی و مکانیسم های تولید و علیت؛ 2. واقعیت[2] در واقع گرایی انتقادی؛ 3. فرآیند پس کاوی[3] در واقع گرایی انتقادی و 4. طراحی پژوهش ارائه و تشریح شده اند.

امروزه که رقابت بین شرکت های بازاریابی و خرده فروشی ها در بهترین حالت خود قرار دارد، شرکت ها سعی می کنند با توجه به رویکرد تقسیم بندی مشتریان و توصیه محصولات مناسب برای آن ها، برتری خود را از دست ندهند. خرید آنلاین در بازار مجازی به سرعت در حال افزایش است و معمولاً مشتریان بر اساس نیازها و تمایلات خود تصمیم به خرید می گیرند. فروشندگان نقش مهمی در تأثیرگذاری بر مشتریان دارند به همین دلیل سیستم توصیه محصول بسیار حیاتی است. سیستم توصیه محصول، کاربردهای متنوعی دارد و به منظور ترغیب مشتریان به خرید محصولات دیگر نیز مورد استفاده قرار می گیرد. در این پژوهش، یک روش برای توصیه محصول به مشتریان ارائه شده است که با استفاده از الگوریتم خوشه بندی K-mean و مدل RFM به تقسیم بندی مشتریان و سپس توصیه محصول به آن ها می پردازد. برای اثبات عملکرد سیستم پیشنهادی، آزمایش هایی با استفاده از داده های جمع آوری شده از شرکت «دیجی کالا» صورت گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که خوشه بندی بر اساس ویژگی های R،  Fو M برای خوشه ی شماره صفر نتایج بهتری دارد. به همین دلیل، برای ترغیب مشتریان وفادار به خرید کالاهای با قیمت بالاتر، می توان از قیمتی که به خوشه شماره صفر (مشتریان وفادار) پیشنهاد می شود، بهره برد و تخفیف های ویژه ای برای این مشتریان در نظر گرفت.

امروزه یکی از مشکلات اساسی سازمان ها، در ایجاد نظام ارزیابی عملکرد، شناسایی شاخص های کلیدی مناسب است. در بین الگوهای ارزیابی و عملکرد، در سالهای اخیر، کارت امتیازات متوازن از اقبال بیشتری برخوردار بوده است؛ اما در عمل بسیاری از پروژه های ارزیابی متوازن با شکست مواجه می شوند. از مهمترین دلایل شکست در استقرار نظام ارزیابی متوازن ضعف در انتخاب شاخص های کلیدی مناسب است. لذا این پژوهش به کمک مدل اصلاح شده کارت امتیازات متوازن و بکارگیری برنامه ریزی خطی سعی در بکارگیری روشی مناسب جهت ارائه مدلی برای انتخاب تعداد مناسب شاخص های کلیدی عملکرد می باشد و نتایج اجرایی این رویکرد را به صورت موردی در شرکت بازرگانی کرمان ارئه می دهد. پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر اساس روش، از نوع توصیفی تحلیلی می باشد. جامعه آماری این پژوهش را 71 نفر از کارکنان فنی پروژه ها و تاسیسات ذخیره سازی شرکت بازرگانی دولتی کرمان که 10نفر از آنها از مدیران این شرکت بودند تشکیل می-دهند.

امروزه مهم ترین دغدغه اکثر سازمان ها، تدوین و پیاده سازی استراتژی هایی است که موفقیت و بقای آن ها را در شرایط متحول و پیچیده محیطی تضمین کند. از سویی، با وجود مرحله تدوین استراتژی بسیاری از استراتژی ها در مرحله اجرا با شکست مواجه می شوند و از دستیابی به اهداف خود بازمی مانند. این امر به علت شکاف بین لایه استراتژیک و لایه عملیات در سازمان است. ازاین رو، مدیران خواهان دستیابی به روشی جامع، قابل اطمینان و منعطف هستند تا بتوانند سازمان خود را ارزیابی کرده و استراتژی ها را تعیین کنند. در این پژوهش برای ارتباط میان برنامه استراتژیک با برنامه عملیاتی معاونت پژوهشی دانشگاه ولی عصر (عج) شهرستان رفسنجان از روش سیستم مدیریتی دور بسته استفاده شده است. این روش به معاونت اجازه می دهد تا استراتژی های خود را با موفقیت پیاده کند. جامعه آماری پژوهش حاضر را خبرگان معاونت پژوهشی دانشگاه ولی عصر (عج) شهرستان رفسنجان تشکیل می دهند. داده های موردنیاز با استفاده از پژوهش کتابخانه ای، اسناد درون سازمانی و بررسی وب سایت های معاونت پژوهشی سایر دانشگاه های کشور و تشکیل جلسات طوفان فکری با خبرگان معاونت و دریافت نظرات ایشان به دست آمده است.

امروزه با توجه به اهمیت و گسترش به کارگیری فناوری اطلاعات، بسیاری از سازمانها شاهد بروز مشکلات و تناقضاتی در رابطه با عدم برآورده شدن نیازهای کسب وکار با توجه به حجم بالای سرمایه گذاری در زمینه فناوری اطلاعات می باشند. یکی از دلایل این تناقض عدم وجود همسویی بین راهبرد فناوری اطلاعات و راهبرد کسب و کار است. از طرفی فناوری اطلاعات زیر ساختی را فراهم می کند که موجب پاسخگویی بهتر نسبت به تغییرات شده و بر چابکی تأثیرگذار است . لذا همسویی راهبرد فناوری اطلاعات و راهبرد کسب وکار با چابکی سازمانی به یکی از دغدغه های پیش روی مدیران تبدیل شده است. بدین منظور هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین همسوی راهبردی فناوری اطلاعات و راهبردکسب و کار با چابکی در شرکتهای نرم افزاری می باشد. جامعه آماری این پژوهش را کلیه مدیران کسب وکار، مدیران و کارشناسان بخش فناوری اطلاعات در شرکتهای نرم افزاری شهر تبریز تشکیل دادند .ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای شامل دو بخش سوالات مربوط به همسویی و سوالات مربوط به چابکی است. روش استفاده شده در این پژوهش توصیفی می باشد و داده های به دست آمده از پرسشنامه با استفاده از آزمون رگرسیون تحلیل شده است. با توجه به نتایج به دست آمده می توان بیان کرد که همسویی عامل مؤثری برای دستیابی به چابکی می باشد. همچنین دو بعد ارتباطات و مهارتها از ابعاد همسویی دارای تأثیر مثبت روی چابکی می باشند. اما تأثیر ابعاد سطح شایستگی/ ارزش، سطح اعمال اختیار، مشارکت و حیطه عمل روی چابکی تایید نشد. ا

 امروزه سازمان ها باید موقعیت خود را ارزیابی و راهبردهای مناسب را تدوین و اجرا کنند. کلید اجرای موفق راهبردها این است که افراد آن ها را درک نمایند. نقشه راهبرد به عنوان توصیف کننده راهبردهای سازمان به افراد در درک آن ها کمک می کند. در سازمان ها، ترسیم نقشه راهبرد شهودی و اغلب بدون توجه به روابط علّت و معلولی میان اهداف راهبردی و تنها از طریق نظرات مدیران ارشد انجام می شود. با این روش ارتباط بین اهداف راهبردی روشن نبوده و مشخص نیست که کدام اهداف راهبردی با هم در ارتباط اند. هدف این پژوهش، ارائه رویکردی نوآورانه با استفاده از نظریه دایگراف به منظور جبران این کمبود است تا روابط علّت و معلولی بین اهداف راهبردی نقشه راهبرد را با تجمیع و پردازش قضاوت خبرگان، انکشاف و ترسیم نماید. اعتبار رویکرد ارائه شده با انجام مطالعه موردی در یک سازمان دولتی مدیریت محصولات غذایی و دارویی سنجیده شده است. جامعه آماری پژوهش را 10 نفر از خبرگان یک سازمان دولتی مدیریت محصولات غذایی و دارویی تشکیل شده و نتایج اجرای این رویکرد در غالب نقشه راهبرد آن سارمان ارائه شده است.

هدف اصلی هر پژوهش، تولید و توسعه علم است تا از این طریق بتوان کارایی و اثربخشی را افزایش داد. تحقیق در مدیریت، حوزه ای نظام مند از تحقیق در سازمان است که در جست وجوی انجام اقدامات مؤثر به منظور بهبود و حل مسائل سازمانی و مدیریتی است. از این رو، سازمان ها به منظور تحقق این هدف به ابزار هایی نظیر نقشه راهبرد نیاز دارند. با کمک این ابزار می توان مسیر های مهم و کلیدی دست یابی به اهداف را نشان داد و به این مسیر های کلیدی توجه بیشتری داشت. این مقاله بااستفاده از نظریه دایگراف رویکرد نوآورانه ای را جهت تعیین روابط علت و معلولی در سطح اهداف راهبردی جهت ترسیم نقشه راهبرد ارائه می کند و نتایج اجرایی این رویکرد را به صورت موردی در معاونت پژوهشی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان ارئه می دهد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و شیوه جمع آوری داده ها توصیفی از شاخه پیمایشی می باشد.

سازمان های بسیاری در اجرای سیاست های خود ناموفق اند. علت آن است که این دو فرایند حیاتی، یعنی سیاست ها و برنامه های عملیاتی، برای همسویی چارچوب منسجمی در اختیار ندارند. برای حل این مشکل، استفاده از ابزاری هایی مانند سیستم مدیریتی حلقه بسته xpp، که توسعه یافته کارت ارزیابی متوازن است، ممکن است مفید باشد. مطالعه موردی حاضر، که از لحاظ هدف کاربردی و از منظر شیوه گردآوری داده ها توصیفی از شاخه پیمایشی است. در این پژوهش، با معرفی سیستم مدیریتی حلقه بسته، زمینه برای اجرای موفقیت آمیز سیاست ها فراهم می شود. نتایج حاصل از این پژوهش موردی در معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان ارائه شده است. جامعه آماری این مطالعه موردی را خبرگان معاونت مذکور تشکیل داده اند. داده های لازم با استفاده از بررسی اسناد درون سازمانی، بررسی وبگاه های معاونت غذا و داروی سایر استان های کشور و تشکیل جلسات هم اندیشی و طوفان فکری با خبرگان به دست آمد.