احسان پوراسماعیل

کتاب «من لایحضره الفقیه» یکی از چهار منبع معتبر مجموعه ی حدیثی شیعه است که در قرن چهارم هجری توسط شیخ صدوق نگارش یافته است. این کتاب با باب های فقهی آغاز می شود که بیشتر مباحث کتاب را تشکیل می دهد، و در حقیقت به درخواست یکی از عالمان اهل فن معاصر صدوق بنگارش در آمد تا خواسته ی او را که کتابی در مسائل فقهی در صورت عدم دسترسی به فقیه کفایت کند را، برآورده نماید. مؤلف باب های مختلف فقهی را بر اساس فتوای خود تنظیم نمود که برای بیان نظرات خویش از احادیث معصومان& بهره جسته است. با دقت در این کتاب می توان روش نگارش فتواهای او را دسته بندی کرد. این مقاله با روش توصیفی _ تحلیلی پس از جمع آوری اطلاعات مورد نیاز به طریق کتابخانه ای، فیش برداری کرده و با دسته بندی آنها روش فتواهای صدوق را چنین یافته است: 1- به اعتبار درجه ی قبول فتوا؛ 2- نگارش فتوا به صورت بهره مندی از احادیث.

وجاهت شرعی نبرد تأویلی امیرمؤمنان% در شرایط خاص بعد از حیات نبی مکرم$ در منابع فریقین با روایات مختلف در حد تواتر اجمالی اثبات می شود؛ در یکی از این روایات، پیامبر$ خطاب به جناب عمار که نقش تعیین کننده ای در جریان کارزار تأویلی دارد، شاهد پیوند پیکار تأویلی امیرمؤمنان% با مسأله ی مهدویت در آخرالزمان هستیم. جنگ های امیرالمؤمنین% نه تنها کانون ارزیابی مسائل و احکام حرب بوده است بلکه در روزگار ظهور سرلوحه ی رهبری امام عصر% قرار خواهد گرفت؛ این که نبردهای امام زمان% هم در مقابل جریان های فکری کژ اندیش در تأویل قرآن است ما را به این سمت متمایل می سازد که چالش های نبرد تأویلی در هر دو زمان مشترک است؛ به طوری که تشخیص حقیقیت برای افراد دشوار است چرا که طرفین نزاع اقدام خود را به آیات قرآن مستند می کنند؛ بنابراین راه برون رفت از این شرایط «معرفت الإمام» است که در پی آن نبرد تأویلی به ثمر برسد و شاهد احیای سنت پیامبر$ و اسلام اصیل باشیم.