درخت حوزه‌های تخصصی

بازشناسى تفکر سیاسى - مذهبى نیروهایى که در مقابل قیام امام حسین (ع) صف آرایى کردند و به انحاى مختلف در شکست آن سهیم بودند از موضوعات مهمى است که مى‏تواند در شناخت دقیق این برهه‏ى بسیار حساس تاریخ تشیع راه گشا باشد . این مقاله با ارائه‏ى برخى ادله و شواهد، حاکمیت تفکر عثمانى را بر این نیروها چه در کوفه و چه در کربلا نشان داده و آشکار ساخته که کوفى بودن نیروها را با تشیع آنان مساوى و ملازم دانستن، مغالطه‏اى تاریخى است که برخى از محققان در نوشته‏ها و گفت و گوهاى خود تبلیغ مى‏کنند و با محکوم کردن شیعیان (رافضه امامیه) به عنوان تنها عامل به وجود آورنده‏ى حادثه‏ى کربلا، مراسم عزادارى در روز عاشورا را زیر سؤال مى‏برند . این نوشتار به تعریف مفاهیم عثمانى و ملاک‏هاى آن، براى شناخت نیروهاى این تفکر و نیز عوامل و زمینه‏هاى رشد و توسعه‏ى آن در کوفه و بازتاب تفکر عثمانى در کوفه و کربلا و حاکمیت آن بر نیروهاى مقابله کننده با قیام امام حسین (ع) پرداخته است .

ابلاغ دین خدا، بیان و تفسیر احکام و معارف آن، اصلى‏ترین وظیفه انبیاء است که به هیچ عنوانى ساقط نمى‏شود و با توجه به اینکه تحقق فرمان‏هاى الهى و ایجاد زمینه رشد و تعالى انسان‏ها، و برقرارى عدل و دفع ظلم و شرک از طریق تشکیل حکومت امکان‏پذیر است، حکومت‏خواهى از اهداف انبیاء و اوصیاء آنان به شمار مى‏رود ولى مشروط به اقبال عمومى و پذیرش دعوت از جانب مردم مى‏باشد. امام حسین (ع) نیز به عنوان یکى از اوصیاى پیامبر (ص) در این مسیر حرکت کرد. نویسنده در این مقاله، با ذکر شواهد تاریخى تلاش کرده تا اثبات نماید امام حسین (ع) همواره به وظیفه تشکیل حکومت توجه داشت و در سخنرانى‏ها و برخى جلسات، ضمن اعتراض به غاصبان حکومت و خلافت، اهل‏بیت را تنها شایستگان خلافت معرفى مى‏نمود و ضمن خوددارى از بیعت‏با یزید در زمان معاویه و استوارى بر این نظر پس از مرگ او، بر شایستگى و بر حق بودن خود براى تصدى خلافت تاکید مى‏کرد. حضرت در این راستا براى به دست آوردن حکومت اقداماتى همچون خوددارى از بیعت‏با یزید، هجرت از مکه به مدینه، علنى کردن مخالفت، دعوت مردم به تبعیت از خود، اجابت دعوت کوفیان و حرکت‏به سوى کوفه را انجام داد و پس از پیمان‏شکنى کوفیان و روبه‏رو شدن با سخت‏گیرى سپاهیان دشمن، مرگ افتخارآمیز را در برابر تسلیم ذلیلانه اختیار نمود.

عزت طلبى در نهضت امام حسین(ع) اگر بخواهیم تجلى صفت کمال در زندگى هر امام را به عنوان لقب آن حضرت برگزینیم، باید امامحسین(ع) را «حسین عزیز» بنامیم. عنصر «عزت» آنچنان در قیام امام حسین(ع) حضور دارد که مى‏توان آن را به عنوان یک ملاک واصلى کلّى در نظر گرفته و گزارش‏هاى مورخان درباره این نهضت را با این ترازو سنجید و هر گزارشىرا که کمترین شائبه ذلت در آن باشد مردود شمرد. متأسفانه به علت رواج نوعى کج‏فهمى در میان گروههایى از پیروان آن حضرت در طول تاریخ، ارائهچهره‏اى رقت‏بار، حزن‏انگیز و گریه آور از نهضت عاشورا، اصل قرار گرفته و در این راستا از جعل وتحریف در وقایع این نهضت و ترسیم چهره ذلیلانه از آن روى‏گردان نشده است. نویسنده در این مقاله با تبیین مفهوم عزت و نشان دادن آن در کلام و مرام امام حسین(ع) خاندان واصحاب به نقد گزارش‏هاى مخالف عزت در نهضت کربلا مى‏پردازد.

در این نوشتار تحلیلی روان شناختی از حماسه‏ی کربلا شده که نتیجه‏اش پدیداری نگرش‏هایی متعالی در طول تاریخ و زمان بوده است، ابتدا اشاره شده که ما باید نگاهمان را به عاشورا از جنبه‏ی احساسی و عاطفی خارج نموده و به جنبه‏های عینی، تحلیلی (روان شناختی، جامعه شناختی و...) معطوف نماییم. در همین راستا از مسأله‏ی فلاح و رستگاری بحث شده، یعنی اگر افراد تربیت شده‏ای باشند، استعدادهای جوشان خودشان را در بستری متناسب قرار خواهند داد، امام حسین علیه‏السلام چنین الگویی است، او فرد تربیت یافته‏ای است که از روانی متعادل، مطلوب و تربیت شده برخوردار است، لذا چند خصلت عالی و بلند را دارا است. برخورداری از عقلانیت، برخورداری از بصیرت، تعهد به آموزه‏های متعالی دین، تعادل روحی و فکری و... از جمله خصلت‏های برجسته و ممتاز این شخصیت بزرگ الهی است و لذا امام حسین علیه‏السلام ، می‏شود الگو، الگویی که توانسته نگرش‏هایی متعالی را در طول زمان ایجاد کند. بدین صورت حماسه‏ی کربلا، کامل‏ترین درس بینش دینی، تعهد، مسؤولیت، بصیرت و عقلانیت، وارستگی، آزادی‏خواهی و آزادگی است و زیباترین و پرشکوه‏ترین جلوه‏های تربیتی را به ارمغان آورده است. این خصلت‏ها به یاران صمیمی و بی نظیر و به صحابه باوفای آن حضرت هم سرایت نموده و مجموعه‏ی رفتارها، اندیشه‏ها و عملکردهای آن یاران و صحابه موجب حیرت و شگفتی تاریخ است. مثلاً نماز خواندن ابوثمامه صائدی، اوج جان فشانی در راه هدف است و اوج جرأت و شجاعت و وفاداری برای ارزش‏ها و رهبری بصیر جامعه است. لذا کربلا و حوادث آن غنی‏ترین ذخیره و سرمایه‏ی گران‏بها برای بشریت خصوصا برای محافل دینی و اسلامی است.